کرونا مفهوم کودکی را دچار تحول کرد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز فارس،سرپرست معاونت فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با بیان اینکه سرعت تغییر مفهوم کودکی در دنیای امروز شتاب زیادی پیدا کرده است، اظهار داشت: شیوع کرونا موجب تغییر مفهوم کودکی در دنیای امروز شد.
افسون امینی در آیین گشایش هشتمین همایش ملی دانشگاهی ادبیات کودک به میزبانی دانشگاه شیراز و در بستر فضای مجازی برگزار شد، افزود: مفهوم کودکی به زمان و مکان وابسته است و تحت تاثیر این عوامل دچار دگرگونی می‌شود، اما شیوع کرونا مفهوم کودکی را بیشتر از عوامل دیگر دچار تحول کرد.
وی ادامه داد: رسالت اصلی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این دوران رصد کردن تغییر مفهوم کودکی و بروز کردن کودکان متناسب با این تغییر و شتاب است.
امینی گفت: یکی از نقاط مثبت این اتفاق ناخوشایند تجارب زیادی بود که در این دوران کسب کردیم، تجاربی که قطعا در شرایط عادی نمی‌توانستیم به دست آوریم.
سرپرست معاونت فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بیان کرد: برگزاری همایش ملی دانشگاهی ادبیات کودک با همکاری دانشگاه شیراز و سایر نهاد‌ها یک اتفاق نیکو و مبارک است که کمک شایانی به سلامت اجتماعی و روانی کودکان در دوران کرونا و پسا کرونا می‌کند. امیدوارم این همکاری تداوم پیدا کند تا بتوانیم در کنار هم قدم‌های بزرگتری برداریم و اتفاقات بهتری را برای کودکان رقم بزنیم.

دانشگاه شیراز در حوزه «ادبیات کودک» جایگاه بی بدیلی دارد
رئیس دانشگاه شیراز نیز در این آیین با اشاره به موضوع این همایش گفت: شیوع کرونا و تأثیرات ناشی از این بیماری ضرورت پرداختن به موضوع «ادبیات کودک: پساانسان‌گرایی، پساکرونا و جهان در شرایط مجازی» را به خوبی نشان می‌دهد.
حمید نادگران افزود: امیدواریم نتایج ارزشمند حاصل از برگزاری همایش ادبیات کودک به خوبی به جامعه منتقل شود و همگان بتوانند از این نتایج بهره کافی ببرند.
وی ادامه داد: حدود پانزده سال است که اردیبهشت‌ماه دانشگاه شیراز، با ادبیات کودک و همایش ملی آن پیوند یافته است.
وی با اعتقاد به اینکه دانشگاه شیراز به‌عنوان مادر ادبیات کودک ایران شناخته شده است، بیان کرد: در هشتمین همایش ملی دانشگاهی ادبیات کودک، با حضور استادان، دانشجویان، هنرمندان و صاحب‌نظران این حوزه، به همت مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز برگزار شده است، جای بسی خوشحالی است که شیراز، نگین فارس و ایران همان‌گونه که با داشتن پشتوانه‌ای غنی و بی‌همتا، به‌عنوان شهر ادیبان و شاعران کهن پارسی همچون حافظ و سعدی شناخته می‌شود، در حوزه ادبیات کودک نیز، جایگاه بی‌بدیلی دارد.
نادگران به جایگاه دانشگاه شیراز در کشور اشاره کرد و یادآور شد: دانشگاه شیراز، با داشتن ۲۰هزار دانشجو و ۷۲۰ عضو هیأت‌علمی، در ۱۵دانشکده و ۷۵ گرایش، از دانشگاه‌های برتر و تراز اول کشور و در جایگاه قطب علمی جنوب کشور است که در زمینه‌های مختلف، ازجمله گسترش تحصیلات تکمیلی و ایجاد گرایش‌های جدید زبان و ادب فارسی، همچون «ادبیات کودک» پیشرو و بنیان‌گذار بوده است.
وی خاطر نشان کرد: امروزه موضوع حرکت به سمت دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم؛ یا اصطلاحا دانشگاه‌های کارآفرین و جامعه‌محور، از موضوعات اصلی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران و به پیروی از آن در صدر اهداف دانشگاه‌های کشور، ازجمله دانشگاه شیراز است.
وی اضافه کرد: مطالعات رسمی ادبیات کودک، در قالب یکی از گرایش‌های ارشد زبان و ادبیات فارسی، ازجمله این اقدامات است که تا حدود دو دهه گذشته، جای خالی آن در وزارت عتف کاملا محسوس بود.
