انتقاد از اطلاق واژه «موش آزمایشگاهی»

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، دکتر فرید نجفی به ارائه توضیحاتی درباره اقداماتی که طی ماه‌های گذشته در حوزه تحقیقات کووید صورت گرفته پرداخت و با دفاع از عملکرد این بخش به برخی اتهامات مطرح شده در این خصوص پاسخ گفت.

وی در پاسخ به سوالی در باره انتقاد‌هایی که گاه مطرح شده و این گونه القا می‌کنند که مردم در این مدت، تبدیل به موش آزمایشگاهی شده‌اند، گفت: فکر می‌کنم در بحث کارآزمایی بالینی «سولیداریتی» که بر روی بیماران مبتلا به کووید در ایران انجام شد، بی‌انصافی‌های زیادی صورت گرفت. متاسفانه در این خصوص مباحث علمی با اهداف سیاسی آمیخته شد. به شخصه از ابتدا در جریان کارآزمایی‌های بالینی که در دوره کووید انجام شد، بودم. آن کارآزمایی بالینی که انتقاداتی درباره آن مطرح شد، توسط سازمان جهانی بهداشت به صورت چند مرکزی انجام می‌گرفت. ایران به دلیل تحریم‌های شدید آن دوره که تا همین الان هم ادامه دارد، بسیاری از دارو‌هایی که در کشور‌های مثل آمریکا و دیگر کشور‌های پیشرفته استفاده می‌شد را در دسترس نداشت. البته این دلیل ورود به این مطالعه نبود، ولی از مزیت‌های جانبی ورود به این مطالعه دسترسی به دارو‌هایی بود که در آن زمان فکر می‌شد می‌تواند بر روند بیماری موثر باشد.

آقای نجفی با انتقاد از اطلاق عنوان «موش آزمایشگاهی» به افرادی که در کارآزمایی بالینی شرکت می‌کنند، آن را زیر سئوال بردن تمام کارآزمایی‌های بالینی دانست و افزود: یکی از بهترین انواع مطالعات؛ مطالعات کارآزمایی بالینی است. اعتقاد دارم آن مطالعه یکی از افتخارات حوزه تحقیقات در علوم پزشکی در کشور ما در دوره پاندمی کووید بود که سوای نتایج آن، نشان از توان مدیریت تحقیقات بزرگ ملی در کشور ما دارد.

معاون وزیر بهداشت با تشریح کارآزمایی بالینی مذکور، اضافه کرد: آن مطالعه؛ یک مطالعه کارآزمایی بالینی بود و مجوز کمیته ملی اخلاق داشت. داشتن مجوز از کمیته ملی اخلاق به محققان این اجازه را می‌داد که از این دارو‌ها که همگی برای استفاده در انسان مجاز شمرده می‌شوند و بر اساس تجارب علمی احتمال داده می‌شود که در کووید هم موثر باشد را برای درمان بیماری و عوارض آن مورد استفاده قرار دهند. لازم به ذکر است از همه بیماران برای شرکت در این مطالعه رضایت آگاهانه گرفته شده و این دارو‌ها همگی تائیدیه FDA را داشتند. البته تاییدیه این دارو‌ها برای کووید نبود که اگر بود نیازی به انجام کارآزمایی بالینی نبود!

وی افزود: در دوره جدید در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، در بحث کووید، ما نگاه ویژه‌ای در این بخش داشتیم و سعی کردیم که تحقیقات کووید را به شکل سفارش‌محور انجام دهیم. ما به جای آن‌که خروجی کار‌های تحقیقاتی را تنها محدود به مقاله کنیم، سعی کردیم به سوالات سیاستگذاران خصوصاً معاونت بهداشت و قسمت‌های دیگردر وزارت، در قالب گزاره‌برگ سیاستی پاسخ دهیم.

 

تحقیق در زمینه بازگشایی مدارس در دوران شیوع کرونا

دکتر نجفی با ذکر مثالی بحث بازگشایی مدارس را پیش کشید و در جواب به این سوال که آیا باید در شرایط پاندمی مدارس بازگشایی شود، اظهار کرد: این یکی از ماموریت‌هایی بود که به دانشگاه علوم پزشکی کرمان سپرده شد و دوستان ما بسیاری از تحقیقات مهم دنیا را بررسی کرده و در پایان به این نتیجه رسیدند، باری که باز نکردن مدارس، در جامعه ایجاد می‌کند بسیار بیشتر از بازگشایی مدارس است. البته آن گزاره برگ قبل از پیک اخیر بود و در آخر نیز عنوان شد که در زمان تصمیم‌گیری، حتماً باید وضعیت آن لحظه کووید در نظر گرفته شود. به عبارت دیگر با فرضِ بودن در شرایط قبل از پیک جدید، واقعاً می‌شد به بازگشایی مدارس به طور جدی فکر کرد.

