ضرورت توسعه صنایع تبدیلی در قطب سیب زمینی کشور

 

به گزارش خبر گزاری صداو سیما، مرکز همدان ،در حالی این روزها سیب زمینی های بهاره روانه بازار شده اند که همچنان افزون بر 150هزار تن از سیب زمینی های پاییزه تولیدی استان در انبارهاست و در معرض نابودی قرار دارند.

 

پارسال همین موقع ها بود که درخبرها خواندیم امحا جوجه های یک روزه؛
خبر آنچنان تکان دهنده بود که واکنش های بسیاری را در رسانه ها و فضای مجازی به راه انداخت. دیدن آن همه جوجه تازه متولد شده که با کامیون به بیابان و صحرا برده می شدند تا زنده زنده دفن شوند واقعا دلخراش بود ، آن هم تنها به دلیل نبود نهاده ها و گران شدن دارو ها .
مرغ داران نمی توانستند نیازهای جوجه ها ومرغ ها را تامین کنند و به همین منظور جوجه های یک روزه را امحا کردند.

زمزمه های بروز یک فاجعه
حال گویا امسال این ماجرا برای قطب سیب زمینی کشور در حال رخ دادن است...
استان همدان با تولید سالانه حدود900هزار تن سیب زمینی یک پنجم نیاز کشور به این محصول استراتژیک را تامین می کند. بیشترین سیب زمینی های همدان در شمال استان از جمله شهرستان های بهار ، رزن و کبودراهنگ تولید می شود.
سری به بازار که می زنیم می بینیم این روزها سیب زمینی های بهاره روانه بازار شده اند ؛ این در حالیست که افزون بر ۸۰ هزارتن از سیب زمینی های پاییزه تولیدی در شهرستان رزن در انبارها دپو شده و در معرض نابودی قرار دارند یعنی نابودی سرمایه کشاورزان و آسیب رسیدن به اقتصاد کشور.

رزن صاحب رتبه یک تولید محصولات کشاورزی همدان
به شهرستان رزن در شمالی‌ترین نقطه استان می روم تا بیشتر بدانم اوضاع از چه قرار است؟!. کشاورزان این شهرستان با تولید ۷۰۷ هزار تن انواع محصول کشاورزی رتبه نخست تولید این بخش را در استان از آن خود کرده‌ اند.
کشاورزان رزنی محصولات کشاورزی خود را از جمله سیب زمینی در 9 واحد سردخانه با ظرفیت 40 هزار تن ذخیره و انبار می کنند.
با کشاورزان که صحبت می کنم ناراحتی و نگرانی را می شود در همان ابتدا در چهره هایشان دید.
این بهره برداران از نبود حمایت ها و همچنین خریدار در بازار سخن به میان می آورند.
آقای" علیدوستی" کشاورز رزنی که 5هکتار زمین کشاورزی دارد می گوید:" سیب زمینی ها روی دست مان مانده است... کو حمایت کننده ؟!!!
آقای "میهن دوست" دیگر کشاورز رزنی هم درحالی که درب انبار سیب زمینی اش را باز می کند می گوید:" کل سردخانه ها و انبارهای شهرستان پر از سیب زمینی است ،15 روز دیگر سیب زمینی هایمان خراب می شود و مجبوریم آنهارا نابود کنیم."

ارزان بودن سیب زمینی ها در بازار
از کشاورزان وقتی می پرسم چرا سیب زمینی ها را در بازار به فروش نمی رسانند ارزان بودن و نبود خریدار را پاسخ می دهند.
"کربلایی علی" معتقد است این قیمت ها خیلی ارزان است و برای آنها به مصرفه نیست.
او از گرانی نهاده و سموم سخن به میان می آورد:" سیب زمینی کیلویی 3هزار تومان برای ما هزینه دارد که با هزینه حمل و نقل آن می شود 3500 تومان و خریدار از ما کیلویی 1200 تومان سیب زمینی را خریداری می کند چرا محصول مان را ارزان بفروشیم؟
سیب زمینی پاییزه پارسال در بازار کیلویی 1200 تا 1700 تومان است و سیب زمینی های بهاره که تازه به بازار آمده اند بالای کیلویی 5هزار تومان است.
در ادامه برای دانستن علت ماجرا به اداره جهاد کشاورزی شهرستان رزن می روم .
"محمود فتحی"،" مدیر اداره جهاد کشاورزی شهرستان رزن" در صحبت های ابتدایی اش می گوید:" امسال 220 تا 250 هزار تن تولید سیب زمینی این شهرستان بود."
او ادامه می دهد:" بیش از 7 ماه از زمان برداشت سیب زمینی می گذرد اما کشاورزان به علت ارزان تر شدن این محصول موفق نشده اند تولید خود را به فروش برسانند."
سیب زمینی از جمله محصولاتی است که در دو نوبت می توان آن را برداشت کرد هم در فصل بهار و هم در فصل پاییز.

