کدام تیتراژ ماندگار در ژنو آبروی ایران را خرید؟

 

 

کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می‌کند.

 

بازخوانی ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره سازی کند.

 

موسیقی تیتراژ سریال ماندگار «سربداران» به کارگردانی محمدعلی نجفی؛ اثری که فیلمبرداری آن از شهریور ماه سال ۱۳۶۰ آغاز و تا سوم آبان ماه ۱۳۶۲ نیز ادامه داشت، سریالی که مدتی بعد از تصویربرداری و پشت سر گذاشتن مراحل تولید در اوایل دهه ۶۰ هر هفته دوشنبه‌ها بعد از اخبار شبکه اول سیما پخش می‌شد.

 

این سریال با این‌که دربرگیرنده فضایی حماسی از یک واقعه تاریخی از جمله «قیام سربداران خراسان» به رهبری شیخ حسن جوری علیه استیلای مغول بر ایران بود و تا آن زمان کمتر مخاطبی با این واقعه تاریخی آشنا بود، اما توانست به عنوان یکی از ماندگارترین و خاطره‌انگیزترین آثار داستانی تلویزیونی به واسطه متن، کارگردانی، گروهی توانمند از بازیگران، موسیقی متن و عوامل فنی در یاد و خاطره مردم بماند.

 

 

 

 

امین تارخ، سوسن تسلیمی، علی نصیریان، محمدعلی کشاورز، فیروز بهجت محمدی، جمشید لایق، افسانه بایگان، محمد ابهری، عنایت بخشی، عطاالله زاهد، جهانگیر صمیمی فرد، سعید اویسی، فتحعلی اویسی، حسین محجوب، اسماعیل محرابی، محمدعلی ساربان، بهروز بقایی، علیرضا شجاع نوری، چنگیز وثوقی، آتش تقی پور، مینو ابریشمی، رضا کرم رضایی، شهرزاد کمالی، هاشم ارکان، حسین محب اهری، حسین خانی بیگ و تعدادی دیگر از جمله هنرمندانی بودند که در این سریال نقش آفرینی کرده و از خود بازی‌هایی به جای گذاشتند که شاید تا به امروز همچنان از ماندگارترین و باکیفیت‌ترین بازی‌ها و نقش آفرینی‌هایشان در عرصه بازیگری بوده است.

 

 

 

 

از همه این امتیازات و اما و اگر‌های سریال که بگذریم، یکی از مهم‌ترین ابعادی که در بیشتر دیده شدن و ماندگاری سریال سربداران نقش غیرقابل انکاری را ایفا کرد، بدون هیچ تردیدی، موسیقی متن این مجموعه داستانی به ویژه موسیقی تیتراژ آن به آهنگسازی فرهاد فخرالدینی یکی از شاخص‌ترین و جریان‌سازترین هنرمندان موسیقی کشورمان در دهه‌های اخیر است.

 

همچنان از سریال سربداران به عنوان یکی از بهترین و ماندنی‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی یاد می‌کنند. شرایطی که حتی در برخی از موارد نیز موسیقی را جلوتر از سریال قرار داد و موجب شد که به دلیل استقبال مخاطبان از این ملودی‌های تاثیرگذار، آلبوم موسیقی متن این اثر نیز پیش روی مخاطبان قرار گیرد.

 

فرهاد فخرالدینی، روز‌های پایانی اسفند سال ۱۳۹۲ در مراسم رونمایی آلبوم موسیقی متن سریال «سربداران» که با حضور تعدادی از نوازندگان این موسیقی و البته بازیگران و دست‌اندرکاران سریال برگزار شد، درباره آن‌چه امروز از آن به عنوان یک موسیقی خاطره ساز از یک سریال تاریخی یاد می‌کنند، گفت: یکی از کسانی که همیشه به من محبت داشت و باعث شد که من در سریال سربداران حضور داشته باشیم، محمد علی نجفی بود و اگر او نبود به طور حتم حضور من نیز در این سریال منتفی بود، زیرا آهنگ این مجموعه ماندگار تلویزیون در شرایط بسیار خاصی ساخته شد که من دیگر به عنوان رهبر ارکستر رادیو و تلویزیون در سال ۵۸ استعفا داده بودم.

 

او بیان کرد: در همین اثنا که من از ارکستر رادیو و تلویزیون استعفا دادم، هنرکده موسیقی ملی جایی که من در آن تدریس می‌کردم هم به دلیل انقلاب فرهنگی تعطیل شد و دقیقاً در همین دوران بود که من به خاطر اشتباهی که مرتکب شدم ،به خاطر مصلحت‌های موجود سرپرستی اداره کل موسیقی وزارت ارشاد را هم به عهده داشتم، اما دقیقاً در همین روز‌ها بود که از آن‌جا هم استعفا دادم و دیدم در این فضا نیز نمی‌توانم فعالیت کنم؛ بنابراین عملاً خانه نشین شدم و از همه فعالیت‌های موسیقیایی کناره کردم.

