شکم دام های گرسنه تنها با واردات سیر نمی شود

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز خراسان جنوبی، چند سالی است که خشکسالی گریبانگیر کشور شده و در برخی استان ها همچون خراسان جنوبی، ماندگاری دو برابر پیدا کرده و اکنون برای بیست و یکمین سال متوالی در این استان جایش را محکمتر کرده است.

مدیر کل هواشناسی خراسان جنوبی گفت: میانگین بارندگی‌های این استان از آغاز سال زراعی جاری تاکنون، ۵۹.۳ میلیمتر بوده است که این آمار در مقایسه با میانگین بارندگی‌های سال گذشته، ۶۲ درصد و در مقایسه با میانگین بلند مدت ۴۶ درصد کاهش داشته است.

خندان رو با بیان اینکه کاهش بارندگی سال زراعی جاری در طول ۴۰ سال گذشته بی سابقه بوده است، افزود: با توجه به شرایط پیش رو نیاز است منابع آبی موجود به خوبی مدیریت شود.

وی افزود: براساس آمار دوره ۱۰ ساله تا آخر اسفند پارسال، ۹۱ درصد مساحت خراسان جنوبی متاثر از خشکسالی های خفیف تا بسیار شدید است .
به دلیل خشکسالی و پیامدهای آن از جمله خشک شدن چشمه‌ها، قنوات و چاه‌ها، تقریبا رویش گیاه در مراتع استان نزدیک به صفر شده است.

دام مازاد بر مراتع و کاهش 60 درصدی تولید علوفه
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نیز سطح مراتع استان را 8.5 میلیون هکتار اعلام کرد و افزود: بیش از 89 درصد مراتع استان را مراتع فقیر و کم تراکم تشکیل می دهد که با ادامه خشکسالی، سطح مراتع فقیر در حال گسترش است.
نصرآبادی در خصوص دام موجود در استان در مقابل مقدار مراتع نیز گفت: دام موجود در استان ۳ میلیون و ۴۵۰ هزار واحد دامی است، که ۳ میلیون و ۵ هزار واحد دامی از مراتع تغذیه می‌کنند و این در حالی است که دام مجاز بر اساس ظرفیت مراتع استان باید یک میلیون و ۳۶ هزار واحد دامی باشد.
وی با بیان اینکه ظرفیت تولید علوفه مراتع استان 790 هزار تن است افزود: علوفه مورد نیاز دام متکی به مراتع استان حدود یک و نیم میلیون تن است، که متأسفانه با توجه به شرایط خشکسالی و دام موجود، حدود 800 هزار تن کمبود علوفه داریم تازه اگر شرایط بیشتر از این بحرانی و وضعیت مراتع بدتر نشود.
نصرآبادی گفت: افت شدید میزان بارندگی در سال ۱۳۹۹ و روند کاهشی آن در سال جاری، تولید گیاهان علفی را 60 درصد کاهش داد.

 

 

و حال کمبود علوفه در مراتع و وجود دام مازاد بر ظرفیت مراتع در استان، دامداران خراسان جنوبی را با مشکلات زیادی در تأمین علوفه مورد نیاز دامهایشان روبرو کرده است به طوریکه قادر به سیر کردن شکم دامهایشان نیستند.

دامدار زیرکوهی می گوید: امسال مراتع خیلی خُشکن مجبوریم برای دام مون، خودمون خوراک جایگزین تأمین کنیم که بازار خوبی هم نداره این روزها.
پیرزن طبسی هم می گوید: ۵۰۰ تا گوسفندمون تو بیابان گرسنه موندن، مراتع علفی ندارن، نمی تونیم شکم دام مونو سیر کنیم.

 

با خشک شدن مراتع، دامداران باید علوفه ی دامشان را دستی تهیه کنند اما مشکل این است که خوراک و علوفه دستی مورد نیاز دام های استان هم کافی نیست و به صورت قطره چکانی در شهرستانهای استان توزیع می شود و قیمت آن هم با دخل و خرج دامداران و مقدار نیاز دامها نمی خواند.

