جامِ صادرات، در دستانِ جامِ آذربایجان شرقی

 

به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ مرکز آذربایجان شرقی، در بررسی گذشته صنعت شیشه کشور، یک آمار بیشتر از همه به چشم می خورد، در اوایل انقلاب حدود 70 درصد نیاز داخل از طریق واردات تامین می‌شد، اما در یک دهه گذشته فقط صنعت شیشه‌سازی آذربایجان شرقی، به حدی از بلوغ و پختگی رسیده که بیش از 40 درصد تولیدات خود را به کشورهای همسایه و حتی جهان صادر می کند.

سهم 40 درصدی آذربایجان شرقی در صادرات شیشه
بعضا عقربه های ساعت از پشت آن، گذر زمان را نشانمان می دهند، یا برای دقایقی از پشت آن می توانی به شلوغی خیابان ها سرک بکشی، حتی می تواند حائلی باشد بین گرمای آتش بخاری و اتاق و یا جامی باشد در دستانت.

جامدی که ساختار بلوری ندارد و در برابر گرما و مذاب شدن فرم می گیرد، صنعتی است که با همه شفافیتش با زندگی رومزه مان گره خورده، از کاربرد آن در ساختمان سازی و صنایع غذایی گرفته تا تهیه لوازم خانگی، صنایع خودرو سازی، دارو سازی و آزمایشگاه.

تنوع آنها بسته به ترکیب سیلیس (کوارتز)، آلومین و اکسید آهن بستگی دارد، خمیری که با بی رنگ کردن و خارج کردن گازها، تبدیل به فراورده های مورد نیاز بازار و صنایع می شود.

آذربایجان شرقی یکی از مهمترین استان های کشور در صنعت شیشه به شمار می رود تا جایی که با فعالیت 10 واحد تولیدی، نیمی از شیشه مورد نیاز کشور در این استان تولید می شود.

براساس آماری که امین زاده رئیس سازمان صمت استان ارائه می کند کارخانه های شیشه در آذربایجان شرقی، علاوه بر تامین نیاز داخلی گام مهمی در صادرات برداشته اند و طی سال گذشته بیش از 300 هزار تن شیشه از استان به خارج از کشور صادر شده است.

سالانه در آذربایجان شرقی حدود 600 هزار تن شیشه تولید و 70 درصد آن به دیگر استان ها و خارج از کشور صادر می شود.
میزان صادرات این محصول از استان بیش از 620 میلیون دلار اعلام شده است و در سبد صادارت غیر نفتی استان بعد از فرش و صنایع دستی، شیرینی و شکلات، شیشه و مصنوعات شیشه ای در جایگاه سوم ایستاده، آماری که به مدد فعالیت کارخانه هایی بزرگ در این زمینه محقق شده است.

سهند جام، بزرگترین واحد تولید شیشه در شمال غرب
در حال حاضر شرکت سهند جام تبریز به عنوان بزرگترین واحد تولید کننده شیشه در شمال غرب و تنها تولید کننده شیشه سیمی(مسلح) کشور شناخته می شود.
به گفته درشکه ساز، مدیر تولید شرکت؛ هم اکنون این شرکت با 14 واحد صنعتی فعال، سالانه 173 هزار و 500 تن انواع شیشه صنعتی، ساختمان و خودرو در بیش از 30 طرح در رنگهای مختلف و به ضخامت 2 الی 12 میلیمتر تولید می کند.

برای اینکه این شرکت به این اسم و رسم برسد، افزون بر 3 هزار و 600 میلیارد ریال سرمایه گذاری برای آن انجام شده است، شرکتی که فعالیت خود را با 200 کارگر آغاز کرد، هم اکنون محل ارتزاق بیش از یک هزار نفر شده است.

محبوبیان مدیر عامل شرکت سهند جام تبریز می گوید: این شرکت تولید کننده انواع شیشه مشجر رنگی و سفید و سیمی (مسلح) با تکنولوژی اروپایی(آلمان) و استانداردهای روز اروپاست و انحصار تولید شیشه های پروفیل و شیشه بدون آهن (سولار) را که صرفاً جهت آبگرمکن های خورشیدی استفاده می شود داراست.

