نکاتی جالب درباره بزاق دهان

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سيما، بزاق، مایع شفافی است که ما آن را در غدد بزاقی در دهانمان تولید می‌کنیم. این غدد در گونه‌های هر دو سمت صورت، زیر زبان و قسمت جلویی دهان ما وجود دارند و به طور پیوسته بزاق تولید می‌کنند.

هر چند ممکن است متوجه نشویم؛ اما بزاق خیلی بیشتر از آنچه فکر می‌کنیم، کارایی و عملکرد دارد. بزاق نه تنها به ما در تقویت حس چشایی و بلع و هضم راحت‌تر غذا‌هایی که می‌خوریم کمک می‌کند، بلکه در فرایند‌های بی‌شماری مانند حفظ سلامت دهان نیز نقش دارد. در واقع بزاق با شستن مواد غذایی از روی دندان‌ها و لثه و ترکیبات کلسیم و فلورایدی که دارد موجب حفظ سلامت بافت‌های سخت و نرم دهان می‌شود.
دانشمندان متوجه شده‌اند که بزاق ما تقریباً تماماً آب است، اما حاوی مواد گوناگونی نیز می‌باشد که تنها یک درصد از کل ترکیب آن را تشکیل می‌دهند. در واقع بزاق دهان یک شاخص خوب برای میزان غلظت و تراکم برخی مواد در بدن ماست، مثلاً برخی از داروها.
در این مطلب به برخی نکات جالب درباره بزاق و دلایل افزایش بزاق در برخی افراد اشاره می‌کنیم. خیلی از افراد احتمالاً چیز زیادی درباره‌ی ویژگی‌های بزاق و اهمیت این ماده در بدن نمی‌دانند.

ما چقدر بزاق تولید می‌کنیم؟
غدد بزاقی ما به طور پیوسته بزاق تولید می‌کنند، که البته این میزان تحت تأثیر یک سری از محرک‌ها می‌تواند متفاوت باشد. در واقع غدد بزاقی، پیش از غذا خوردن، حین غذا خوردن و پس از آن، بیشترین میزان بزاق را تولید می‌کنند. میزان تولید بزاق زمانی که در خواب هستیم به حداقل خود می‌رسد.
به طور کلی، ما روزانه هزار و ۵۰۰ میلی‌لیتر بزاق تولید می‌کنیم. گرسنگی تنها عاملی نیست که روی بزاق اثر می‌گذارد؛ شرایط استرس برانگیز نیز تولید بزاق را افزایش می‌دهند.
موقعیت‌های خاصی نیز وجود دارند که عکس این اتفاق روی می‌دهد: یعنی تولید بزاق در دهان ما کم می‌شود. مثلاً سیگار کشیدن یا مصرف ماری‌جوانا. این عوامل سبب به هم خوردن تعادلی در بدن می‌شوند که بر وضعیت دهان و دندان‌ها اثر خاصی می‌گذارد.

نقش بزاق در دهان ما چیست؟
همان‌طور که گفتیم بزاق این مایع شفاف برای حفظ سلامت دهان ما ضروری است. زیرا به عنوان یک آنتی باکتریال طبیعی عمل می‌کند. بزاق حاوی موادی است که از ما در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کنند.
همچنین بزاق به تنظیم سطح pH در دهان ما کمک می‌کند و جلوی افزایش اسید‌هایی را که می‌توانند به دندان‌ها و غشای دهان آسیب بزنند در دهان می‌گیرد. بزاق به عنوان یک روان کننده در دهان نیز عمل می‌کند و نقش نوعی محافظ در برابر هر آسیبی را دارد.

بزاق برای حس چشایی ما لازم است
درصد کوچکی از ترکیب ژنتیکی بزاق که آب نیست، حاوی یک سری از مواد است که پرز‌های چشایی ما را فعال می‌کنند. پرز‌های چشایی گیرنده‌هایی روی زبان ما هستند که حس چشایی ما را کنترل می‌کنند.
این گیرنده‌ها تنها زمانی کار می‌کنند که مرطوب باشند. بزاق این کار را انجام داده و اجازه می‌دهد پرز‌های چشایی عملکرد درستی داشته باشند. به همین دلیل، ما می‌توانیم مزه غذا‌ها را حس کنیم. اما وقتی بزاق کمی در دهان ما وجود دارد، نمی‌توانیم این حس را تجربه کنیم.

بزاق حاوی یک نوع ماده مخدر است
اوپیود‌ها یا مخدر‌ها موادی هستند که از افیون گرفته می‌شوند و ما به عنوان ضد درد از آن‌ها استفاده می‌کنیم، مثلاً مورفین یا هروئین. یکی از نکات جالب درباره بزاق این است که این ماده حاوی «اوپیورفین» است. اوپیورفین به عنوان یک ضد درد طبیعی عمل کرده و مرتبط با حس لذتی است که ما وقتی غذا می‌خوریم یا فعالیت‌های لذت‌بخش دیگری انجام می‌دهیم تجربه می‌کنیم. به نظر می‌رسد اوپیورفین شش برابر قوی‌تر از مورفین است. دانشمندان فعلاً در حال مطالعه روی کاربرد‌های بالقوه‌ی این ماده در درمان هستند.

چگونه بزاق بیش از حد را درمان کنیم؟
درمان بزاق بیش از حد به سلامت عمومی شما و سایر علائمی که ممکن است داشته باشید بستگی دارد. بهترین روش این است که درمان توسط یک گروه چند رشته‌ای از پزشکان مراقبت‌های اولیه گرفته تا گفتاردرمانی، متخصص مغز و اعصاب و دندان‌پزشکان انجام شود. اگر متوجه شدید بزاق دهانتان زیاد است، لازم است با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین برنامه درمانی را پیشنهاد کند.
مطالعه‌ای توصیه می‌کند که برای درمان از مداخلات درمانی، از جمله گفتاردرمانی، داروها، بوتاکس و استفاده از دستگاه‌های مخصوص بهره بگیرید. گفتاردرمانگر می‌تواند تشخیص دهد که آیا افزایش بیش از حد بزاق در شما خطر ورود غذا‌ها یا مایعات در ریه‌ها را افزایش می‌دهد یا خیر.
داشتن بزاق بیش از حد می‌تواند بسیار ناخوشایند باشد، بنابراین شما باید در اسرع وقت به دنبال درمان باشید. با پزشک خود مشورت کنید تا در کنار هم بتوانید یک برنامه درمانی پیدا کنید که بزاق بیش از حد را کنترل کند و باعث راحتی و اطمینان شما شود.
نتیجه اینکه بزاق می‌تواند شاخص بسیار خوبی برای یک سری از بیماری‌ها باشد. در مورد کاهش بزاق هم می‌توان گفت یکی از اولین علائمی است که در برخی از بیماری‌ها یا سندرم‌ها، مثلاً سندرم شوگرن، ظاهر می‌شود. به همین علت، ما باید به وضعیت بزاقمان توجه کنیم و از سلامت دهانمان به خوبی مراقبت نماییم.