سیب زمینی محصولی آب بر است
در ادامه سری هم به فرمانداری رزن می زنم و درباره مشکل کشاورزان ، حمایت ها و راه حل ها می پرسم.
" رضا سلامتی"، فرماندار رزن" در ابتدا از پر آب بر بودن محصول سیب زمینی می گوید:" در استان دو دشت ممنوعه داریم که می بایست برای جلوگیری از ایجاد فروچاله از کشت های پر آب بر در بخش کشاورزی جلوگیری کنیم."
از صحبت ها متوجه شدم مسوولان این شهرستان زیاد تمایل به افزایش محصول سیب زمینی ندارند.
" رضا سلامتی" می گوید:" با توجه به اینکه 98 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می شود کشت محصولات پر آب بر به ضرر این شهرستان است که در این راستا توانستیم از 9هزار هکتار سطج زیرکشت سیب زمینی آن را به 4500 هزار هکتار برسانیم."
او ادامه می دهد:" در دی ماه قیمت سیب زمینی کیلویی 6 هزار تومان بود اما کشاورزان از فروش این محصول خودداری کردند و حالا که قیمت آن کاهش چشمگیری داشته است نیز حاضر به فروش نیستند."

نابسامانی ها با نبود صنایع تبدیلی کافی
وی نبود صنایع تبدیلی کافی در استان و شهرستان را یکی از عوامل این نابسامانی می داند و می افزاید:" اگر صنایع تبدیلی سیب زمینی به اندازه کافی در استان بود می توانستیم هم از خراب شدن این محصول جلوگیری کنیم و هم خام فروشی دیگر نداشته باشیم."
" رضا سلامتی" می گوید:" البته یک سرمایه گذار در زمینه سیب زمینی جذب این شهرستان شده ولی به دلیل مشکلات مالی نتوانسته تاکنون واحد خود را به بهره برداری برساند."
اومعتقد است برای کشت سیب زمینی باید برنامه ریزی دراز مدت داشت و در کوتاه مدت راه حل ها زیاد جوابگو نیست."
در بهار هم وضع به همین منوال است
با تحقیقات متوجه شدم در شهرستان بهار هم که بیشترین تولید سیب زمینی استان را دارد شرایط به همین گونه است .
در تماس تلفنی که با آقای " اکبری"،" مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بهار "می گیرم از دپوی 160 هزار تن سیب زمینی پاییزه این شهرستان سخن به میان می آورد :" این سیب زمینی ها در 52 واحد سردخانه و 150 انبار سنتی و نیمه مکانیزه این شهرستان ذخیره شده است."
برای کسب اطلاعات بیشتر و گفتگو با کشاورزان راهی بهار می شوم ، شهری کوچک که 20 دقیقه با مرکز استان فاصله دارد.
" آقای امیدی " سیب زمینی کار بهاری مدت 25 سال است که این محصول را کشت و برداشت می کند، او که علاوه بر زمین های آبا و اجدادی اش در این شهرستان در سنندج هم به کشت سیب زمینی مشغول است؛ می گوید:" امسال 20 تن سیب زمینی برداشت کرده که هم اکنون 9تن آن در انبارهاست."
این کشاورز هم مانندکشاورزان رزنی به صرفه نبودن قیمت ها در بازار را عامل به فروش نرساندن محصولش عنوان می کند.
به سراغ کشاورز دیگری می روم که از بایدهای حمایت ها سخن به میان می آورد:" اگر دولت از ابتدا از این محصول حمایت می کرد وضع این گونه نبود".
"آقای ترابی" عنوان می کند:" حمایت ها در حد حرف است ؛ کارهایی مثل پرداخت مشوق های صادراتی و یارانه حمل و نقل می تواند به این بخش کمک کند".

خوب است که بدانیم برای تولید هر کیلو سیب زمینی بیش از 800 لیتر آب مصرف می شود که اگرسیب زمینی ها دفن شوند بیش از 192 میلیارد لیتر آب هدر رفته است و این یعنی با سیب زمینی های استان همدان، این حجم عظیم آب را خاک کرده ایم.