وی ادامه داد: حوزه تحقیقات متولی ایجاد شواهد علمی و قوی در کشور است و وظیفه دارد که این شواهد را به دست سیاستگذاران برساند. البته حوزه تصمیم‌سازی متاثر از عوامل زیادی است که باید همه آن‌ها را در کنار شواهد علمی قرار داد. به نظر من در کشور، تحقیقات باید با فراهم آوردن شواهد مناسب، هزینه تصمیم‌گیری‌های غیر علمی را بالا ببرد و این راهی است که ما ناچار به پیمودن آن هستیم.

نجفی افزود: خیلی از کار‌های مورد اشاره، در معاونت تحقیقات و فناوری، در قالب کمیته‌ای به نام کمیته ساماندهی تحقیقات کووید-۱۹ انجام می‌شود و در یک مدت کوتاهی ۱۸- ۱۹ گزاره‌برگ برای سیاست‌گذاران منتشر شد که خیلی از آن‌ها مورد استقبال قرار گرفت.

معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با اشاره به راه‌اندازی کمیته ارایه جواب سریع به سئوالات سیاست‌گذاران، تشریح کرد: به سیاست‌گذاران اعلام شد، این معاونت آمادگی دارد در سریعترین زمان ممکن (در بعضی موارد کمتر از ۲۴ ساعت) به سئوالات سیاستی، جواب علمی داده و سیاستگذاران را در تصمیم سازی کمک کند.

نجفی افزود: یکی از سوالات نیز این بود که آیا داروی "رمدیسیویر" بر اساس شواهد موجود، تاثیری در کاهش مرگ‌ومیر بیماران دارد یا نه؟ که ما جواب آن را به نهادی که این سوال را پرسیده بود، دادیم. خیلی از سوالات محرمانه بود و خیلی هم به صورت عمومی پرسیده می‌شد.

وی در ادامه با اشاره به سوالی در خصوص نحوه برگزاری مسابقه فوتبال در شرایط کرونا، گفت: یکی از سوال‌ها این بود که اگر شهری در وضعیت آبی قرار دارد و در استادیوم فوتبال آن شهر مسابقه فوتبال برگزار شود، آیا باز هم باید مسابقات بدون تماشاچی باشد؟ پاسخ می‌تواند روشن باشد. با رعایت پروتکل و کاهش ظرفیت استادیوم‌ها به حدود یک سوم و به شرط داشتن فضای آزاد و نشستن تماشاچیان با فاصله بیش از دو متر، ممکن است بتوان اجازه ورود تماشاچیان را داد. البته این موضوع هیچ‌وقت انجام نشد که علت آن شرایط بسیار متغیر کووید بود. به همین دلیل گاهی سیاست‌گذاران نمی‌توانند خیلی سریع و خیلی صریح و در زمان مناسب برای چنین مواردی تصمیم بگیرند.

 

ابتلای ۴۰ تا ۴۵ درصد مردم به کووید تا قبل از موج جدید کرونا

این متخصص اپیدمیولوژیست در مورد دورنمایی که از وضعیت کووید در کشور می‌بیند، گفت: بر اساس برآوردی که دانشگاه‌های ما انجام داده‌اند، تا قبل از پیک جدید بیماری، حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد مردم به این ویروس آلوده شده‌اند و با بحث ایمنی جمعی هنوز فاصله داریم. در کنار این موضوع بحث جهش‌ها هم خیلی مهم است و البته واکسیناسیون هم همینطور. همانطورکه می‌دانید، ما بدلیل تحریم‌ها، مشکلات انتقال پول و خیلی مسائل دیگر، واکسیناسیون را دیر شروع کردیم. وضعیت رعایت شیوه نامه‌ها هم در کشور به هیچ عنوان رضایت بخش نیست. در روز‌های اخیر در خصوص ورود واکسن و ساخت واکسن‌های داخلی دورنمای بهتری را می‌توان متصور بود که امیدواریم به واقعیت بپیوندد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در خصوص آینده این بیماری اظهار داشت: علیرغم واریانت‌های جدید ویروس که در حال شکل‌گیری است، کمتر کسی توقع داشت که واقعاً بعد از تعطیلات عید وضعیت کووید به این شکل که الان می‌بینیم درآید. تصور ما و شاید تصور خیلی از همکاران اپیدمیولوژیست این بود که به شرطی که همه چیز به روال قبل از عید پیش می‌رفت و کنترل‌ها، سیاست‌گذاری‌ها، محدودیت‌ها و استفاده از ماسک و ... درست پیش می‌رفت نباید شاهد پیک جدیدی در ایام نوروز می‌بودیم. اما متاسفانه، هم با گسترش واریانت‌های قویتر، سفر‌هایی که اتفاق افتاد، عدم رعایت پروتکل‌ها و البته تعداد کم افرادی که واکسن زده‌اند، به این شرایط رسیده‌ایم.

