خوزستان ،قلمرو پلنگ ایرانی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان؛ بدنی باریک و کشیده، جمجمه ای کوچک با چشمانی ریز، دست و پاهایی باریک و بلند و سینه ای فراخ که بر جذابیتش می افزاید. علی رغم جثه ریزش اما قدرتمند و توانمندی منحصر به فردی دارد، شتاب آن تنها ۲ ثانیه پس از شروع دویدن به سرعت ۷۵ کیلومتر بر ساعت می رسد و به صورت معمولی می تواند تا ۱۱۲ کیلومتر بر ساعت بدود.

بدنی خال خالی و زیبا؛ جانداری با توانایی فوق العاده بالا و آرواره های بُرنده تر از اَره که از هیچ موجودی چه در زمین چه در هوا در خود ترسی به دل راه نمی‌دهد؛

 

کروکودیل در آب باشد یا سگ شکاری در خشکی یا حتی پرنده ای در آسمان، قدرت شکار همگی را دارد و در برابر هیچ تهدیدی عقب نمی‌کشد.

اگرچه پلنگ سلطان جنگل نیست، اما قهرمان اخلاق هر جرگه ای است
احتمالا تاکنون بارها در فیلم های مستند پخش شده در تلویزیون یا کلیپ های موجود در فضای مجازی صحنه ای از صید بی رحمانه بچه جانوران مختلف از سوی حیوانات درنده دیده اید که چه بی رحمانه شکار خود را قبل از جان دادن سلاخی می کنند، اما پلنگ ها صبورند و نمونه های زیادی وجود دارد که از خوردن توله جانداران نیز صرف نظر کرده اند.

این دل رحمی به معنای مماشات با هر کسی نیست، هنگام احساس خطر، در مقابل متجاوزان به حریم خود و زورگویان، با قدرت غرش میکنند و تا پای جان می ایستند و در برخی مواقع در میدان غیر عادلانه مبارزه، حتی اگر پای ادامه حیات در میان باشد، ترجیح می دهند رقابت را ببازند و ضعیفان را زیر بال و پر خود بگیرند‌، شاید همین رمز و راز ابهت و اقتدار این ابر قدرت جنگل است.

افزایش جمعیت پلنگ های ایرانی در خائیز
پلنگ ایرانی همچنین یکی از گونه های در حال انقراض آسیا است. علاوه بر این جاندار چندین گربه سان دیگر نیز با رشد شهرها و توسعه جوامع در خطر انقراض قرار دارند، اگرچه هدایت دیده بان یکی از محیط بانان منطقه حفاظت شده خائیز میگوید از سال ۱۳۷۷ تاکنون جمعیت پلنگ ها رو به فزونی گذاشته است.

او که نزدیک به ۲۰ سال است عمر خود را صرف محیط‌زیست کرده، دوستدار طبیعت بوده و به گفته خودش منطقه خاییز را «مانند کف دست حفظ است» در گفتگو با خبرنگار صدا و سیما گفت: تا پیش از سال ۷۷ خورشیدی که خائیز جز مناطق حفاظت شده اعلام گشت، هیچ قلاده پلنگی مشاهده نشد اما طی چند سال اخیر جمعیت آنها افزایش داشت.

دیده بان در ادامه با اشاره به مشاهده یک قلاده پلنگ ایرانی در جنگل های خائیز بهبهان و تصویر های منتشر شده از این جاندار شگفت انگیز بیان کرد: زمانی که شبها در ارتفاعات خائیز بیتوته می کردم و از قضا فصل جفت گیری پلنگها بود، از چندین ناحیه صدای نعره می شنیدم و حدس می زدم که این تُن صدای قوی باید غرش یک پلنگ نر باشد که پس از مشاهده نیز مطمئنم شدم اینجا قلمرو یکی از آنها است.


چشم در چشم پلنگ
این محیط بان منطقه حفاظت شده خائیز اظهار داشت: پس از گذراندن شب و اوایل صبح ناگهان متوجه حضور یک پلنگ ایرانی در نزدیکی خود شدم، بلافاصله دوربین را در آوردم تا این صحنه زیبا را ثبت کنم؛ یک جفت پلنگ نر و ماده در کنار یکدیگر مشاهده کردم، اما وقتی لنز دوربین عقب جلو می شد، ماده پلنگ حضورم را حس کرد و گارد گرفت.

هدایت دیدبان در ادامه می‌گوید که قصد داشته تا به پلنگ ها نزدیک تر شود، اما هر ۲ گریختند، سپس در خصوص چرایی اقدام آنها توضیح داد: دلیل گریز آنها احتمالا وجود توله یا لاشه بوده که گمان کردند، من قصد تصاحب شکار متعلق به آنها یا کشتن توله هایشان را دارم.

