خودرو حامیان و دوستداران پرندگان، یکی یکی از راه می‌رسد.
ُبهت، درد مشترکی است که از همه‌ی نگاه‌ها فریاد می‌شود.
بستر دریاچه یکدست سفید پوش شده است؛ لاشه جوجه‌های خاکستری در هر گوشه از این شوره زار به چشم می‌خورد.

                         
اینجا دیگر پرنده پر نمی‌زند.
در این شوره زار تلخ، از تالاب تنها تابلویی بیرنگ برجا مانده است.

بخت با فلامینگوهای بختگان یار نبود

کانال‌هایی که یک ماه پیش با کمک حامیان و دوستداران پرندگان برای نجات جان جوجه فلامینگو‌ها حفر شده بود، خشکیده و جوجه فلامینگو‌های سرگردان که والدین‌شان آن‌ها را از سرناچاری ترک کرده‌اند، نفس‌های آخرشان را می‌کشند.

                       
 
قصه سیه بختی بختگان، قصه امروز و دیروز نیست

بختگان سال‌هاست خشکیده؛ زندگی تالاب‎ نشینان از هم پاشیده و نام بختگان به فهرست سیاه مونترو رفته و شوری‌اش هر‌سال دامن پرندگان مهاجر را می‌گیرد و پر و بال آن‌ها را می‌بندد؛ بال‌ها و منقارشان در آب نمکین فرو می‌رود و می‌میرند.
این تالاب که روزی رطوبتش درختان انجیر، بادام، انگور و زیتون منطقه را سیراب می‌کرد، این روز‌ها تن خشکیده اش زیر هُرم داغ خورشید، روزگار می‌گذراند.

تالاب بختگان با وسعت ۸۴ هزار هکتار در شهرستان نی ریز واقع شده و از معدود زیستگاه‌های جوجه آوری فلامینگو در کشور است.
محیط زیست فارس، تاریخ خشک شدن دومین دریاچه آب شورِ کشور را سال ۸۶ ثبت کرده، اما مردم منطقه از سال ۸۰ شاهد ذره ذره جان دادن آن بوده اند.
کارشناسان یکی از دلایل اصلی خشکی بختگان را احداث سه سد در بالادست این تالاب روی رودخانه «کُر» می‌دانند.
به نظر آنان سرریز نشدن آب مازاد سد‌هایی مانند ملاصدرا به تالاب و بهره‌وری غلط کشاورزان از اندک آب جاری به منظور برنج‌کاری، روند خشکسالی را تشدید کرده است.

                       
قاسم، قایق ران تالاب که به لطف خشکسالی، حالا کارگر ساختمان شده می‌گوید: این تالاب خشکیده، آینه دق اهالی روستا شده!
همین پارسال بود که هزار فلامینگوی گرفتار در تالاب، با کمک ٥٠ نفر از روستاییان نجات پیدا کردند، اما آماری از میزان تلفات اعلام نشد.
تصاویرش حتی در گوشی قدیمی قاسم هم درد آور بود. پرندگانی بی گناه که میهمان سفره خالی تالاب شدند و در بستر خشک و تفیده بختگان و در میان انبوهی از نمک جان دادند.

                      

روز از نو، سیه روزی از نو
مدیر کل محیط زیست استان فارس یکی از دلایل مشکل تأمین آب دریاچه بختگان را وجود زمین‌های متعدد کشاورزی در بالادست این تالاب بین‌المللی می‌داند و می‌گوید: باید پیش از برداشت آب توسط کشاورزان، آب مورد نیاز به دریاچه بختگان وارد شود.

وی از استاندار فارس درخواست می کند تا اجازه دهد هر چه زودتر بخشی از حقابه تالاب بختگان رهاسازی شود.
رئیس کمیته محیط زیست یونسکو نیز شرط پایداری زمین  ومنابع طبیعی را تقدم اختصاص حق‌آبه تالاب‌ها بر صنعت و کشاورزی می‌داند.

                      
درویش در بازدید از تالاب بختگان با بیان این که مسئولان باید به نوعی معیشت مردم را در اموری غیر از کشاورزی مدیریت کنند می‌گوید: با این کار، تالاب، احیا و وابستگی مردم منطقه به کشاورزی بی رویه کاهش می‌یابد.