 

فخرالدینی افزود: اتفاقاً طی این روز‌های خانه نشینی بود که روزی محمد علی نجفی به همراه کیهان رهگذر که نویسنده مجموعه سربداران بود به همراه حسین علیزاده به منزل ما آمدند و از من خواستند تا آهنگسازی این سریال را به عهده بگیرم که من در ابتدا شدیداً مخالفت کردم، اما در ادامه هرچه از محمد علی نجفی خواستم برای من فراهم شد و من دیگری راهی برای نپذیرفتن کار نداشتم.

 

او گفت: می‌توانم بگویم که محمد علی نجفی اصلاً اجازه نداد که من در آهنگسازی این سریال سختی را احساس کنم. بنابراین سپاسگزار او هستم که باعث شد این کار را انجام دهم. کاری که به همراهی نوازندگانی صورت گرفت که امشب تعدادی از آنها را در مراسم می‌بینم.

 

این آهنگساز در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفته بود: یادم می‌آید وقتی قرار بود قسمت اول این سریال پخش شود همراه بزرگانی چون فریدون مشیری و علی نصیریان در منزل خانم افسانه بایگان و خانواده او حضور داشتیم و در کنار هم نخستین قسمت آن را دیدیم که به قدری برای ما شیرین و خاطره‌ای فراموش نشدنی بود که همواره در ذهن من باقی خواهد ماند.

 

 

 

 

او با اشاره به اجرا‌های متعدد موسیقی مجموعه تلویزیونی سربداران در داخل و خارج از کشورمان گفت: این امتیاز بسیار خوبی بود که موسیقی سربداران اجرا‌های متعددی را با ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی به رهبری من در داخل و خارج از ایران داشت. این در حالی است که ما با ارکستر سمفونیک باکو و ارکستر فیلارمونیک ژنو هم اجرا‌هایی داشتیم که هیچ گاه خاطره اجرای با هنرمندان سوئیسی در مقر سازمان ملل از خاطرم نخواهد رفت.

 

فخرالدینی در همان برنامه با اشاره به قطعه رقص در دربار پادشاه نیز گفت: در آن زمان که مشغول ساخت این بخش از موسیقی مجموعه سربداران بودیم، من مدام با محمدعلی نجفی در گفتگو بودم که آیا به ما اجازه ساخت چنین قطعه‌ای متناسب با بخشی از مجموعه را می‌دهند؟

 

او افزود: نجفی دائم به من می‌گفت ناظران سازمان کنار ما هستند و اگر جایی باشد به ما تذکر می‌دهند. جالب این‌که همان ناظران می‌گفتند شما نگران نباشید، قیچی ما تیز است. به هر حال این قطعه پخش نشد، اما در روزگاری تبدیل به نشان اصلی یک برنامه اقتصادی در تلویزیون شود که من هر وقت آن را می‌شنیدم، یاد خاطره دورانی می‌افتادم که دوستان ما در آن دوران اجازه پخش را به ما ندادند.

 

محمد سریر، آهنگساز و رئیس هیأت مدیره خانه موسیقی نیز در این مراسم با اشاره به روند اجرای آثار ماندگار موسیقی ایرانی طی دهه‌های اخیر به موسیقی سریال سربداران ساخته استاد فرهاد فخرالدینی اشاره کرد و گفت: ساختن چنین آثار ماندگاری که تعداد آن‌ها در موسیقی ما کم است، علاوه بر توانایی‌های فردی و علمی، نتیجه باروری اندیشه‌ نیازمند پشتوانه فرهنگی ملی بوده که این موضوع در حوزه موسیقی بی‌کلام ما بیشتر جلوه‌گر شده است.

 

او افزود: رسیدن به این گستردگی و جامعیتی که یک موسیقی ایرانی را بین گرو‌های مختلف جامعه محبوب کند، کار بسیار دشواری است و این مقوله به آهنگساز برمی‌گردد که جذابیت‌های آن را تأمین کند. جذابیت‌هایی که نشأت گرفته از فکر به مردم و درک جاذبه‌های فکری آنها بوده و به نظر من فرهاد فخرالدینی با ساخت موسیقی مجموعه‌هایی از این دست در تارک این قضیه قرار گرفته است.