منطقه حفاظت شده خاییز ۲۲ هزار و ۸۰۰ هکتار وسعت دارد که بین ۲ استان کهگلویه بویر احمد و خوزستان واقع شده؛ شمال شرقی آن به شهرستان کهگلویه منتهی می شود و ضلع جنوب غربی آن در بهبهان پایان می یابد که بیشتر حیات وحش این ناحیه در خوزستان متمرکز است.

 

 

آتش سوزی های خاییز به پلنگ های ایرانی آسیبی نرساند
جنوب غربی منطقه خوزستان به لحاظ زیستگاهی نیز آب فراوانی دارد و همین مسئله موجب شده تا حیوانات در این منطقه حضور بیشتری داشته باشند، این بخش از امنیت بالاتری هم برخوردار است در حالی که منطقه شمال شرقی خائیز، آب اندکی دارد و با توجه به صعب العبور بودن مسیر های آن نا امن تر بوده و مجموع این عوامل باعث حضور اندک جانداران شده، اگرچه پوشش گیاهی این ناحیه بهتر است.

آقای دیده بان در خصوص آتش سوزی های منطقه خائیز در تابستان گذشته خاطرنشان کرد: هیچ مشکلی برای پلنگ های ایرانی پس از آتش سوزی به وجود نیامد، اگرچه خزندگان و جوندگان و تعدادی از پرندگان که فصل جوجه آوری خود را سپری می کردند هم دچار آسیب شدند اما چهارپایان اصلا آسیب ندیدند.

این مقام حافظ محیط زیست در زمینه صید پلنگ ها اظهار داشت: گردن پلنگ ها فوق العاده قوی است و همین مسئله باعث توانایی منحصر بفرد آنها در شکار حیوانات مختلف می شود.

مهم‌ترین شکار پلنگ های ایرانی در خائیز
او افزود: از قورباغه تا کبک و تهی همگی شکار پلنگ ها هستند، اما بستگی به زیستگاه هم دارد و بیشترین شکاری که پلنگ در منطقه خاییز انجام می دهد، کله بز است و حفظ این دسته از حیوانات برای بقای پلنگ ها در خاییز حائز اهمیت بوده که برخی از افراد و شکارچیان غیر مجاز اقدام به صید این دست حیوانات می کنند.

هدایت دیده بان بیان کرد: پلنگ ها دوست دارند که غذای مانده بخورند، به همین دلیل نیز ابتدا خون شکار را مکیده، سپس در صورتی که طی یک هفته گذشته شکار اندکی به دست آورده باشند، مقداری از گوشت را می خورند و باقی لاشه را بالای درخت یا با حفر کردن زمین و پوشاندن آن با شاخ و برگ پنهان می کند تا بعداً از آن تغذیه نمایند.

۲ پلنگ نر هرگز در یک قلمرو زیست نمی کنند؛ یا اگر با هم مواجه شوند در حد مرگ یکدیگر را زخمی می کنند و شاید از همین روی باشد که میگویند طرف مثل پلنگ است.

همچنین شایان ذکر است که دوران بارداری پلنگ ۹۵ روز است و تا ۲ سال با مادر می ماند تا شکار را بیاموزد سپس مستقل شده و برای خود قلمرو مشخص می کند، طی چند سال اخیر نیز با افزایش حفاظت از مناطق خاییز جمعیت آنها افزایش داشته و اگر روزی حیوانات اهلی چوپانان در ارتفاعات جا می ماند و سپیده دم مجددا یافت می شد حالا دیگر بعید است.

بر اساس گفته های محیط بانان منطقه خاییز تاکنون ۱۰ قلاده پلنگ متفاوت در منطقه شناسایی شده است، اگرچه انتظار می رود جمعیت آنها بیشتر از این تعداد باشد، آما موضوعی که اهمیت دارد، حفظ طعمه وحوش است که در مناطق خاییز شکار حیوانات حلال گوش افزایش داشته و این مسئله ممکن است عواقبی در پی داشته باشد.

 

روایت دست کشیدن یک صیاد از شکار بز کوهی برای بقای پلنگ ها
احمد یکی از ساکنان روستایی نزدیک به منطقه حفاظت شده خائیز که در گذشته به شکار بز های کوهی در محل زندگی خود مشهور بود، می گوید: مدت ها است که از شکار حیوانات اهلی دست کشیده ام و حالا نیز معتقدم باید از این میراث گرانبها برای آیندگان حفاظت ششده و از کشتن آنها جلوگیری شود، زیرا علاوه بر زیبایی که به طبیعت این ناحیه می دهند، باعث بقای پلنگ های زیبا هم می شوند.

او افزود: مدتی پیش و درست زمانی که برای شکار بز کوهی با یک تفنگ بر دوش خود راهی کوهستان شده بودم، ناگهان چشمم به یک ماده پلنگ همراه با چند توله افتاد که در حال نوشیدن آب بودند همانجا تصمیم گرفتم که دیگر برای امروز کافیی است و بعداً به شکار می پردازم، اما در راه با یک محیط بان آشنا شدم و زمانی که به او گفتم چند قلاده پلنگ دیده ام او نیز از اهمیت بز های کوهی برای بقای این حیوان گفت و از آن پس هرگز به صید چهارپایان کوهستان نرفتم.

