فرصت طلایی کشور برای تحقق سیاست های کلی جمعیت

به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما:  ۳۰ اردیبهشت، به عنوان روز ملی جمعیت در تقویم رسمی کشور به ثبت رسیده است. دلیل این نامگذاری، مصادف بودن آن با روز ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت از سوی رهبر معظم انقلاب در تاریخ ۳۰/ ۰۲/ ۱۳۹۳ بوده که به پیشنهاد سازمان ثبت احوال کشور و با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی یک سال پس از آن صورت گرفته است.

سیاست‌های کلی جمعیت که ارتقاء، پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج، اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران بویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان، تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش‌های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزند پروری و با تأکید بر آموزش مهارت‌های زندگی، ترویج و نهادینه‌سازی سبک زندگی اسلامی - ایرانی، ارتقاء امید به زندگی، توانمندسازی جمعیت در سن کار، باز توزیع فضایی و جغرافیایی جمعیت، مدیریت مهاجرت به داخل و خارج، تشویق ایرانیان خارج از کشور برای حضور و سرمایه گذاری، تقویت مؤلفه‌های هویت‌بخش ملی و ... را مورد توجه قرار داده است، نقشه راهی برای اقدام و هم افزایی هماهنگ و منسجم سایر دستگاه‌ها و متولیان حوزه جمعیت برای سیاست گذاری و قانونگذاری مؤثر در جهت تحقق اهداف سیاست‌های جمعیتی است.

اکنون که ۷ سال از ابلاغ این سیاست‌ها می‌گذرد، آمار‌های مرتبط با تغییر و تحولات جمعیتی کشور نشان می‌دهد، اقدام و برنامه عملیاتی مؤثری از سوی مسئولان امر و متولیان حوزه جمعیت کشور برای جلوگیری از کاهش نرخ رشد جمعیت صورت نگرفته است. آمار‌هایی همچون کاهش نرخ رشد جمعیت از ۱.۳۱ درصد در سال ۹۰ به کمتر از یک درصد در سال ۹۹؛ کاهش نرخ باروری از ۶.۵ فرزند به ازای هر زن در سال ۶۵ به ۱.۷ فرزند در سال ۹۸، رشد سه برابری نرخ سالمندی نسبت به نرخ رشد کلی جمعیت طی سه دهه گذشته (۳.۶۲ درصد نرخ سالمندی در مقابل ۱.۲ درصد رشد کلی جمعیت)، کاهش حدود ۱۳ درصدی نرخ زاد و ولد در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۰، کاهش ۴۰ درصدی ازدواج در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۸ و کوچک شدن بعد خانوار به حدود ۳ درصد در حال حاضر، از جمله مستنداتی است که نشان می‌دهد طی این سال‌ها توجه و جدیت لازم از سوی متولیان امر در به کارگیری سیاست‌های ابلاغی مدنظر رهبر معظم انقلاب در حوزه جمعیت، در چارچوب اهداف تعیین شده صورت نگرفته است.

با این حال، اگرچه چالش و تهدیدات بسیاری پیش روی مقوله جمعیت و حرکت در مسیر تحقق جمعیت پایدار کشور وجود دارد، اما همچنان یک فرصت طلایی و منحصر به فرد پیش روی سیاستگذاران و قانونگذاران در راستای تحقق اهداف جمعیتی کشور وجود دارد و آن هم فرصت پنجره جمعیتی یا فرصت طلایی جمعیتی است که کشور را به لحاظ ترکیب سنی در رده یکی از نخستین کشور‌های دارای جمعیت فعال در دنیا قرار داده است. به عبارت دیگر، هر کشوری که بیش از دو سوم جمعیت کشورش در سنین ۱۵ تا ۶۴ قرار داشته باشد، از فرصت طلایی جمعیت برای رشد و شکوفایی اقتصادی برخوردار است و بهره مندی مناسب از این ظرفیت نیز، با سیاست گذاری و برنامه ریزی منسجم و هماهنگ امکان پذیر است.

موضوعی که طی سال‌های اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفته و در حال حاضر که زنگ خطر کاهش رشد جمعیت و افزایش پدیده سالخوردگی بیش از گذشته به صدا درآمده است، ضرورت توجه جدی و اقدام مؤثر در حوزه‌های قانونی و اجرایی است. انتظار می‌رود در حال حاضر که دغدغه جدی تری نسبت به مقوله جمعیت نسبت به گذشته در سطوح مختلف در حال شکل گیری است و «قانون جوانی جمعیت» که اخیراً در مجلس یازدهم به تصویب رسیده است، بتواند با مانع زدایی از مشکلات و چالش‌های پیش روی عوامل اثرگذار بر افزایش جمعیت، راهگشای ترسیم مسیری دقیق و درست‌تر برای بهره مندی هدفمند و مؤثر از فرصت طلایی جمعیتی در جهت شکوفایی و بالندگی کشور در آینده باشد و حرکت به سمت رسیدن به جمعیت مطلوب براساس شاخص‌های توسعه و سند چشم انداز کشور را محقق سازد.

پژوهشگر: فاطمه حسینی