نوای امید در دل خشکسالی در شمال سیستان و بلوچستان

جاروبافی سنتی در شمال سیستان و بلوچستان، دوباره رونق گرفته است

  ورود سیلاب سال 98 به دشت سیستان، موجب سرسبز شدن این منطقه و افزایش پوشش گیاهی شده است.

یکی از گیاهان بومی این منطقه، گیاهی است از رسته گندمیان که به زبان محلی کرته ( karte) گفته می شود و در وضعیت خشکسالی، رشد آن بسیار کاهش می یابد.

کرته، گیاهی خودرو جهت تهیه جاروی سیستانی

این گیاه در حاشیه زمین های کشاورزی رشد می کند و با وجود این که از دید کشاورزان نوعی گیاه هرز است، کاربردی اقتصادی دارد.

مردم منطقه از ساقه های نازک آن، جاروی محلی سیستان را تولید می کنند.

مدیر میراث فرهنگی و گردشگری هیرمند گفت: از نیِ بسیار ظریف و زیبای گیاه کرته، چوب باریکی بدست می آید که در گویش محلی به آن سینک گفته می شود.

آنچه باعث گذاشتن این نام بر روی این قسمت از گیاه که در واقع گُل گیاه می باشد شده است شاید همان سیخک، باشد بصورت راست ومنظم تا ارتفاع یک متر هم رشد می کند.

 سینک زمانی از گیاه جدا می شود که رنگ آن از سبز به زرد کم رنگ تغییر کرده و به راحتی قابل جدا شدن است و پس از جدا شدن از بوته اصلی با تابش آفتاب خشک می شود.

 برای تهیه جارو، انتهای سینک ها چندین ساعت درآب خیس و سپس کوبیده می شود تا انعطاف پذیر باشد.

پس از این مرحله، از آنها جارو بافته می شود و محل درآمدی برای مردم منطقه است.

با شروع فصل تابستان کودکان و زنان و مردان زیادی در زمین های اطراف روستاها مشغول چیدن این گیاه هستند.

مدیر میراث فرهنگی و گردشگری هیرمند می گوید: جاروی سیستانی سالهاست که در بازار منطقه و کشور خود نمایی می کند و می تواند محلی برای درآمد زایی خانوارها باشد، در هر منزل روستایی از لوازم مورد نیاز و موثر است و در زندگی شهری نیز ابزاری کارآمد است.

آن چیزی كه بسیار نكته مثبت تلقی می شود حضور زنان و مردان سختکوش و هنرمند سیستانی است که بعد از به بارنشتن و رسیدن این سینک ها، آن ها را جمع آوری می کنند و جاروهای دستی زیبایی از آن ها می سازند.

 بسیاری از مردم سختکوش سیستان از بافتن و به فروش رساندن این صنایع دستی امرار معاش می کنندکه این حضور ، نشان می دهد صنایع دستی مورد نیاز مردم همچنان مشتری خواهد داشت و این یك فرصت استثنایی است.

جاروی سیستانی هنر دست بانوان جنوب شرق کشور

رئیس میراث فرهنگی هیرمند می گوید: بافتن جارو با سینک  مهارت خاص خود را می طلبد و هر کسی نمی تواند اقدام به بافتن کند چرا که  همانند قالی و دیگر بافته های پیچیده، نیازمند آموزش و مهارت است که زنان سیستانی این مهارت را سینه به سینه از مادران خود می آموزند.

وی ادامه داد: بافنده یک سرنخ را به انگشت شصت پای خود می بندد و با دو دست اقدام به بافتن جارو می کند

وی افزود: گره های این محصول نیز دارای ظرافت خاصی هستند اصولا دو پایه سینک در یک گره بکار برده می شوند و بعد از بافتن محصول به طول یک متر و یا بیشتر این باقته به صورت حلزونی(اسپیرال) دور هم پیچیده می شود،

جاروی سیستانی سالهاست که در بازار منطقه وکشور خود نمایی می کند ومی تواند محلی برای درآمد زایی خانوارها باشد، در هر منزل روستایی از لوازم مورد نیاز و موثر است ودر زندگی شهری نیز کمک است برای جاروهای برقی وماشینی.

کرته، سینک یا سیخک در ادبیات شاعران سیستانی

به گفته مدیر میراث فرهنگی و گردشگری هیرمند : «کرته، سینک یا سیخک» در ادبیات شاعران سیستانی که به گویش محلی شعر گفته اند نیز نماد تیزی و وسیله ای است برای آزردن جسم وجان زیرا بریدن دست انسان در هنگام دِرو و بوسیله برگ وساقه کرته صورت می گیرد از همین رو صاحبان ذوق و شاعران از آن به آزردن عاشقی بوسیله معشوقش با کنایه و تشبیه شعر گفته اند.

این گیاه در سرزمین های خشک ایران مانند سیستان وبلوچستان ،کرمان،هرمزگان وکشور عراق، افغانستان،پاکستان،شمال افریقا، فلسطین، هند، چین وتایلند دیده شده است .

مردم منطقه سیستان  حتی اگر مختصر آبی برایشان بیاید یاد گرفتن که چطور از همین حداقل ها استفاده کنند .

محمد قورزایی، مدیر انجمن زیست محیطی تالاب هامون می گوید : وسعت تالاب زیاد است و آب آن هم از خارج از مرز ایران می‌آید، در واقع مقدار آبی که از افغانستان به هامون می‌ریزد از کنترل افغانستان خارج می‌شود، وگرنه، آبی که سهم ایران است بیشتر از مقداری است که از هیرمند سرازیر می‌شود.

وی می گوید : در سیلاب ورودی سال 98 ،  ۳۰ تا ۴۰ درصد عمق تالاب حدود یک متر آبگیری شد که آن هم بر اثر وزش بادهای ۱۲۰ روزه به ‌صورت پودری به کویرهای اطراف پراکنده می‌شود و این اتفاق به خاطر از بین رفتن نیزارها از سال‌های قبل است در حالی که اگر در قسمت‌هایی از تالاب که عمقش زیاد است دایک (حصار) بزنند از پراکنده شدن آب قطعاً جلوگیری خواهد شد.

احیای مجدد نیزارهای هامون و حیات این صنعت نیازمند دریافت حقابه از کشور افغانستان و یا انتظار ورود آب از این کشور است .

نویسنده :  مرضیه کیخا