با توجه به کیفیت بالا و به روز بودن طرحها هم اکنون 80 درصد از محصولات این واحد جهت صادرات به کشورهای اروپایی و آسیای میانه و عراق در نظر گرفته شده و مابقی آن نیز برای تامین نیاز بازار داخلی و فرآوری استفاده می شود.
مقصد صادارتی محصولات شرکت سهند جام تبریز اغلب، ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، روسیه، رومانی، ایتالیا، افغانستان، هندوستان، ترکنمستان، قرقیزستان است.

شیشه آذر، از بزرگترین پروژه های صنعتی استان
یکی از دیگر از کارخانه های صاحب نام در حوزه ساخت شیشه، کارخانه شیشه آذر تبریز است که بهره برداری از آن در زميني به مساحت 14 هکتار در سال 1384 با ظرفیت اسمی 350 تن در روز، یکی از بزرگترین طرح های صنعتی استان آذربایجان شرقی بعد از انقلاب به شمار می رود.

این کارخانه نیز با سرمایه گذاری 5 هزار و 380 میلیارد ریال، روی پا ایستاده و با ایجاد ظرفیت اشتغال برای 359 نفر توان تولید 61 هزار و 990 تن انواع شیشه را دارد.

این کارخانه، به عنوان نخستین تولید کننده شیشه فلوت شناخته شده است، توانایی تولید شیشه های رنگی و رفلکس را داراست و تولیداتش جهت ساخت شیشه اتومبیل، آینه و نیز در ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرد.

این شرکت با تولید محصولاتی مطابق با استانداردهای جهانی، در کوتاهترین زمان بازار خود در کشورهای اروپایی، روسیه، ترکیه، آسیای میانه، عراق و افغانستان تضمین کرده است.
تقریباً 40 درصد محصولات این واحد در شرکت ایمنی ارک و شرکت آینه سهند به فرآوری تبدیل شده و مابقی عمدتاً صادر و مقدار کمی نیز در بازار داخلی عرضه می گردد.

 

 

انحصار تولید شیشه نانو تا آینه آلومینیمی در مراغه
شرکت آسا فلوت در مراغه از زیر مجموعه های گروه صنعتی کاوه سودا نیز، با 15 سال سابقه فعالیت در 3 خط، ظرفیت تولید بیش از 200 هزار تن انواع شیشه اعم از رفلکس، آینه و نانو را دارد و از نام آوران این صنعت محسوب می شود.

این کارخانه، بزرگترین واحد تولید آینه در کشور است که در تولید محصول خود به جای جیوه از آلومینیم استفاده می کند، فن آوری جدیدی که عمدتا صادر می شود.
شیشه های هوشمند نانو و شیشه های خود تمیز شونده از جمله محصولات انحصاری شرکت محسوب می شوند که در خاورمیانه تکنولوژی ساخت آن فقط در اختیار ترکیه است.

حداقل پرت انرژی در شیشه های نانو
شیشه های هوشمند نانو، طول موج حراراتی را عبور نمی دهند به طوری که در تابستان نیاز به سیستم سرمایشی و در زمستان نیاز به سیستم گرمایشی وجود ندارد.
هدررفت انرژی در این شیشه ها 2 درصد است درحالی که در شیشه های معمولی 35 درصد و در شیشه های 2 جداره 12 درصد، اتلاف انرژی صورت می گیرد.

در حال حاضر در اروپا و کشورهای سردسیر استفاده از شیشه های نانو الزامی و جزو استاندارد ساخت و ساز محسوب می شود.
تولید این نوع شیشه ها، بر مبنای تقاضا است و ظرفیت تولید روزانه 4 تا 5 متر مربع را دارد، در حال رایزنی با شهرداری و نظام مهندسی هستند تا بتوانند استفاده از آن را در ساخت و سازها الزامی کنند.
شیشه های "خود تمیز شونده" نیز در برج سازی ها استفاده می شود، شیشه هایی که در زمان گرد و خاک و بارندگی، لک نمی افتد و نیازی به تمیز کردن ندارد.