مجبوریم دام مونو زیر قیمت بفروشیم
دامدار طبسی می گوید: علوفه ای نداریم که به دام مان بدهیم و مجبوریم آنها را زیرقیمت بفروشیم و از شهرستان خارج کنیم.
دیگر دامدار خوسفی نیز می گوید: گوسفندی رو که قبلا به ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم می رسوندیم و بعد می فروختیم حالا به خاطر نبود علوفه مجبوریم با  ۱۵ کیلوگرم به فروش برسانیم.

ازدحام جمعیت در تعاونی ها هم گویای همین کمبود و توزیع نامناسب و قطره چکانی علوفه برای دامهاست.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

هم باید صف بایستیم، هم سهمیه تحویلی کفاف دام را نمی کند
دامدار خوسفی می‌گوید: تا حالا هر چی لازم داشتیم میامدیم از تعاونی‌ها تحویل می‌گرفتیم، اما از روزی که سهمیه بندی شده، سهمیه ۸ کیلویی هر رأس گاو به ۲ کیلوگرم کاهش یافته و برای هر گوسفند در ماه تنها ۵ کیلو جو می‌دهند که برای ۵ شب دام کفایت می‌کند.
دامدار بشرویه‌ای هم با گلایه از معطلی خود و دیگر هم صنفانش در صف تحویل نهاده می‌گوید: هر روز ۶ صبح میایم تو صف می‌ایستیم تا ساعت ۹ یا ۱۰ که ببینیم آیا نهاده به ما می‌رسه یا نه؟ و تازه هر روز هم سهمیه ما رو کم می‌کنن.

دامدار دیهوکی هم با گلایه مندی از طی کردن مسیر ۱۲۵ کیلومتری برای ایستادن در صف تحویل نهاده می‌گوید: دیهوک انبار ذخیره علوفه و نهاده ندارد و ما مجبوریم هر روز مسیر ۱۲۵ کیلومتری دیهوک تا طبس را طی کنیم تا بتونیم در صف بایستیم، تازه اگر به ما سهمیه‌ای برسد.

دامدار فردوسی هم می‌گوید: سهمیه‌ای که به دام ما می‌دهند کفایت نمی‌کند و مسئولان همش به ما می‌گویند بروید خودتان نهاده را از بازار تهیه کنید و خود من بیش از نیمی از نهاده مورد نیاز دامهایم را از بازار با قیمت آزاد تهیه می‌کنم تازه اگر گیر بیاورم.

دامهایمان از گرسنگی در حال مرگ و میرن
دامدار خوسفی می‌گوید: روزانه ۲ تا ۳ گوسفند از گله مان به دلیل گرسنگی از بین می‌روند.
دامدار زیرکوهی هم گفت: تا الان ۲۰ تا گوسفند کوچک و ۶ تا گوسفند بزرگ از دام‌های من به دلیل گرسنگی تلف شدن، این مزد ۵ سال چوپانی کردن شبانه روزی من در بیابان هست.

 

تنها مانده ایم
دامدار خوسفی می گوید: نهاده ها کم است، مراتع گیاهی ندارد، چاره ای برایمان نمانده، حمایت چندانی نمی شویم، تنها مانده ایم.

 

 

روشن مدیر شرکت پشتیبانی امور دام جهاد کشاورزی استان با بیان اینکه در هیچ زمانی و در هیچ دوره ای، دولت موظف به تأمین ۱۰۰ درصدی نهاده های دامی نیست افزود: خراسان جنوبی تنها استانی است که تاکنون تمام حواله هایی که دست دامداران داده ایم، با پیگیری مسئولان جهاد و شرکت امور پشتیبانی امور دام، پاس شده است.

 

روشن با بیان اینکه پارسال ۳۳ هزار تن جو، ۳۵ هزار تن ذرت و ۳۰ هزار تن سویا در خراسان جنوبی توزیع شد افزود: از آغاز امسال نیز ۹۰۰۰ تن جو و ۱۸ هزار و ۳۰۰ تن ذرت بین دامداران و ۹۰۰۰ تن کنجاله سویا بین مرغداری‌ها و دامداری‌های شیری استان توزیع کرده ایم.