نادگران با بیان اینکه ادبیات کودک و نوجوان، مانند دیگر مسائل، زیرِ تأثیر جامعه خویش پدیدار می‌شود و تأثیر آن در جامعه دوسویه است، گفت: از یک‌سو تأثیر اجتماع بر ادبیات کودک از آن جهت است که نویسندگان این ادبیات با مفاهیم موجود در جامعه سر و کار دارند و خواسته یا ناخواسته این مفاهیم را وارد ادبیات کودک می‌کنند و ایده‌ها و مضمون‌های مورد انتخاب خود را در نوشتن آثارشان از درون همین اجتماع برمی گزینند و از دیگر سو، تأثیر ادبیات کودک بر جامعه نیز از همین ادبیات و افق‌های دید و آشنایی پدید می‌آید که با الگو‌ها و ژرفا‌های تمدن و زندگی برای کودک گشوده می‌شود. کودکان و نوجوانانی که در همین اجتماع زندگی می‌کنند و سازنده فرهنگ و زیرساخت‌های آن خواهند بود؛ فرهنگی که بخش عمده‌ای از آن را از ادبیات کودک، گرفته‌است.
نادگران در تشریح اقدامات مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، گفت: راه اندازی نخستین و تنها مجله علمی-پژوهشی مطالعات ادبیات کودک، گشایش کتابخانه تخصصی ادبیات کودک در دانشگاه شیراز، تألیف و ترجمه کتاب‌های نظری و کاربردی در این حوزه، برگزاری همایش‌های دوسالانه ادبیات کودک، انجام پژوهش‌های بنیادین و جشنواره‌های و نشست‌های تخصصی گوناگون در این حوزه، نیز تنها بخشی از کارنامه پرافتخار مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز است که به این عرصه علمی و ادبی، رونق و طراوتی دوچندان بخشیده است.
وی بیان داشت: همچنین این مرکز به مناسبت برگزاری هشتمین همایش ملی دانشگاهی ادبیات کودک، باری دیگر همسو با دغدغه و نیاز جامعه، موضوع «ادبیات کودک: پساانسان‌گرایی، پساکرونا و جهان در شرایط مجازی» را محور قرار داده و پژوهشگران و صاحب‌نظران این حوزه را به هم‌اندیشی و پژوهش در این زمینه فراخوانده است.

هر گونه به حاشیه راندن کودکان را به چالش می‌کشیم
پروفسور کارین موریس استاد تعلیم و تربیت پیش دبستانی در دانشگاه اولو در فنلاند نیز در سخنانی از راه دور در این همایش گفت: موضوع سخنرانی من پیرامون اتفاقی است که در ملاقات کودک پساانسان و کتاب‌های تصویری رخ می‌دهد و عنوانی که برای سخنرانی ام برگزیدم این است که «وقتی کودک پساانسانی با کتاب‌های تصویری ملاقات می‌کند».
او افزود: ما به شدت متعهد هستیم که هر گونه به حاشیه راندن کودکان را به چالش بکشیم.
کارین موریس ادامه داد: ما در آثار خود کتاب تصویری را ایزوله نمی‌کنیم و ارتباط آن را به عنوان متن، شی یا هنر با نویسندگان، ناشران، منتقدان، کتابداران و خوانندگان در هر گروه سنی و همچنین ارتباط آن را با زمان و مکانی که کتاب تصویری در آن خلق شده است، در نظر می‌گیریم.
وی خاطر نشان کرد: ما در پساانسان گرایی انتقادی به ویژه واقع گرایی عاملانه کارن باراد و در نظریه تأثیر، فضایی نو یافته ایم تا نارضایتی‌های روز افزون خود را نسبت به رویکرد‌های انسان محور و بخصوص بزرگسال محور بر خوانش کتاب‌های تصویری بروز دهیم.
موریس بیان کرد: ما باید بتوانیم از نتایج پژوهش‌ها و تحقیقاتمان در خصوص ملاقات کودک پساانسان با کتاب‌های تصویری به پرسش‌هایی مبنی بر اینکه «ادبیات کودک برای چه کسی است و در کار با کودک معمولا چه تصوری از کودک و کودکی نهفته است یا چه تصوری از کودک و کودکی ارائه می‌شود؟» پاسخ دهیم.