جلوه گری ظروف شیشه ای، برای تولید در استان
در حال حاضر، صنایع شیشه‌سازی در کشور عمدتا در 5 شاخه اصلی ساختمان سازی، صنایع غذایی، تهیه لوازم خانگی، صنایع خودرو سازی، صنایع دارو سازی و آزمایشگاه فعالیت دارند، شاید به فراخور جایگاه استان در تولید شیشه صنعتی، در ظروف شیشه ای راه زیادی باید طی شود.

تا جایی که راه اندازی کارخانه تولید ظروف شیشه ای مورد نیاز صنایع مواد غذایی در شهرک صنعتی بیلوردی هریس با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت در مرداد 98، نقطه عطفی در ورود صنعت شیشه سازی استان به حوزه ساخت ظروف شیشه ای محسوب می شود.

محمدیان، مدیرعامل این شرکت می گوید: خط تولید شیشه در این کارخانه با استفاده از به روزترین فناوری و بهترین دستگاهای روز دنیا، در گام نخست ظرفیت تولید 45 تن انواع ظروف شیشه ای در شبانه روز را دارد.


روبان نخستین شهرک شیشه کشور در تبریز بریده شده
اما از وقتی که روبان نخستین شهرک شیشه کشور در آذر 97 در تبریز بریده شد، نفس این صنعت نیز باز شد، چرا که این شهرک زنجیره تولید از معدن تا محصول را طراحی و اجرا می کند.

جهانگیری معاون امور اقتصادی استانندار می گوید: این شهرک جزء شهرک‌های خاص تولیدی آذربایجان شرقی است که با فن آوری روز دنیا در زنجیره تولید خود محصولات خاص مانند شیشه‌های خم خودرو و سولارهای خورشیدی برای تولید برق را دارد و ایران سومین کشور در جهان است که این تکنولوژی را توسط کارشناسان داخلی بومی سازی می‌کند.

سند این شهرک تخصصی به نام یعقوب محبوبیان کارآفرین و صادرکننده نمونه کشوری است؛ او می گوید: در روزهای آینده نخستین واحد تولید صفحه های خورشیدی کار خود را شروع خواهد کرد با این امتیاز که روند ساخت این شیشه ها از فراوری مواد معدنی تا طراحی وتولید پنل، صفر تا صد ایرانی است.
او می افزاید: محصول نهایی در نیروگاههای پاک استفاده خواهد شد و صادراتی است، ولی با رونق استفاده از این پنل ها در کشور، قطعا تامین بازار داخل در اولویت قرار خواهد گرفت.


استارت تولید شیشه خودرو در استان زده شد
بنابه گفته های امین زاده قرار است، با ورود بخش خصوصی استان در صنایع معدنی شیشه، تولید شیشه خودرو برای اولین بار در کشور نیز در همین شهرک عملیاتی می شود.
محصولی که تاکنون وارداتی بوده و میلیون ها دلار ارز از کشور خارج می کرد، و تنها فرآیند خم در استان ما انجام می‌شد، اما با تکنولوژهای نوین و توان مهندسان داخلی محصول یاد شده تولید خواهد شد.

محبوبیان مدیریت شهرک تخصصی شیشه می گوید: بعد از راه اندازی واحد تولید شیشه خودرو، راه اندازی 12 واحد فراوری مواد معدنی نیز در همین شهرک در حال اجرا داریم.
او یادآور می شود: اساس کار ما، تحقیق بر روی فن آوری شیشه های وارداتی است، تا بتوانیم رمز این تکنولوژی ها را باز کرده و در کشور بومی سازی کنیم.