اگرچه احمد از شکار حیوانات اهلی برای بقای پلنگ ها دست کشیده است، اما هستند افرادی که معتقدند اگر پلنگ ها به دام حمله کنند، کشتن آنها مشکلی ندارد، زیرا ممکن است بعداً دوباره به احشام حمله ور شوند و حتی انسان ها را نیز قربانی کنند.

---

در هنگام مواجه با پلنگ ها چه کنیم؟
رحیم الوندی، رئیس اداره حیات وحش اداره‌ کل حفاظت محیط زیست خوزستان در گفتگو با خبرنگار ما می گوید؛ تا زمانی که پلنگ ها احساس خطر نکنند، هرگز به سمت انسان ها حمله ور نمی شوند.

او افزود: اگرچه ممکن نیست پلنگ ها در طول روز و تا زمانی که تحریک شوند، به سمت شخصی حمله ور گردند، مگر آنکه در شب باشد یا اینکه فرد یا دام به مخفیگاه آن نزدیک شود که در صورت حمله ور شدن نیز با اندکی سر و صدا پلنگ فراری می شود و نیازی به کشتن آن نیست.

الوندی بیان کرد: پلنگ زمانی حمله می کند که احساس خطر کند، هر چند اگر خسارت های جانی و مالی به چوپانان یا سایر افراد از سوی این جاندار وارد شود، اعتباراتی به صورت مختصر و با اولویت کسانی که خسارت جانی دیده اند، تا جایی که اعتبارات کفاف بدهد پرداخت می شود.

دامداران، احشام خود را بیمه کنند
رئیس اداره حیات وحش اداره‌ کل حفاظت محیط زیست خوزستان ادامه داد: توصیه های برای دامداران وجود دارد تا از گزند حمله حیوانات وحشی از جمله پلنگ در امان باشند و معمولا در شهرستان ها نیز آموزش داده می شود که آغل گوسفندان استحکام یابد و بیشتر توصیه ها هم بازدارنده و پیشگیرانه است، ضمن آنکه تاکید می شود چوپانان دام های خود را حتما بیمه نمایند تا از مزایای آن استفاده کنند.

شاید یکی از سوالات مهمی که برای بسیاری از ما تا اینجای گزارش پیش آمده باشد، تعداد پلنگ های موجود در استان خوزستان است، اما بر اساس داده های اداره کل محیط زیست استان، اطلاعات دقیقی در خصوص تعداد این گربه سان موجود نیست.

رحیم الوندی در این خصوص گفت: پلنگ ها حیوانات شب گرد و گوشت خواری هستند که شبانه به شکار می روند و در روز نیز خود را کمتر در معرض دید قرار می دهند، بنابراین؛ شمارش آنها به راحتی چهارپایان اهلی مانند بز های کوهی یا آهو نیست و معمولا به صورت تخمینی آماری از آنان ارائه می شود که تخمین جمعیت نیز به مطالعه علمی نیاز دارد.

این مقام مسئول از مشاهده دسته های ۳ تا ۴ تایید پلنگ ها در مناطق کوهستانی و جنگلی خوزستان گفت که تمام جنگل های زاگرس از شمال اندیمشک، دزفول و مناطق حفاظت شده منگشت، شیمبار تا خاییز در بهبهان را شامل می شود.

لذت تماشای پلنگ ایرانی هنگام نوشیدن آب
گستردگی مناطقی که پلنگ در آنها زیست می کند، زیاد نیست و این حیوان یکی از گربه سانان رو‌ به انقراض است، اما طی سال های اخیر و با تدابیر صورت گرفته، جمعیت آنها افزایش داشته که این نقطه امیدی برای بیشتر شدن تعداد این حیوانات و خارج شدن آن از لیست حیوانات در معرض خطر انقراض است.

یکی از مهم ترین اقداماتی که به منظور توجه بیشتر به پلنگ ایرانی تاکنون انجام شده، نقش بستن تصویر زیبایی از این حیوان بر لباس ملی پوشان فوتبال کشور بود و در دی ماه سال ۱۳۹۸ نیز مدیر عامل فولاد خبر داد که پلنگ خوزستان نماد این باشگاه شد.

اقدامات مهم و نمادینی از این دست می تواند برای نشان دادن اهمیت این گربه سان ایرانی حائز اهمیت باشد و افکار عمومی را برای حفظ بیشتر این جاندار بسیج نماید تا شاید دیگر شاهد صحنه هایی همچون خشک کردن بدن این جاندار و آکنده کردن آن نباشیم و از تماشای پلنگ ایرانی هنگام نوشیدن آب در کنار آب های روان خوزستان لذت ببریم.