تولد خواجه عبدالله انصاری، شاعر و عارف نامدار ایرانی

خواجه عبدالله انصاری نه تنها یک مفسر، محدث، عالم و عارف بزرگ بود، بلکه شاعر و نویسنده توانایی هم بود.
 او از کودکی ذوق شعر و هوش سرشار خود را نشان داد و به آموزش علوم دینی، چون تفسیر قرآن، فقه، حدیث و عقاید پرداخت.

عقاید و اندیشه های شیخ الاسلام که از مشهورترین اندیشمندان و عارفان جهان اسلام به شمار می رود بر پایه شریعت استوار است و بر خلاف برخی از رجال منسوب به تصوف و عرفان که گاهی اندیشه های آنان با مبانی شریعت در تضاد است، خواجه روشی سلفی و شیوه ای صوفیانه داشت.

فضل الرحمن فقهی در مقاله خود با عنوان عرفان پیر هرات در آینه شریعت آورده است که پیر هرات مشرب سلفی داشت و در اصول دین و امور عقیدتی پیرو مذهب امام احمد حنبل بود، هر چند در فروع از امام شافعی پیروی می‌کرد.
 
کتاب و سنت زیر بنای عقاید و اندیشه های شیخ الاسلام را تشکیل می داد و در تمسک به شریعت نیز عرفان او بر بنیاد شریعت استوار بود و وی بر همه نظریات عرفانی خود دلیلی از کتاب و سنت می آورد.

در مورد عقل و شرع پیر هرات برای عقل در برابر شرع اجازه آزاد اندیشی نمی داد بلکه عقل را منقاد شرع می دانست که باید از شرع متابعت نماید.

خواجه عبدالله انصاری از نوابغ عصر خود به شمار می آمد.

او در عصری می زیست که از یک سو فقر و ظلم بیداد می کرد و از دیگر سو تمایل عموم مردم به اندیشه های دینی و عرفانی تا جایی بود که گوشه و کنار شهرهایی همچون هرات و نیشابور پر از خانقاه های صوفیان بود. وی به شیخ ابو الحسن خرقانی اخلاص و ارادت ویژه داشت.
 
خواجه عبدالله در حدیث و شعر و شرع، در محضر علمای بسیاری حضور داشت، اما کسی که رموز تصوف و حقیقت را به او نمود، شیخ ابوالحسن خرقانی بود.

 

سبک ادبی آثار خواجه
سبک و روش خواجه عبدالله انصاری همان روش اهل وعظ و خطابه بود و آثار او بیشتر بین نثر مرسل و نثر مصنوع به رشته تحریر در آمده است که حالتی از شعر نیز در آثار او حس می‌شود.

بزرگترین امتیاز پیر هرات را می توان در تغییر شیوه نثر فارسی و توانایی وی در سرودن شعر به دو زبان فارسی و عربی عنوان کرد که این مسأله در بسیاری از اشعار خواجه که در غالب رباعی و غزل است دیده می‌شود.

وفات خواجه عبدالله انصاری

خواجه عبدالله که شیخ الاسلام لقب گرفته بود و مریدان بسیاری در هرات داشت در پایان عمر نابینا شد.

خواجه عبدالله انصاری بعد از یک عمر آموزش، بحث و ارشاد و پس از تحمل چندین نوبت تبعید و حبس، عاقبت در سحرگاه جمعه ۲۲ ذی الحجه سال ۴۸۱ هجری در سن هشتاد و پنج سالگی دنیا را وداع گفت و در "گازرگاه" هرات به خاک سپرده شد.

شاهرخ تیموری آرامگاه وی را در سال 829 هجری قمری در کابل آباد نمود.