 

 

معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان نیز با اشاره به ظرفیت بالای ذخایرمعدنی و منابع طبیعی غنی آذربایجان شرقی می گوید: افزایش سهم معادن از کسب و کار استان و ایجاد واحدهای فرآوری با تکمیل زنجیره تولید در جهت ایجاد ارزش افزوده از جمله اقدامات مهم در این حوزه است.

مهر انگیز رحمانی بر این باور است که چشم انداز این صنعت با اجرای شرکت سهند فلوت نیز روشن خواهد شد.
شرکت سهند فلوت، مجری طرح تولید انواع شیشه با پیشرفت فیزیکی 60 درصد با پیش بینی سرمایه گذاری به میزان 7 هزار و 949 میلیارد ریال و پیش بینی اشتغال هزار نفر و با پیش بینی تولید انواع شیشه و آینه به میزان 390 هزار تن است.
این شرکت نیز قابلیت تولید شیشه اتومبیل، شیشه رنگی و رفلکس آنلاین در رنگ های آبی، سبز، صورتی و طلایی را داراست.

صنعتی رخنه کرده در چارچوب زندگی روزمره
آری همین صنعت اکنون در شکل های مختلف در تار و پود زندگی مان تنیده شده است.
پیش تر برای کاهش هزینه های ساخت و ساز، از پنجره های آلومینیومی استفاده می شد، اما با افزایش قیمت آهن آلات و ارزان تمام شدن پروفیل های شیشه های 2 جداره، تمایل به استفاده از شیشه های دو جداره بیشتر شده است.

عزتی معاون شهرسازی شهردار تبریز می گوید: در صنعت ساخت وساز شیشه های 2 جداره، بیشترین استفاده را دارند، به طوری که در بیش از 3 هزار پروانه ساخت و سازی که سال گذشته در شهرداری تبریز صادر شده است، به تعداد انگشت شمار از شیشه های سکوریت و لمینت در نما استفاده شده است و ما بقی از شیشه های دو جداره استفاده شده اند.

او با بیان اینکه اینکه در 95 درصد ساخت و سازها، از شیشه به عنوان نورگیر در ساختمان استفاده می شود می گوید: در 5 سال گذشته استفاده از نمای شیشه ای در ساخت و سازها ممنوع است و در صورت استفاده از شیشه در نمای ساختمانها، از نوع سکوریت و لمینت که خاصیت شکنندگی و خرد شدگی ندارند استفاده می شود.

خیابانی رئیس انجمن لوازم خانگی استان نیز با بیان اینکه مصرف شیشه سکوریت به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت، استفاده قابل توجهی در این صنعت دارد می گوید: از سکوریت در صفحه و کابینت اجاق گاز، شیشه فر، نمای بخاری و هود استفاده می شود که همگی از تولیدات استان تامین می شود.

صنعتی که به راحتی، تَرَک برنمی دارد
شاید اینکه این صنعت به این راحتی ها ترک برنمی دارد، به این دلیل است که در کنار تکنولوژی بالای تولید، وابسته نبودن کشور در عرصه تامین مواد اولیه به کشورهای خارجی نیز بنیه این صنعت را قوی کرده است.

صنعتی که برای موجودیت یافتن، نیاز به مواد معدنی از جمله سیـلیس، کربنات کلسیم (یا آهک) و کربنات سدیم و زغال کک و گاهی فلدسپار و دولومیت دارد، و این مواد معدنی ه به وفور در استان یافت می شود.

می توان گفت با دسترسی به این ذخایر معدنی، حتی در اوج تحریم ها و در شرایطی که فروش مواد اولیه به کارخانجات کشور دچاراختلال می شود، هیچ گونه خللی در روند تولید شیشه ایجاد نمی شود، برای تشریح این موضوع، می توان آسا فلوت از گروه صنعتی کاوه سودا، بزرگترین واحد تولید شیشه و بلور کشور را مثال زد.