 

 

 

 

 

پس باید در شرایطی این چنینی که خشکسالی مراتع را با فقر پوشش گیاهی روبرو کرده و دولت هم عنوان می کند وظیفه تأمین صد درصدی علوفه مورد نیاز دام را ندارد، چه باید کرد؟ و چه باید از قبل انجام می دادیم تا با پیش بینی شرایط سختی مانند این روزها، دامداران در تأمین نهاده و علوفه به مشکل بر نمیخوردند؟ و یا چه کنیم که این مشکل حداقل در سالهای آتی هم گریبانگیر دامداران استان نباشد؟
به نظر می رسد یکی از مهمترین راهکارهایی که می توان در زمینه رفع کمبود علوفه برای دام در خراسان جنوبی انجام داد، استفاده از ظرفیتهای تولید علوفه هست که توجه چندانی به آن نمی شود.

 

استفاده از آبهای در حال هدر رفت برای تولید علوفه
یکی از مهمترین این ظرفیتها، استفاده از آبهای سرگردان و هدر رفته ای است که می تواند نقش بسزایی در تولید علوفه داشته باشد. مانند پساب تصفیه خانه آب بیرجند که چند سالی است سرگردان کویر است و به حال خود رها می شود.
بیش از 10 سال است که پساب فاضلاب بیرجند بدون بهره وری در دشت و در بستر رودخانه شاهرود در محدوده شهرستان خوسف رهاسازی می شود که البته طبق ادعای آب منطقه ای استان، هدف از رهاسازی پساب، تغذیه سفره های زیرزمینی است اما خیلی از کارشناسان معتقدند که به دلیل دمای زیاد هوا در خراسان جنوبی و منطقه کویری شهرستان خوسف، بخش زیادی از این آب تبخیر می شود و نقش چندانی در تغذیه آب زیرزمینی ندارد و می توان از آن استفاده بهینه تری کرد که استفاده برای برخی کشت ها از جمله آن است.

پساب فاضلاب بیرجند برای کشت گیاهان مناسب است
سروری سرپرست شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی می گوید: بر اساس استانداردهای تعریف شده در نشریات علمی، پساب فاضلاب بیرجند با همین کیفیت و شوری کنونی، در رده استاندارD هست که برای کشت محصولات قابل استفاده انسان و دام و به ویژه محصولات بذری همچون جوی دامی و پنبه در استان مناسب است، اما باز هم مسئولان وسواس بیشتری به خرج میدهند و می گویند باید استاندارد پساب فاضلاب به سطح بالاتری ارتقاء یابد و به همین دلیل مسئولان آب و فاضلاب استان در تلاشند تا پایان خرداد امسال این استاندارد را با راه اندازی مدول شماره 2 تصفیه خانه بیرجند، افزایش دهند .
سروری افزود: در عین حال این جهاد است که باید پیش بیاید و بگوید چه سطحی از استاندارد برای کشت محصولات کشاورزی لازم است تا بخش آب و فاضلاب برای رساندن استاندارد پساب فاضلاب به آن سطح، هزینه کند.

اگر آب استاندارد تحویل بدهند ما خریداریم
گفته های سرپرست آب منطقه ای استان در حالی است که اکبری معاون برنامه ریزی سازمان جهاد کشاورزی استان می گوید: سختی پساب فاضلاب برای کشت گیاهان مناسب نیست و شرکت آب منطقه ای باید در تعامل با محیط زیست و استاندارد، کیفیت پساب را افزایش دهد، آنگاه ما هم خریدار پساب آنها هستیم.

گویا حل مشکل پاسکاری بین آب منطقه ای و جهاد کشاورزی به دست محیط زیست و استاندارد است، اما آب منطقه ای و جهاد خود باید پای کار بیایند تا هر چه زودتر زمینه استفاده از پساب فاضلاب برای کشت محصولات مورد نیاز دام حل شود .
پساب فاضلاب نمونه کوچکی از آبهایی است که در استان کم آب و کویری خراسان جنوبی به هدر می رود.

