در مکتب نهج البلاغه؛ گمراهان و غفلت زدگان

به گزارش وب گردی خبرگزاری صداوسیما؛ در این مطلب وب گردی قصد داریم، خطبه شماره ۱۵۳ از کتاب ارزشمند نهج البلاغه با ترجمه محمد دشتی را مرور نماییم، ضمنا صوت خوانش خطبه و ترجمه آن ضمیمه شده است:

حضرت علي عليه السلام اين خطبه را در سال ۳۶. هجرى در مدینه ، وقتى مردم را براى جنگ با شورشیان بصره آماده مى کرد ایراد فرمودند:

۱. وصف گمراهان و غفلت زدگان
چند روز از طرف خدا به گمراه، مهلت داده شد و او با غافلان و بى خبران در راه هلاکت قدم مى نهد و تمام روز‌ها را با گناهکاران سپرى مى کند، بى آن که از راهى برود تا به حق رسد و یا پیشوایى برگزیند که راهنماى او باشد و تا آن زمان که خداوند کیفر گناهان را مى نماید و آنان را از پرده غفلت بیرون مى آورد، به استقبال چیزى مى روند که بدان پشت کرده بودند (یعنى آخرت) و پشت مى کنند بدانچه روى آورده بودند (یعنى دنیا)، پس نه از آنچه آرزو مى کردند و بدان رسیدند سودى بردند و نه از آنچه حاجت خویش بدان روا کردند بهره اى به دست آوردند، من، شما و خود را از این گونه غفلت زدگى مى ترسانم.

۲. درمان غفلت زدگى‌ها
هر کس باید از کار خویش بهره گیرد، و انسان بینا کسى است که به درستى شنید و اندیشه کرد، پس به درستى نگریست و آگاه شد، و از عبرت‌ها پند گرفت، سپس راه روشنى را پیمود و از افتادن در پرتگاه ها و گم شدن در کوره راهها، دورى کرد و کوشید تا عدالت را پاس دارد و براى گمراهان جاى اعتراض باقى نگذارد، که در حق سختگیرى کند، یا در سخن حق تحریف روا دارد، یا در گفتن سخن راست بترسد. پس بهوش باش اى شنونده و از خواب غفلت بیدار شو و از شتاب خود کم کن و در آنچه از زبان پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) بر تو رسیده اندیشه کن، که ناچار به انجام آن مى باشى و راه فرارى وجود ندارد و با کسى که رهنمودهاى پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) را به کار نمى بندد و به جانب دیگرى تمایل دارد مخالفت کن و او را با آنچه براى خود پسندیده رها کن. فخر فروشى را واگذار و از مرکب تکبّر فرود آى. به یاد قبر باش که گذرگاه تو به سوى عالم آخرت است، که همانگونه به دیگران پاداش دادى به تو پاداش مى دهند و آن گونه که کاشتى، درو مى کنى، آنچه امروز، پیش مى فرستى، فردا بر آن وارد مى شوى، پس براى خود در سراى آخرت جایى آماده کن و چیزى پیش فرست. اى شنونده هشدار، هشدار، اى غفلت زده بکوش، بکوش «هیچ کس جز خداى آگاه تو را با خبر نمى سازد»

۳. صفات ناپسند و نابود کننده
از واجبات قطعى خدا در قرآن حکیم که بر آن پاداش و کیفر مى دهد و به خاطر آن خشنود شده یا خشم مى گیرد، این است که اگر انسان یکى از صفات ناپسند را داشته و بدون توبه خدا را ملاقات کند، هر چند خود را به زحمت اندازد، یا عملش را خالص گرداند فایده اى نخواهد داشت و آن صفات ناپسند اینکه: شریکى براى خداوند در عبادات واجب برگزیند،
یا خشم خویش را با کشتن بى گناهى فرونشاند، یا بر بى گناهى به خاطر کارى که دیگرى انجام داده عیب جویى کند، یا به خاطر حاجتى که به مردم دارد بدعتى در دین خدا بگذارد، یا با مردم به دو چهره ملاقات کند و یا در میان آنان با دو زبان سخن بگوید. در آنچه گفتم نیک بیندیش که هر مثال را همانند فراوان است.

۴. روانشناسى
همانا تمام حیوانات در تلاش پر کردن شکمند و درندگان در پى تجاوز کردن به دیگران و زنان بى ایمان تمام همّتشان آرایش زندگى و فساد انگیزى در آن است، امّا مؤمنان فروتنند، همانا مؤمنان مهربانند، همانا مؤمنان از آینده ترسانند.