جان صنعت شیشه، به معادن گره خورده
این کارخانه، آهک مورد نیاز خود را از آذرشهر، میاندوآب و نقده و نمک را نیز از دریاچه ارومیه تامین می کنند، در کارخانه کربنات سدیم 250 هزار تن کربنات سدیم سبک و سنگین در سال تولید می شود.
کارخانه کربنات سدیم از سال 85 در منطقه فعالیت خود را شروع کرده و از زمان راه اندازی کشور را از واردات این محصول بی نیاز کرده است.

براساس همان کارخانه ای که توسط متخصصان چینی ساخته شده است، هم اکنون کارخانه کربنات سدیمی به ظرفیت 600 هزار تن در فیروز آباد فارس راه اندازی کرده اند که توسط متخصصان مراغه ای اجرا شده است.

خط تولید بطری های سبک شرکت نیز با ظرفیت تولید 250 هزار تن در سال ثبت شده، توپوگرافی خط تولید نهایی شده و تا 10 روز آینده ساخت آن شروع خواهد شد، تا برای شهریور 1401 آماده بهره برداری شود، راه اندازی این خط می تواند پیش زمینه راه اندازی خط تولید ظروف شیشه ای در استان باشد.

دیپلماسی اقتصادی، شکننده تر از صنعت شیشه
همین صنعت که قریب به یک سوم آن صادر می شود، چالش هایی نیز دارد، چالش هایی که رئیس انجمن صنفی شیشه ایران، عمده آن را زیر سر دیپلماسی اقتصادی ضعیف در این حوزه می داند، همان عاملی که می تواند جایگاه محصولات را در بازارهای جهانی شکننده کند.
زجاجی می گوید: اینکه نیازهای داخلی را تامین می کنیم درست، اما وقتی در مجامع بین المللی فلان کشور علیه صنعت ما قوانینی وضع می‌کند باید مقابله ‌به‌ مثل شود، کاری که دیپلماسی اقتصادی ما یا از انجام آن عاجز است و یا از انجام آن امتناع می کند.

مبادا اعتبار شیشه ایران خدشه دار شود
تقریبا 100 درصد این صنعت در اختیار بخش خصوصی است، که بروکراسی و مشکلات داخلی، حمایت های قطره چکانی دولت و نوسانات ارزی، در مسیر تولید این صنعتگران سنگ اندازی می کنند.
البته آنچه کارشناسان اقتصادی و فعالان پیشکسوت صنعت شیشه، از ضربه کاری روند صعودی نرخ دلار به صنعت شیشه می گویند، چیز دیگری است.

به این نحو که با بالا رفتن نرخ دلار، تمام کسانی که در بازار شیشه فعالیت می‌کردند به یکباره تمام شیشه را از بازار جمع‌آوری و صادر کردند، موضوعی که ضمن برهم زدن بازار صادراتی، باعث شد در وهله نخست شیشه‌ها به ارزش واقعی خود در جهان صادر نشوند و از سوی دیگر با هر کیفیتی صادر شدند که این موضوع می‌تواند در دراز مدت، اعتبار صنعت شیشه ایران را خدشه دار کند.

آینده صنعت شیشه روشن است، به شرط ِ...
حسنی مدیر عامل شرکت آسا فلوت مراغه، آینده صنعت شیشه استان را روشن می داند، چرا که بر این باور است، به سبب همجواری با کشورهای عراق، ارمنستان، و مرکزیت استان در شمالغرب کشور و اینکه تا استان قزوین هیچ کارخانه ی شیشه ای وجود ندارد، فرصت یکه تازی استان در این عرصه فراهم است، اما همین یکه تازی آسیب هایی نیز دارد.

او که 15 سالی است در کسوت مدیریت این مجموعه فعالیت می کند، صنعت استان را سیاست زده می داند، تا جایی که کمتر ارگانی به مشکلات صنعت رسیدگی نمی کند.
او بر این باور است که تولید، صنعت و اشتغال باید جدای از سیاست باشند، تولید کننده باید مزیت های رقابتی خود را ارتقا دهد، حال آنکه به جای تمرکز به ارتقای کیفیت و رقابت با شرکت های دیگر، بر رفع مسائل سیاسی متمرکز می شود.

