زغالی که رویش سیاه ماند...

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز همدان، زغال‌هایی که روسیاهیشان نه بخاطر رنگ سیاه زغال؛ بلکه به این علت است که با وجود تولیدش درکشور باز مجبور به واردات آن هستیم؟!

دود سیاهی که از دور بلند می‌شد نظرهرعابری را به خود جلب می‌کرد؛ من هم که خبرنگارم وکنجکاو؛ به طرف محل آتش گرفتگی رفتم تا علت را بدانم.
ازباغدارانی که آنجا مشغول سوزاندن چیزی بودند علت را پرسیدم.
یکی ازآن‌ها که پیرمردی بود وچهره اش از گرمی آتش گر گرفته وسرخ شده بود گفت: ما باغداران تویسرکانی هر سال مقداری از این گردو‌ها را که می‌شکنیم؛ نمی‌دانیم با پوست‌های سختش چه کنیم؛ پس برای معدوم کردنش راهی جز سوزاندن آن‌ها نیافتیم.
پرسیدم این سوزاندن برای شما وطبیعت مضرنیست؟ 
که درپاسخ شانه هایش را به معنای تعجب وندانستن بالاانداخت!

پوسته‌هایی که برای کاری با ارزش جمع می‌شوند
امسال هم سری به باغ‌های عریض وطویل تویسرکان زدم؛ مردی نسبتا جوان را دیدم که درحال جمع کردن پوسته‌های گردو وبار زدنش پشت وانت بود.
نزدیک که رسیدم ازاوپرسیدم تا پارسال که باغداران این پوسته‌ها را می‌سوزاندند چرا شما آن‌ها را نمی‌سوزانید؟
خندید و گفت: وقتی می‌شود ازاین پوسته‌ها پول درآورد چرا آن‌ها بسوزانم؟!
گفتم: چطورمی شود ازاین پوسته‌ها پول درآورد؟ ابتدا می‌ترسید که بقول معروف؛ دست زیاد شود؛ ازپاسخ سرباز زد که با اصرار من راضی شد ما را به جایی ببرد که پوسته‌ها را می‌برد.
 تا رسیدن به کارگاه این مرد تویسرکانی؛ چیزی حدود ۵ کیلومتری راه بود؛ وقتی رسیدیم هیچ کس درکارگاه نبود؛ به گفته خودش بیشتر اوقات به تنهایی این کارگاه را می‌چرخاند.
اما چیزی که بیش ازهمه به نظرم آمد پوسته‌های کوه مانندی بود که دور تا دور کارگاه را گرفته بود وخیلی راهی برای پا گذاشتن به کارگاه نبود!
آقای مرادی گفت: این پوسته‌های گردو را باغداران می‌سوزاندند که این باعث آلودگی طبیعت می‌شد، اما من وچند نفردیگر که درکار جمع آوری این پوسته‌ها هستیم با جمع آوری آن‌ها هم به محیط زیست کمک کرده ایم وهم منبع اقتصادی خوبی برای ما فراهم شده است.

گفتم: این پوسته‌ها به چه کارمی آید؟
گفت: آن‌ها را به کارخانه‌ها می‌بریم وکارخانه داران وافراد متخصص این پوسته‌ها را تبدیل به یک ماده باارزش می‌کنند.
 از آقای مرادی آدرس کارخانه‌ای را که می‌گفت؛ پوسته‌ها را به آن‌ها تحویل می‌دهد را گرفتم و راهی آنجا شدم.
کارخانه‌ای که روزگارش به سیاهی زغال است
در راه کارخانه به این موضوع فکرمی کردم که چقدر جالب است که در دی ماه هم که دیگر فصل برداشت گردو‌ها در تویسرکان تمام شده است بازهم پوست گردو جمع آوری می‌شود! 
بعد از نیم ساعت به کارخانه رسیدم؛ کارخانه‌ای که دور تا دورش سیاه بود واین نکته ما را به دانستن این موضوع که مگرچه ماده‌ای از پوسته ها‌ی گردو به دست می‌آید که رنگش سیاه است؛ بیشترکنجکاو کرد.
مدیر تولید کارخانه مردی میانسال بود؛ آقای شعبانی که به گفته خودش دو سال است که دراین کار قدم گذاشته است؛ ما را به یکی ازانبار‌هایی برد که پر بود ازگونی‌های سفید رنگ انباشته شده از ماده سیاه.
آقای شعبانی یک مشت ازآن مواد را برداشت و گفت: پوست گردو و تمام موادی که پایه سلولزی دارند مثل هسته‌های هلو و زردآلو در گرید‌های مختلفی؛ در نهایت با گذر از پروسه اکتیواسیون تبدیل به کربن اکتیو می‌شوند.

سپس من را به آزمایشگاه کارخانه برد که به گفته مدیرکنترل کیفی کارخانه کیفیت کربن اکتیو‌های تولید شده این واحد صنعتی دراینجاست که مهر تایید می‌خورد.