دکتر نجفی در مورد بحث واردات واکسن تشریح کرد: مهم‌ترین مسئله بحث واکسن، ناتوانی شرکت‌های تولیدکننده در دنیا در انجام تعهدات آن‌ها در کنار حِرص و وَلع بعضی از کشور‌ها و البته تحریم کشور ما بود. ورود شرکت‌های خصوصی به شرط وجود واکسن شاید کمک کننده باشد، ولی سئوال اصلی این است که این شرکت‌ها قرار است از کجا واکسن بیاورند؟! وقتی واکسنی نیست و کشور‌ها در حال احتکار هستند و ما که عضو "کوواکس" هستیم و طبق قرارداد باید واکسنی که تقاضا کردیم را به ما بدهند، ولی نمی‌دهند، چطور شرکت خصوصی می‌تواند واکسن تهیه کند؟!

 

همه کشور‌ها در کنترل اوضاع ضعف‌هایی داشته‌اند

معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت ضمن بیان این‌که برای مدیریت یک اپیدمی با این وسعت نیاز به یک مدیریت بسیار منسجم در سطح کشور و نه تنها دولت، داریم، گفت: کنترل اپیدمی تنها موضوع وزارت بهداشت و دولت نیست. در اپیدمی کل نظام مدیریتی کشور باید همراه با دولت و با وزارت بهداشت باشند. واقعیت این است که همه کشور‌ها در این خصوص ضعف‌هایی را از خود نشان دادند و دنیا قبلا چنین تجربه‌ای را نداشته است.

وی با اشاره به روند کاهش مرگ‌ومیر در کشور‌هایی مثل آمریکا، انگلیس و رژیم اشغال‌گر قدس پس از تزریق واکسن، عنوان کرد: آمار مرگ‌ومیر در این کشور‌ها به شدت در حال کاهش است. الان در خیلی از کشور‌ها و بسیاری از ایالت‌های آمریکا آرام آرام به سمت بازگشایی دانشگاه‌ها و حضور فیزیکی دانشجویان و اساتید می‌روند. دانشگاه‌های آمریکا در بسیاری از ایالت‌ها در ترم آتی، قرار است بطور کامل بازگشایی شوند که این مسئله بسیار مهم است. به نظر من این مسئله اهمیت واکسن را علیرغم خیلی از ابهامات در مورد چگونگی اثرات آن بر روی واریانت‌های مختلف و طول مدت ایمنی‌زایی آن و یا تاثیر آن در ابتلا و ...، بیش از پیش روشن می‌کند.

وی اظهار داشت: صدمه‌ای که به نظام آموزشی ما در دوران کرونا وارد شده، یکی از بزرگترین صدمات بوده و این صدمات واقعاً جبران‌ناپذیر است. مسئولین آموزشی و فرهنگی برای بازگشایی‌ها باید بطور جدی تصمیم بگیرند تا بیش از این نظام آموزشی ما دچار لطمه و خسران نشود. ساده‌ترین راهکار تعطیلی است که البته لزوماً بهترین راهکار نیست.

دکتر نجفی گفت: در بحث تولید واکسن داخلی و مشترک با دیگر کشورها، انصافاً کشور ما بسیار خوب حرکت کرده و نهاد‌های نظارتی از جمله کمیته ملی اخلاق و سازمان غذا و دارو هم بسیار حرفه‌ای و متعهدانه نظارت بر کارآزمایی‌ها را دنبال می‌کنند که امیدوارم مردم خوب ما بزودی اثرات این تلاش‌ها را ببینند.