بختگان، لبی از حقابه‌تر می‌کند ؟

مدیر کل محیط زیست استان فارس با بیان این که دریاچه بختگان از تالاب‌های بین المللی کشور و  جزو کنوانسیون رامسر بوده و حقابه آن بر اساس مطالعات دانشگاه شیراز ۷۰۰ میلیون تا ۱۲۰۰ میلیون متر مکعب در سال است می گوید : متاسفانه از سال‌ها پیش با ساخت ۳ سد در بالادست آن همچون سد‌های ملاصدرا، درودزن و سیوند و ۶۰۰ میلیون متر مکعب آبی که از حقابه تالاب وارد این سد‌ها می‌شود بختگان  از سال ۱۳۸۶ خشک شده است.

ظهرابی ادامه می دهد : از سال ۹۸ با پیگیری‌های انجام شده تخصیص حقابه شروع و در سال ۹۸ حدود ۴۰ میلیون متر مکعب و در سال ۹۹ هم ۵۰ میلیون متر مکعب حقابه برای تالاب در نظر گرفته و وارد تالاب شد.

وی تصریح می کند: در سال ۹۸ با توجه به حقابه و ورود باران و بارش‌های فراوان پس از سال‌ها فلامینگو‌ها توانستند در تالاب بختگان سکنی گزینند و زادآوری کنند، اما امسال با توجه به کاهش ۳۶ درصدی بارش در استان وضع تالاب خوب نیست و تعداد زیادی فلامینگو لانه گذاری در تالاب کردند و جوجه‌های آنان نیز در حال متولد شدن هستند که برخی جوجه‌های متولد شده توسط والدین شان برای تغذیه به تالاب مهارلو مراجعه می‌کنند.

ظهرابی می گوید : ما چندین روز فرصت داریم که حقابه تالاب را برگردانیم و با مکاتباتی که با آب منطقه‌ای و شورای سازگاری و خشکسالی استان داشتیم هنوز حقابه تالاب باز نگشته است و اگر به همین صورت پیش برویم با مشکل تلف شدن بسیاری از جوجه فلامینگو‌ها مواجه خواهیم شد.

مدیر کل محیط زیست استان فارس ادامه می دهد: اگر حقابه تامین نشود ما باید شرایطی را برای زنده ماندن فلامینگو‌ها ایجاد کنیم و با ایجاد زیستگاه مصنوعی در خود تالاب فلامینگو‌های تازه متولد شده را نجات دهیم .

به عقیده ظهرابی وزارت نیرو به وظیفه خود عمل نکرده است و اگر عمل نکند تهدید جدی برای حیات فلامینگو‌ها می‌شود چرا که بخش‌های کشاورزی استان در حال افزایش و توسعه است و حقابه تالاب تخصیص داده نمی‌شود.

                     
وی با اشاره به نقش کارکردی تالاب‌ها در تنظیم سفره‌های آب زیر زمینی و تثبیت آلودگی‌ها و تامین رطوبت منطقه یادآوری می‌کند: شیوه بهره برداری غیر اصولی و ناپایدار و وسوسه بهره برداری بیشتری از منابع آب در استان به خشکیدن و از بین رفتن تالاب‌ها و ایجاد کانون‌های عظیمی از گرد و غبار منجر شده و می‌تواند زندگی را در محیط‌های اطراف خود به مخاطره بیندازد و کشاورزی را نابود کند.

تکرار تراژدی

معاون فنی محیط زیست فارس نیز نسبت به مرگ جوجه فلامینگو‌های تالاب بختگان ابراز نگرانی کرده است و می گوید : با توجه به بررسی های صورت گرفته فلامینگوهای بزرگتر  با پرواز به تالاب های همجوار به تغذیه جوجه ها کمک می کنند؛ بنابر این به هم پیوستگی تالاب ها و احیای آنها اهمیت بسزایی در بقای فلامینگو ها دارد.
نبی الله مرادی ادامه می دهد : تخصیص حق آبه مشخص به تالاب بین المللی بختگان و احیا این زیستگاه ارزشمند که از وظایف قانونی وزارت نیرو و تعهدات کشور ما در کنوانسیون رامسر است،مهمترین اقدام برای حفاظت از گونه های وابسته به تالاب است.
                      