او ادامه می دهد: یکی از طرح های توسعه ای این شرکت 2 سال پیش قربانی سیاست زدگی شد و طرحی که قرار بود در استان پا بگیرد، به استان دیگری منتقل شد و حدود 4 ماه پیش کار خود را شروع کرد.

یعقوب محبوبیان مدیرعامل کارخانه سهندجام تبریز که بیشتر به عنوان صادرکننده و کارآفرینان برتر استانی شناخته می شود، قطب شیشه شدن استان در گستره خاورمیانه را چندان دور از انتظار نمی بیند.

او رمز موفقیت مجموعه خود را در وهله نخست صادرات محور بودن و در اولویت قرار دادن، استفاده از ظرفیت داخلی برای افزایش تولید، ترکیب بهینه از ماشین آلات داخلی و خارجی برای ارتقای کیفیت محصولات تولیدی، بهینه سازی و ارتقای ماشین آلات موجود و تکیه بر توان داخلی متخصصان می داند.

وی که در این شرایط اقتصاد، سعی کرده تولید را پایدار و صد البته بالا نگه دارد، می گوید: تولید یک طرف قضیه است، و حل مسائل اداری و بخش نامه ها مسئله بزرگی است، که کار را برای تولید کننده سخت می کند.

او می گوید: همکاری نکردن ادارات داخلی در امور مربوط به صادرات و واردات که در قالب صدور بخشنامه‌های خلق الساعه، بیشتر نمایان می‌شود، گره هایی است که با بازکردن آن‌ها می‌توان گامی موثر برای خارج شدن صنایع داخلی از رکود برداشت.
بحث حمل و نقل و عدم ارائه سرویس مناسب از سوی ناوگان‌های ریلی و دریایی( کشتی) جهت صادرات محصولات تولیدی، مشکلات بانکی و هزینه صادرات نیز از دیگر چالش‌های این حوزه می داند.

 

 

رد پای محکم صنعت شیشه در پیکره اقتصاد
با همه این صحبتها، آمارهای تولید شیشه روز به روز جا پای خود را در اقتصاد محکم می کنند و سیر صعودی دارند.
نشان به آن نشان که ظرفیت تولید صنعت شیشه ایران از زمان انقلاب تا امروز 8 برابر شده و این صنعت بعنوان صنعت بومی کشور شناخته می شود.

درحال حاضر 4 درصد شیشه دنیا در ایران تولید می شود و کمتر صنعتی را در کشور می توان یافت با احتساب سرانه مصرف 25 کیلوگرمی در کشور، یک سوم از تولیدات آن صادر شود.
بر این اساس ایران از نظر تولید شیشه تخت در منطقه (بدون احتساب ترکیه) مقام نخست، در آسیا سومین کشور تولید کننده و در جهان نهم و از نظر تولید ظروف شیشه در منطقه سوم، در آسیا دهم و در جهان جزء 20 تولید کننده برتر است.

صنعت شیشه، آینه تمام نمای صنعت بومی
کشور‌های عربستان، عراق، افغانستان، حوزه خلیج فارس، آسیای میانه، ترکیه، هند و اروپا در صف خریداران شیشه ایران هستند و تولید شیشه و آئینه در کشور سالانه یک میلیون تن است.

صنعت شیشه آینه تمام نمای استفاده از ظرفیت های معدنی و نیروی انسانی بومی است، صنعتی که با پیش بینی تولید 2.5 میلیون تن انواع شیشه، تا سال 1404 و صادرات قریب به یک میلیون تنی آن، چشم انداز روشنی دارد؛ چشم اندازی که در کنار همت فعالان این صنعت، تلاش قانون برای شفاف سازی قوانین تجارت شیشه و حمایت دولت از تقویت زیرساختهای این صنعت شیشه ای را نیز می طلبد.