 

سریر با اشاره به اجرای بخشی از موسیقی سربداران در مقر سازمان ملل در ژنو گفت: هنوز این اجرا در سایت سازمان ملل به عنوان یک اثر قابل احترام موسیقایی ایرانی مورد توجه قرار دارد. زمانی که موسیقی سربداران با ارکستر فیلارمونیک ژنو برای علاقه‌مندان در سازمان ملل اجرا شد، هیچ‌کس فکر نمی‌کرد که کسی در ایران اصلاً ساز می‌زند.

 

او افزود: حتی در بهترین شرایط ممکن عده‌ای تصور می‌کردند که ما فقط قادر به نواختن عود و چند ساز عربی هستیم و اصلاً ساز ایرانی نداریم که بخواهیم آن را عرضه کنیم، اما این اجرا به همت دوستانی فخرالدینی، آنها را دور هم جمع کرد و با استفاده از ظرفیت موسیقیایی و رهبری ارکستر خود، توانایی‌هایی هنرمندان ایرانی را به رخ کشید و باعث شد که همه به مردم ایران بیش از حد تصور احترام کنند و این یک موضوع فراموش نشدنی برای همه ما بود که نخستین‌بار در اروپا اتفاق افتاد.

 

سریر در این مراسم تأکید کرد: اجرای موسیقی سربداران، نشان دهنده ظرفیت موسیقی و آهنگساز ایرانی بود که توانست در زمان خود و حتی امروز برای ما اعتبار کسب کند. ما نه تنها باید قدر فرهاد فخرالدینی را بدانیم، بلکه باید از او به عنوان یک رهبر و راهبر حوزه موسیقی یاد کنیم که همواره با ایجاد انگیزه به جوانان راه‌های بسیار بزرگی را پیش روی آنها قرار داد و انگیزه‌های بزرگی در آنان ایجاد کرد. من امیدوارم به زودی شاهد اجرای ارکستر ملی به رهبری فرهاد فخرالدینی باشیم.

 

افسانه بایگان، بازیگر مجموعه سربداران نیز که در مراسم رونمایی حضور داشت، با بیان خاطره‌ای از حضور خود در این مجموعه گفت: ۳۰ سال پیش دختر جوانی بودم که نخستین‌بار برای بازی در مجموعه سربداران به محل سرچشمه باغ فین کاشان رفتم و در صحنه بازیگر مقابل استاد علی نصیریان شدم که شما باید تصور کنید برای یک بازیگر جوان این شرایط چقدر می‌تواند پر از استرس باشد.

 

او افزود: دقیقاً در این لحظات پر استرس و دلهره‌آور بود که موسیقی زیبای قانون استاد فخرالدینی که محمدعلی نجفی، جهت کم کردن التهاب من آن را در فضا پخش کرد، باعث آرامش من شد و من بدون استرس به کار خود ادامه دادم و حالا که بعد از ۳۰ سال دوباره این افتخار نصیب من شد که بار دیگر در محضر استاد فخرالدینی باشم، بسیار خوشحالم و به خود می‌بالم که در این مدت از محضر او استفاده کردم.

 

بایگان، گفت: البته جای فریدون مشیری و بسیاری از هنرمندانی که در آن زمان حضور داشتند و امشب در میان ما نیستند، خالی است، اما امیدوارم بزرگانی چون استاد فخرالدینی ۱۲۰ سال با عزت و سربلندی در کنار هنر این سرزمین حضور داشته باشند.

 

قاسم عابدین، مدیر استودیو صبا نیز که موسیقی متن سریال را در این استودیو ضبط کرده بود، در این مراسم با تقدیر از فعالیت‌های موسیقیایی استاد فخرالدینی، گفت: بیش از ۳۰ سال است که در خدمت استاد فخرالدینی هستم و این افتخار بزرگی برای من بود که در کنار او چیز‌های بسیاری آموختم.

 

او افزود: من می‌دانستم که کار کردن با فخرالدینی شوخی ندارد و همه چیز باید منظم اجرا شود. از این جهت، همیشه به خود می‌بالم که با حضور این هنرمند توانستیم خدمت‌های کوچکی به عرصه موسیقی داشته باشیم.

 

به هر روی، موسیقی متن و موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی سربداران، بدون شک، یک آموزشگاه موسیقی تمام‌عیار، جهت آن دسته از هنرمندان و تهیه‌کنندگانی است که در سال‌های اخیر و روزهایی که پول و تمامیت‌خواهی اقتصادی، سر تا پای وجود موسیقی ایران را گرفته است و از موسیقی تیتراژ به مثابه یک آژانس معاملات مسکن استفاده می‌کنند، می‌تواند مورد توجه و دقت بیشتری قرار گیرد تا بدانند که کیفیت یعنی چه؟