۱۵۳- و من خطبة له (علیه السلام):
صفة الضال
وَ هُوَ فِی مُهْلَةٍ مِنَ اللَّهِ یَهْوِی مَعَ الْغَافِلِینَ وَ یَغْدُو مَعَ الْمُذْنِبِینَ بِلَا سَبِیلٍ قَاصِدٍ وَ لَا إِمَامٍ قَائِدٍ.
صفات الغافلین
منها: حَتَّى إِذَا کَشَفَ لَهُمْ عَنْ جَزَاءِ مَعْصِیَتِهِمْ وَ اسْتَخْرَجَهُمْ مِنْ جَلَابِیبِ غَفْلَتِهِمُ اسْتَقْبَلُوا مُدْبِراً وَ اسْتَدْبَرُوا مُقْبِلًا فَلَمْ یَنْتَفِعُوا بِمَا أَدْرَکُوا مِنْ طَلِبَتِهِمْ وَ لَا بِمَا قَضَوْا مِنْ وَطَرِهِمْ إِنِّی أُحَذِّرُکُمْ وَ نَفْسِی هَذِهِ الْمَنْزِلَةَ فَلْیَنْتَفِعِ امْرُؤٌ بِنَفْسِهِ فَإِنَّمَا الْبَصِیرُ مَنْ سَمِعَ فَتَفَکَّرَ وَ نَظَرَ فَأَبْصَرَ وَ انْتَفَعَ بِالْعِبَرِ ثُمَّ سَلَکَ جَدَداً وَاضِحاً یَتَجَنَّبُ فِیهِ الصَّرْعَةَ فِی الْمَهَاوِی وَ الضَّلَالَ فِی الْمَغَاوِی وَ لَا یُعِینُ عَلَى نَفْسِهِ الْغُوَاةَ بِتَعَسُّفٍ فِی حَقٍّ أَوْ تَحْرِیفٍ فِی نُطْقٍ أَوْ تَخَوُّفٍ مِنْ صِدْقٍ.
عظة الناس
فَأَفِقْ أَیُّهَا السَّامِعُ مِنْ سَکْرَتِکَ وَ اسْتَیْقِظْ مِنْ غَفْلَتِکَ وَ اخْتَصِرْ مِنْ عَجَلَتِکَ وَ أَنْعِمِ الْفِکْرَ فِیمَا جَاءَکَ عَلَى لِسَانِ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ (صلى الله علیه وآله) مِمَّا لَا بُدَّ مِنْهُ وَ لَا مَحِیصَ عَنْهُ وَ خَالِفْ مَنْ خَالَفَ ذَلِکَ إِلَى غَیْرِهِ وَ دَعْهُ وَ مَا رَضِیَ لِنَفْسِهِ وَ ضَعْ فَخْرَکَ وَ احْطُطْ کِبْرَکَ وَ اذْکُرْ قَبْرَکَ فَإِنَّ عَلَیْهِ مَمَرَّکَ وَ کَمَا تَدِینُ تُدَانُ وَ کَمَا تَزْرَعُ تَحْصُدُ وَ مَا قَدَّمْتَ الْیَوْمَ تَقْدَمُ عَلَیْهِ غَداً فَامْهَدْ لِقَدَمِکَ وَ قَدِّمْ لِیَوْمِکَ فَالْحَذَرَ الْحَذَرَ أَیُّهَا الْمُسْتَمِعُ وَ الْجِدَّ الْجِدَّ أَیُّهَا الْغَافِلُ وَ لا یُنَبِّئُکَ مِثْلُ خَبِیرٍ إِنَّ مِنْ عَزَائِمِ اللَّهِ فِی الذِّکْرِ الْحَکِیمِ الَّتِی عَلَیْهَا یُثِیبُ وَ یُعَاقِبُ وَ لَهَا یَرْضَى وَ یَسْخَطُ أَنَّهُ لَا یَنْفَعُ عَبْداً وَ إِنْ أَجْهَدَ نَفْسَهُ وَ أَخْلَصَ فِعْلَهُ أَنْ یَخْرُجَ مِنَ الدُّنْیَا لَاقِیاً رَبَّهُ بِخَصْلَةٍ مِنْ هَذِهِ الْخِصَالِ لَمْ یَتُبْ مِنْهَا أَنْ یُشْرِکَ بِاللَّهِ فِیمَا افْتَرَضَ عَلَیْهِ مِنْ عِبَادَتِهِ أَوْ یَشْفِیَ غَیْظَهُ بِهَلَاکِ نَفْسٍ أَوْ یَعُرَّ بِأَمْرٍ فَعَلَهُ غَیْرُهُ أَوْ یَسْتَنْجِحَ حَاجَةً إِلَى النَّاسِ بِإِظْهَارِ بِدْعَةٍ فِی دِینِهِ أَوْ یَلْقَى النَّاسَ بِوَجْهَیْنِ أَوْ یَمْشِیَ فِیهِمْ بِلِسَانَیْنِ اعْقِلْ ذَلِکَ فَإِنَّ الْمِثْلَ دَلِیلٌ عَلَى شِبْهِهِ إِنَّ الْبَهَائِمَ هَمُّهَا بُطُونُهَا وَ إِنَّ السِّبَاعَ هَمُّهَا الْعُدْوَانُ عَلَى غَیْرِهَا وَ إِنَّ النِّسَاءَ هَمُّهُنَّ زِینَةُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَ الْفَسَادُ فِیهَا إِنَّ الْمُؤْمِنِینَ مُسْتَکِینُونَ إِنَّ الْمُؤْمِنِینَ مُشْفِقُونَ إِنَّ الْمُؤْمِنِینَ خَائِفُونَ.