با "شهرام پرورش" ،"معاون بهبودات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان" هم مصاحبه ای تلفنی انجام می دهم تا از وضعیت استان بیشتر اطلاع داشته باشیم. او می گوید:" 250 هزار تن سیب زمینی در انبارها داریم که 130 هزار تن آن به به صورت بذر مصرف خواهد شد و به عبارتی هم اکنون 150 هزار تن سیب زمینی در انبارها و سردخانه های استان دپو شده است."

حال ناخوش صادرات سیب زمینی
از " شهرام پرورش" معاون بهبودات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان" می پرسم چرا سیب زمینی ها را صادر نکرده اند که حال و روز کشاورزان امروز این گونه باشد؟!
او از پایین آمدن سرانه مصرف محصولات کشاورزی با شیوع بیماری کرونا خبر می دهد و می گوید:" همین موضوع باعث شد نسبت به سال های قبل حجم بیشتری از سیب زمینی در انبارها و سردخانه های استان باقی بماند و مصرف نشود."

 

"شهرام پرورش" با اشاره به اینکه امسال صادرات سیب زمینی هم کاهش داشت ادامه می دهد:" پارسال 110 هزارت تن صادرات سیب زمینی استان با ارزش 23 میلیون دلار بوده اما امسال به دلیل آمدن کرونا صادرات به کشورهای مختلف به خصوص عراق کاهش داشته است."  او هم معتقد است باید سطح زیر کشت سیب زمینی کاهش یابد و کشاورزان الگوی کشت را رعایت کنند.

از سال 1387 تاکنون بارها و بارها "سیب‌زمینی و حواشی آن" به مهمترین موضوع روز بخش کشاورزی تبدیل شده است. یادمان هست دورانی که سیب‌زمینی‌ها را قبل از فاسد شدن بین مردم رایگان توزیع کردند و در مقابل دورانی را هم فراموش نمی‌کنیم که سیب‌زمینی‌های اضافه روی دست کشاورزان ماند و امحا شد.در این میان، کارشناسان معتقدند عدم برنامه ریزی دقیق برای تولید و توزیع در کشور این اتفاقات را به بار می آورد . برای بررسی دقیق‌تر و کارشناسی‌تر موضوع، پای درد و دل "خسرو طالبی" "رئیس اتحادیه سیب زمینی کاران استان" نشستم.

محصولات کشاورزی برنامه ای نظام مند ندارد
"خسرو طالبی" "رئیس اتحادیه سیب زمینی کاران استان" می‌گوید:" اگر قاعده مند و نظام مند بودیم هیچ زمان این اتفاقات رقم نمی خورد به عنوان مثال سالی که تولید مازاد داریم و محصول ارزان است، در معابر شهر پخش می شود و از بین می رود و یک سال آنقدر تولید سیب زمینی کاهش می‌یابد که برای مصرف کنندگان نیز کم می آید."

" خسرو طالبی" هم از کشت فرا استانی کشاورزان خبر می دهد و معتقد است: " از آنجا که کشاورزان همدانی در زمینه تولید این محصول موفق ظاهر شده‌اند در استان‌های همجوار نیز به کشت سیب زمینی می‌پردازند."

او که خود نیز یکی از تولید کنندگان قدر سیب زمینی استان در شهرستان بهار است معتقد است استان از لحاظ باراندازی سیب‌زمینی رتبه یک کشور را به خود اختصاص داده است، بنابراین ضرورت توسعه صنایع تبدیلی این بخش در استان احساس می‌شود.
الگوی کشت باید رعایت شود.

از " شهرام پرورش" معاون بهبودات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان راه حل را که می پرسم از در دستور کار بودن برنامه های مختلفی برای سیب زمینی مانند رعایت الگوی کشت سخن به میان می آورد و می گوید:" در گذشته سطح زیرکشت محصول سیب زمینی در استان 28هزار هکتار بود که آن را به زیر 20 هزار هکتار رساندیم و در صدد هستیم این رویه را همچنان ادامه دهیم."

او با بیان اینکه رعایت الگوی کشت باعث می شود محصولات دیگر هم در استان برداشت شود ادامه می دهد مشکلی که وجود دارد آنست که کشاورزان استان در سایر مناطق کشور هم سیب زمینی کشت می کنند و برای ذخیره به همدان می آورند که این موضوع سبب افزایش سیب زمینی ها در سردخانه ها و انبارها شده است."