700 میلیون مترمکعب رواناب، بدون بهره وری لازم
نصرآبادی مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری هم می گوید سالانه ۷۰۰ میلیون متر مکعب رواناب در اثر بارندگی های هر چند کم، اما رگباری خراسان جنوبی در این استان ایجاد می شود که بسیاری از آن از مرزهای استان خارج و به سمت افغانستان و یا استان کرمان می رود و و تنها ۸۰ میلیون متر مکعب در پشت سازه‌های آبخیزداری مهار می‌شود.
نصرآبادی با اشاره به وجود 2200 سازه آبخیزداری در استان افزود: این تعداد سازه با توجه به حجم رواناب، کافی نیست و باید اعتبار بیشتری برای ساخت سازه ها به استان کم آبی همچون خراسان جنوبی که سازه ها می تواند نقش حیاتی در تأمین آب برای آن داشته باشد، اختصاص یابد.

 

هدر رفت 53 درصدی آب در بخش کشاورزی
و افسوس بعدی، هدر رفت 53 درصدی آب در بخش کشاورزی است که با جلوگیری از هدر رفت آن می توان تولیدات علوفه ی مورد نیاز دام را هم بسیار افزایش دارد و راهکار جلوگیری از این هدررفت، اجرای هر چه بیشتر سیستم های آبیاری نوین است که باید اعتبار بلاعوض در این بخش با توجه به گران بودن تجهیزاتش افزایش یابد.
مساحت اراضی کشاورزی آبی خراسان جنوبی 141 هزار هکتار است که تا کنون در 29 هزار هکتار، سیستم های آبیاری نوین اجرا شده است و 8 هزار هکتار در دست اجراست.

افزایش تولید علوفه با به کارگیری کشت های نوین همچون هیدروپونیک
تولید علوفه با روشهایی که در آن بتوان مصرف آب را کاهش داد، از دیگر راهکارهایی است که می تواند در استان کم آب خراسان جنوبی، مورد توجه قرار گیرد.
در این روش مصرف آب بسیار بسیار کاهش می یابد و در مساحت کوچک گلخانه ای می توان مقدار زیادی علوفه تولید کرد.
روشی که چند نفر از بخش خصوصی در خراسان جنوبی اجرای آن را شروع کرده اند.

 

خوراک دام ایران متفاوت از دیگر کشورها
اما نکته ای که وجود دارد این است که بر خلاف تمام دنیا که تمام دامداران و مراکز پرورش دام از کنسانتره دامی استفاده می کنند کشاورزان و دامداران ما برای تغذیه دام هایشان اصرار به مصرف نهاده های خام مانند جو، ذرت و سویا دارند و یا خودشان، این نهاده ها را آسیاب و با هم ترکیب می کنند که مطابق با استانداردهای تهیه کنسانتره و حاوی تمام مواد مغذی لازم نیست.
همچنین بر اساس آمار دامپزشکی کشور، نهاده های دامی در صورتی که در کارخانه ها و به نسبتِ درست از ترکیات مختلف، تبدیل به کنسانتره شود نسبت به حالتی که دامدار خود اقدام به ترکیب نهاده ها برای تولید کنسانتره کند، 30 درصد کمتر هدررفت دارد .

کنسانتره غذای کامل دام
به گفته مدیرکل دامپزشکی استان، وقتی نهاده ها در کارخانجات خوراک دام تبدیل به کنسانتره می شود، نسبت ترکیبی هر یک از مواد زیر نظر کارشناسان بهداشت کنترل می شود که نقش مؤثری در کامل بودن غذای دام و سلامت و بازدهی محصول دام دارد .
اصغر زاده افزود: حتی به لحاظ صرفه اقتصادی نیز امروزه در تمام دنیا، کنسانتره به جای علوفه ی خام برای دام مصرف می شود.

صرفه اقتصادی کنسانتره بالاتر از نهاده های خام
ابراهیمی معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان می گوید: سهمیه برخی واحدهای دامی با خواسته خودشان به صورت کنسانتره تحویل شان می شود ولی بیشتر واحدها خود آسیاب دارند و اقدام به تولید کنسانتره می کنند.
ابراهیمی افزود: از آنجاییکه قدرت هضم و جذب کنسانتره خیلی بیشتر از نهاده های خام است بنابراین صرفه اقتصادی با مصرف کنسانتره است از طرفی غذای کاملتری برای دام است که در سلامت دام و محصولاتش نقش بسزایی دارد.

 

 

وی گفت: بسته به نوع کنسانتره ای که برای دام شیری و گوشتی تولید می شود و همچنین بسته به نوع مواد به کار رفته در تولید کنسانتره، هر کیلوگرم از این محصول 3100 تا 3550 تومان به فروش می رسد.