استاد تعلیم و تربیت پیش دبستانی در دانشگاه اولو در فنلاند، افزود: کتاب‌های تصویری همیشه در شبکه بی نهایتی از روابط که محل تقاطع معرفت‌های مختلف است قرار دارند. با وجود این خواندن و تفسیر آن‌ها به موضوعات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اخلاقی و زیبایی شناسی محدود شده است. اما من علاقمندم بدانم وقتی کتاب‌های تصویری با جهان در نیمه راه ملاقات می‌کنند چه می‌شود؟

ارائه ۱۸ مقاله در همایش
دبیر علمی همایش ملی دانشگاهی ادبیات کودک نیز گفت: اضطراب پیدا و پنهان ناشی از شیوع کرونا که بر روح و روان همه کودکان جهان تأثیر گذاشته و خواهد گذاشت واقعیت جهان امروز ما است و بی گمان زمان زیادی نیاز است تا هولناکی، تلخی و تیرگی این دوران سخت و دلهره آور شسته شود.
سعید حسام پور ادامه داد: غافلگیری ما در برابر این شرایط باعث شده که فعلا تنها کارمان این باشد تا حدی بکوشیم کودکانمان را از این شرایط آگاه کنیم و اندکی توانمندشان سازیم.
عضوهیأت‌علمی دانشگاه شیراز عنوان کرد: اکنون بایستی پس از گذر از این بحران بار‌ها و بار‌ها مساله را در ذهنمان و در جمع‌های تخصصی بازشناسی، تحلیل و واکاوی کنیم تا بیشتر متوجه شویم چه دگرگونی‌های بنیادینی در زیست جهانمان رخ داده است.
او تأکید کرد: اندیشه پساانسان‌گرایی را می‌توان واکنشی به انسان‌گرایی مسلّط در علوم انسانی دانست که روزبه‌روز بر گستره و ژرفای آن افزوده می‌شود.
وی افزود: این رخداد زمینه را برای تحولاتی ژرف در علوم انسانی و تربیتی فراهم آورده است.
حسام پور در ادامه گفت: هم‌اکنون، با تحولی که پساانسان‌گرایی در مفهوم انسان، رابطه انسان و طبیعت، رابطه انسان و جامعه و ... پدید آورده است، برداشت‌ها از مفهوم کودکی نیز دگرگون شده و در پی آن نظام‌های تعلیم و تربیت و نیز ادبیات کودک به راهکار‌های تازه‌ای رسیده اند.
وی به گسترش فناوری‌های دیجیتال و فضای مجازی در دوران کرونا اشاره کرد و یادآور شد: گسترش فناوری‌های دیجیتال و فضای مجازی که در دوران پیش از کرونا بر پدیده‌هایی مانند تعلیم و تربیت، کتاب، هنر و ادبیات و سرگرمی و ارتباطات تأثیر گذارده بود با پیدایش کرونا با سرعت خیره کننده‌ای به رشد خود ادامه داد و بر همه جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی انسان سایه‌ای سنگین فروافکند؛ پدیده‌ای که در دوران پساکرونا نیز همچنان تداوم خواهدیافت.
حسام پور خاطر نشان کرد: این تحول به گونه‌ای است که افرادی که پیش از این ضرورتی برای استفاده از فن‌آوری نوین و فضای مجازی به شکلی گسترده احساس نمی‌کردند در دوران کرونا به‌دلیل ضرورت‌های حرفه‌ای یا برای غلبه بر احساس تنهایی و ترس به آن تن دردادند و آرام آرام پس از پذیرش این شرایط از ظرفیت‌های معجزه گونه و شگفت‌انگیز این پدیده آگاه شدند و چه بسا در شمار هواخواهان آن قرار گرفتند.
وی عنوان کرد: درهم تنیدگی سه عنصر بنیادین پساانسانگرایی، پساکرونا و جهان در شرایط مجازی و پیوند‌های ناگزیر این سه با هم چشم اندازی دیگرگون پیش رویمان گذارده است و نباید اجازه دهیم از آن جا بمانیم و منفعلانه با آن روبرو شویم. برماست هوشمندانه و به دور از شعارزدگی‌های مرسوم چاره جویی کنیم و برنامه‌هایی سنجیده برای آن داشته باشیم.
حسام پور اظهار داشت: قرار بود برای همایش اردیبهشت ۱۴۰۰ فراخوان دهیم و با وجود اینکه شورای علمی همایش می‌دانست موضوع و محور‌های همایش خیلی ویژه و تخصصی خواهد شد، اما همگی بر این باور بودیم باید همایش زمینه ساز درنگ و اندیشیدن درباره همین مسائل بنیادین روز شود.
دبیر علمی همایش ملی دانشگاهی ادبیات کودک در پایان سخنانش، بیان داشت: پس از انتشار فراخوان چهل چکیده برگزیده شد و سرانجام ۱۸ مقاله برای ارائه در این همایش در نظر گرفته شد.