" شهرام پرورش"معتقد است : انجام روش های مختلف آبیاری مانند سطحی و زیرسطحی هم به کاهش آب مصرفی محصول سیب زمینی کمک می کند.

خلق ثروت با صنایع تبدیلی
با ایجاد واحدهای فرآوری محصولات کشاورزی مطابق استانداردهای ملی و بین‌المللی و استفاده از تکنولوژی‌های نوین می‌توان مسیر جهش تولید در این بخش را هموار کرد. ظرفیتی مهم که با ایجاد صنایع تبدیلی می‌‌تواند به فرصتی بزرگ برای اشتغال‌زایی و تولید ثروت تبدیل می شود.

در تماس تلفنی با یک کارشناس اقتصاد کشاورززی در دانشگاه بوعلی سینا با مزایای ایجاد صنایع تبدیلی برای سیب زمینی آشنا شدم.
" علی حسینی " می گوید:" از سیب زمینی محصولاتی مانند خلال، پوره، چیپس، پودر و نشاسته می شود به دست آورد که هر کدام از اینا می تواند ارزش افزوده چندین برابری برای استان به همراه داشته باشد."

در ادامه تهیه گزارش به سراغ سازمان جهاد کشاورزی استان واقع در خیابان بعثت می روم جایی که در همسایگی آن باغ گیاهان دارویی استان ایجاد شده است.

تنها دو واحد صنایع تبدیلی در استان فعال است
"حسن محمدی"،" معاون صنایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان"می گوید:" در استان 2 واحد صنایع تبدیلی سیب زمینی با توان جذب 180 هزار تن سیب زمینی وجود دارد."
او همچنین به سردخانه ها هم اشاره می کند:" قصد داریم در کنار 60 سردخانه موجود و 63 واحد در حال ساخت، واحدهای سُرد مدرن نیز ساخته شود."
"محمدی" ادامه می دهد:"برای سُرد و بسته‌بندی سیب زمینی 4 واحد با ظرفیت 75 هزار تن در استان وجود دارد، اما بسته‌بندی این محصول بیشتر به روش سنتی انجام می‌شود."
کارشناسان می گویند همین بسته بندی مناسب و شیک است که باعث بازار پسند تر شدن محصولات کشاورزی ایران در خارج کشور می شود در نتیجه صادرات مان رونق می گیرد.

از ایجاد صنایع تبدیلی حمایت می شود
" حسن محمدی"، " معاون صنایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان" با اشاره به حمایت دولت از ایجاد صنایع تبدیلی می گوید:" سرمایه‌گذار تنها می تواند 20 درصد مبلغ لازم برای ایجاد واحد فرآوری را هزینه کند و 80 درصد مابقی به‌صورت تسهیلات بانکی به متقاضی پرداخت می‌شود."
ارتباطی تلفنی با رئیس انجمن ملی سیب‌زمینی ایران می گیرم تا با او هم گفتگویی داشته باشم.
" رحیم نیازی" می گوید:" در شرایط فعلی نیازمند فعال‌شدن دیپلماسی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در کشورهای همسایه ازجمله عراق هستیم و انتظار داریم دولت نیز در این زمینه ورود کند. "

کلام آخر
در پایان باید بگویم سیب زمینی یک محصول پر مصرف در جهان و کشور ماست ، که می بایست با مدیریت راهبردی و استفاده از نظرات کارشناسان برنامه ریزی های مدون و منظمی برای آن انجام شود تا مشکلاتی هم چون شرایط حال پیش نیاید.
در زمان و شرایط حال که استان صنایع تبدیلی کافی ندارد پیشنهاد می شود از صنایع تبدیلی سیب زمینی سایر استان ها استفاده شود تا از امحا و نابودی این محصول جلوگیری به عمل آید.

همچنین استان می تواند با قوی کردن بازرگانان و تجار خود زمینه بیشتر صادرات را فراهم کند پس می طلبد اتاق بازرگانی نقش قوی تر از گذشته در این زمینه ایفا کند.

گفتن این نکته هم ضروریست که امحا این مقدار سیب زمینی استان به مانند اسراف کردن است ؛ کشاورزان می توانند محصول خود را به طور رایگان و یا با قیمت ارزان تر در اختیار نیازمندان قرار دهند که می بایست سازمان جهاد کشاورزی به عنوان متولی در این زمینه بیشتر فرهنگ سازی کند.