با این صحبتها مشخص می شود یکی از راهکارهایی که باید در بخش تأمین نهاده دام صورت گیرد فرهنگ سازی تغییر نوع خوراک دام از حالت علوفه ی خام به مصرف کنسانتره است تا علاوه بر صرفه اقتصادی، بازدهی و سلامت تولیدات دام در کشور و استان افزایش یابد.

همچنین دیگر راهکار در بهبود وضعیت دام و تغذیه آن در خراسان جنوبی، جایگزین کردن نژادهای پر بازده همچون بز سانن و مورسیا به جای نژادهای معمولی و دامهای سنتی است تا با همان مقدار خوراک مصرفی بتوان، تولیدات شیر، گوشت و دام بیشتری را رقم زد.

 

از کمبود علوفه و نهاده های دامی و راهکارهای تأمین آن که بگذریم، افزایش قیمت ها و گرانی قیمت نهاده ها در بازار آزاد هم برای دامداران خراسان جنوبی، قوز بالا قوز شده.

افزایش ۴ برابری قیمت نهاده‌های دامی
دامدار خوسفی می گوید: کاهی که بی ارزش‌ترین چیزه، الان کیلویی باید ۴ تا ۶ هزار تومن از بازار آزاد تهیه کنیم.

این قیمت مربوط به بازار آزاد است که همچنان رو به افزایش است، و مسئولان جهاد کشاورزی مدعی اند قیمت نهاده های دولتی در مقایسه با بازار آزاد، افزایش چندانی نداشته است.

افزایش قیمت نهاده های دولتی پس از یکسال
روشن مدیر پشتیبانی امور دام استان، ۱۲ اردیبهشت امسال، آخرین قیمت هر کیلوگرم ذرت دولتی را ۲۲۱۵ تومان، هر کیلوگرم جو را ۲۱۱۵ تومان و هر کیلوگرم سویا را ۳۷۱۵ تومان اعلام کرد و گفت: قیمت این نهاده‌ها از یکسال گذشته تغییری نداشته و اکنون پس از یکسال، هر کیلوگرم ذرت ۲۰۰ تومان، هر کیلوگرم جو ۱۰۰ تومان و هر کیلوگرم سویا ۲۱۵ تومان گرانتر شده است.

اما قیمت آزاد نهاده ها خیلی گرانتر از قیمت مصوب دولتی آن است و به دلیل اینکه امسال مراتع، علوفه ای برای تغذیه دام ندارند و دامداران مجبورند خوراک دام خود را دستی تهیه کنند بنابراین مجبورند بیشترِ نهاده ی مورد نیاز دام خود را با قیمت آزاد تهیه کنند چرا که نهاده های دولتی کفاف تغذیه ی دام استان را نمی دهد و قیمتها در بازار آزاد هم بالاست.

نهاده ی آزاد نداریم، اینها همان نشتی های سامانه بازارگاه است
غریبی رئیس اتحادیه دامداران استان هم گفت: تمامی نهاده ها باید در سامانه بازارگاه جهاد کشاورزی به فروش برسد و ما چیزی تحت عنوان نهاده ی بازار آزاد نداریم و آنچه تحت عنوان نهاده ی آزاد به فروش می رسد در واقع همان نشتی سامانه بازارگاه است یعنی یا مصرف کننده ای که نهاده را از سامانه با قیمت دولتی تحویل گرفته حال دارد برای سود، در بازار آزاد به چند برابر قیمت می فروشد و یا متولیان توزیع در سامانه، آن را خارج از سامانه به فروش رسانده اند به ویژه در مورد نهاده ی سویا.

غریبی همچنین افزود: آنچه که در سامانه بازارگاه به فروش می رسد اغلب نهاده ی وارداتی است و بعضا به اسم نهاده ی داخلی مانند جو داخلی به فروش می رسد وگر نه کشاورز ایرانی می تواند محصول خود مانند جو را در بازار آزاد و به قیمت مد نظر خود بفروشد و موظف به تزریق جوی تولیدی خود در سامانه بازارگاه نیست.
وی آخرین قیمت جوی بازار آزاد را کیلویی ۵۹۰۰ تومان، ذرت کیلویی ۴۷۰۰ تومان و سویا کیلویی ۸۵۰۰ تومان اعلام کرد و گفت: چندی پیش قیمت سویا در بازار آزاد کیلویی ۱۸ تا ۱۹ هزار تومان هم رسید که با ورود بیشتر دستگاه‌های نظارتی و برخورد با دلالان، این قیمت افت کرد و به زیر ۱۰ هزار تومان رسید.