وی با اظهار تاسف از تلفات سال های قبل تصریح می کند : سال گذشته به علت افزایش بارندگی و رهاسازی بخشی از حقابه تالاب ، تلفات کاهش چشمگیری داشت؛ اما امسال  به رغم رهاسازی حقابه به دلیل کاهش  شدید بارندگی ها که در ۵۰  سال اخیر بی سابقه بوده ، وقوع بحران در این زمینه قابل پیش بینی است

به گفته مرادی اداره کل حفاظت محیط زیست فارس با استمرار پایش های روزانه راهکارهای دیگر حفاظتی را در دست بررسی دارد و با تشکیل کارگروهی متشکل از اساتید دانشگاه شیراز، کارشناسان محیط زیست و سازمان های مردم نهاد برنامه نجات بخشی اضطراری فلامینگوها را در دست تهیه  و اجرا دارد.

دوستداران پرندگان در فضای مجازی نیز آستین بالا زده و کمپینی برای مطالبه رهاسازی حقآبه بختگان و نجات جان فلامینگوها راه انداخته اند تا شاید این بار،آخر شاهنامه خوش باشد و نوشدارو پیش از مرگ سهراب برسد .
                      

وقت، برای نجات طبیعت بسیار تنگ است

رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس هم از تلاش برای نجات فلامینگو‌ها و کاهش تلفات می‌گوید.

به گفته وی به منظور مدیریت وضعیت بحرانی با همکاری دوستداران طبیعت و محیط بانان عملیات امداد و نجات جوجه‌های فلامینگو در چند مرحله انجام شده و جوجه‌هایی که به مزارع و روستاها پناه آورده بودند زنده گیری و به نزدیکترین آبگیر منتقل شدند .

جولایی تاکید می کند: همچنین کلنی هایی که در تالاب در حال حرکت هستند، زیر نظر کارشناسان و محیط بانان قرار گرفتند و به صورت مستمر پایش می‌شوند تا در صورت ضرورت عملیات انتقال انجام پذیرد.

به گفته وی پایش تالاب بختگان و رصد فلامینگوهای نابالغ همچنان ادامه خواهد داشت و تلاش کارشناسان محیط زیست فارس این است که تلفات احتمالی پرندگان نابالغ را به حداقل برسد.                                                    
                     

عزمی برای گشودن بخت مهمانان بختگان

رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس همچنین از بررسی وضعیت جوجه آوری و ثبت جایگاه فلامینگو‌ها در دریاچه بختگان خبر داده و می‌گوید: با توجه به خشک شدن تالاب در سال‌های گذشته و تلفات تعدادی از جوجه ها، تلاش شده با همفکری جمعی از متخصصین داخلی و خارجی در حوزه پرنده شناسی، دانشگاهیان و سازمان‌های مردم نهاد منطقه موضوع جوجه آوری این گونه در تالاب بختگان دقیق‌تر بررسی شود.
  

                  
لیلا جولایی می‌افزاید: این گروه تخصصی بر روی موضوع جوجه آوری فلامینگو در بختگان متمرکز هستند و تجربه و تخصص خود را به اشتراک می‌گذارند که به زودی نتایج آن منتشر خواهد شد.

روستاییان، ناجی فلامینگوها
در میانه این شوره‌زار، اما روستاییان دریادل دست روی دست نگذاشته و همچنان برای نجات آخرین بازماندگان بختگان تلاش می‌کنند.
اهالی روستا‌ها جوجه‌هایی را که موفق شده‌اند با طی مسافت ۶ کیلومتری خود را به روستای اطراف برسانند زیر شیر آب و داخل حوض‌ها می‌شویند تا از نمک پاک شوند، اما راهکاری برای تغذیه فلامینگو‌ها ندارند، جوجه‌ها ظاهری نحیف و لاغر دارند و هر روز تعدادی از آن‌ها می‌میرند.

                           
برخی نیز با ایجاد چند حوضچه کوچک و خرید و انتقال آب از چاه آب روستا، سعی در نجات جان این جوجه فلامینگو‌ها دارند تا از تکرار تراژدی مرگ فلامینگو‌ها در فارس پیشگیری کنند.
دو خودرو حامل دوستداران پرندگان نیز برای  کمک به نجات فلامینگوها  از راه می رسند .
 نگاه این پرندگان کوچک اما به دستان خدا و آسمان ابری است تا شاید ...

*مریم شمس 

تحریریه خبرگزاری صداوسیما - شیراز