پس می توان به بحث نظارت به عنوان ابزار مهارکننده ای در برابر افزایش قیمت نهاده ها توجه کرد.

دلالان، تعیین کنندگان قیمت نهاده ها در بازار آزاد
رئیس اتحادیه دامداران استان افزود: قیمت در بازار آزاد تماما به دست دلالان تعیین می شود و آنها چه از کشاورز خریده باشند و چه از سهمیه سامانه بازارگاه گرفته باشند، برای سود خود با قیمتی که خود می خواهند می فروشند و همین قیمت‌ها هر روز عرف می‌شود و روز بعد بر اساس عرف روز قبل، افزایش پیدا می‌کند.
اگر چه نظارت های دقیق و راههای تولید علوفه ی بیشتر، راه حل تأمین همیشگی غذای مورد نیاز دام استان است اما حال و در این شرایط کنونی که هر روز شاهد صحنه های ناراحت کننده ای همچون تلف شدن دامها از گرسنگی، کاهش زاد و ولد آنها، فروش دام بر خلاف خواسته دامداران و صفهای طولانی فعالان بخش پرورش دام برای تأمین نهاده های دامی هستیم، باید چه کنیم تا دلالان از آب گل آلود ماهی نگیرند و دامهای حاصلِ سال ها زحمت کشاورزان و دامداران را با قیمتهای بسیار ناچیز به یغما نبرند!

نهادهای مختلف، پای کار تأمین علوفه برای دام استان
در این شرایط سازمان جهاد کشاورزی می کوشد تا با واردکردن نهاده های بیشتر و افزایش سهمیه استان از این محصولات، کمک حال دامداران باشد. هر چند این سهمیه در حال حاضر جوابگوی نیاز دامداران نیست و این کمبود، مشکلات فراوانی را ایجاد کرده است.

قوسی رئیس سازمان جهاد کشاورزی با اشاره به کاهش 29 درصدی تولید علوفه در بخش زراعی و افزایش تقاضای دامداران برای علوفه گفت: برای رفع مشکلات دامداران، تأمین علوفه خشبی را در دستور کار داریم و در این راه بنیاد برکت، بسیج سازندگی، ستاد اجرایی فرمان امام، کمیته امداد و اتحادیه های استانی هم ما را یاری می رسانند.

 

مسئول شرکت پردیس ستاد اجرایی فرمان حضرت امام خمینی (ره) استان گفت: این ستاد با توجه به خشکسالی‌های اخیر و مشکلات دامداران استان، تامین نهاده‌های دامی و علوفه از استان‌های غرب کشور را در برنامه امسال خود قرار داده است.
حسینی افزود: ۱۵۰۰ تن کاه و یونجه و ۹ هزار تن کنسانتره با همکاری این نهاد بین تشکل‌ها و دامداران خراسان جنوبی تا پایان سال توزیع می شود.

قوسی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان نیز همچنین از اخذ تصمیماتی درباره تسهیلات کم بهره یکساله و تسهیلات ارزان قیمت ۵ ساله برای تامین علوفه و نگهداری دام، خبر داد که در حال پیگیری است.

 

مدیر پشتیبانی امور دام استان هم از خرید گوشت مازاد دام سنگین دامداران با قیمت ۸۲ هزار و ۵۰۰ تومان خبر داد و گفت: به ازای هر کیلوگرم گوشت تحویلی دام سنگین (گوساله)، ۳ هزار و ۸۰۰ گرم، جو و هزار و ۳۴۰ گرم ذرت تحویل دامداران می‌شود.
روشن افزود: اتحادیه‌ها و دامداری های بالای ۲۰۰ راس میتوانند برای انعقاد قرار داد اقدام‌کنند.

 

نویسنده: سیده سمیه سیادت جو