زغال اکتیو یاکربن اکتیو چیست؟
وارد آزمایشگاه شدم؛ مدیرکنترل کیفی آزمایشگاه خانم جوانی بود که همسر مدیرتولید کارخانه نیزهست.
خانم بیات روند آزمایش روی زغال‌های تولید شده رابه مانشان داد و به بیانی ساده وقابل فهم برایم گفت که زغال اکتیو چیست؟

کربن فعال یک جذاب است که درصنایع مختلف به عنوان حذف کردن چیزی ازسیکل مثل طعم؛ بو ورنگ بکار می‌رود.

کارخانه‌ای در دل معدن گردوی ایران با ۲ هزار تن تولید سالانه
به گفته آقای شعبانی مدیر تولید کارخانه میزان تولید سالانه زغال کربن یا زغال اکتیو این واحد صنعتی؛ ۲ هزار تن درسال است.
آقای شعبانی رسیدن به این تولید نسبتا قابل توجه را مدیون دانش مهندسان داخلی می‌داند که توانسته اند این محصول رابا کیفیت خوب وقابل رقابت با نمونه‌های خارجی؛ تولید کنند.
برای تولید کربن اکتیو از مواد اولیه گوناگونی استفاده می‌شود، از جمله این موارد می‌توان به هسته‌های میوه (هلو؛ گیلاس؛ زردآلو و...) اشاره کرد که موجب حذف بو؛ مزه ورنگ مایعات می‌شود. 
عدم تولید این ماده با کیفیت و حجم مطلوب در داخل کشور، لزوم تولید کربن فعال با کیفیت بالا و قیمت مناسب را معین می‌سازد. 

اشتغال زایی برای ۲۵ کارگر بومی
سیاهی این ماده باارزش می‌شود روسفیدی صاحبان کارخانه که توانسته اند برای ۲۵ کارگر بومی در تویسرکان اشتغال زایی کنند.

احمد مومنی یکی ازکارگران این واحد صنعتی است که می‌گوید: درحدود ۷ تا ۱۰ ساعت فعالیت کاری روزانه؛ نزدیک به ۵ تن؛ ذغال اکتیو دراین واحد صنعتی تولید می‌شود.

کاربرد‌های ذغال اکتیو؛ از بکارگیری اش درتصفیه آب تا گرمایش پالایشگاه‌ها
از شیرینی آبی که می‌نوشیم تا بدون بو بودن گازی که باآن گرم می‌شویم؛ ازکاربرد‌های مهم ذغال اکتیو است.
اما کاربرد‌هایی به جزتصفیه آب وگاز نیز دارد؛ مثل بکارگیری اش درصنعت داروسازی؛ تصفیه فلزاتی مثل طلا؛ رنگ زدایی از محلول‌های حاوی شکر؛ تصفیه روغن‌های گیاهی و حیوانی وهمچنین ازآن در مواد آرایشی وبهداشتی نیز استفاده می‌شود.
قمی‌ها از ذغال اکتیو در فیلتر‌های تصفیه آبی که تولید می‌کنند بهره می‌گیرند.

شهری در ۱۵۸ کیلومتری پایتخت؛ از شهر‌هایی محسوب می‌شود که با مساله آب مواجه است. از گذشته‌های دور، قم به شوری آب معروف بوده و آب شربش خیلی قابل آشامیدن نبود.
قمی‌ها علاوه جداسازی آب قابل نوشیدن، از آب شست و شو و کارتی کردن آب؛ درتولید فیلتر‌های تصفیه آب هم قدم گذاشتند وهم اکنون یکی ازشهر‌های پیشرو درتولید این فیلتر‌ها برای شیرین کردن آب آشامیدنی به شمار می‌روند. 

 

آقای بختیاری مدیر تولید شرکت تولیدی تصفیه آب در قم می‌گوید: در شرکتش ماهانه ۲۶ هزار فیلتر آب تولید می‌شود که هرماه چیزی حدود ۹ هزار کیلو ذغال اکتیو دراین فیلترهااستفاده می‌شود. 
اوکاربرد ذغال اکتیو یا کربن اکتیو دراین فیلتر‌ها را؛ حذف آلاینده ها؛ سموم وآفات عنوان کرد.
یا مثلا حدود ۱۰۰۰ کیلومترآن طرف‌تر مشهدی‌ها با بومی کردن ذغال اکتیو؛ گرمای صنعت گاز کشور می‌شوند.
شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد در نزدیکی شهر سرخس، در شرقی‌ترین نقطه خراسان رضوی واقع شده است. این مجموعه به نام پالایشگاه خانگیران نیز مشهور است.
گازی که از میدان گازی خانگیران استخراج می‌شود، در زمره اسیدی‌ترین گاز‌های جهان به شمار می‌رود و مقدار زیادی گوگرد در خود دارد. از این رو علاوه بر پالایش گاز طبیعی به عنوان فعالیت اصلی شرکت، این پالایشگاه گازی، محصولات مختلف گوگردی نیز تولید می‌کند و به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده گوگرد کشورشمرده می‌شود.
جاذب‌های سطحی از جمله کربن فعال که در این پالایشگاه بکار می‌رود، کاربرد گسترده‌ای در جذب آلاینده‌ها و رنگ بری وحذف بوی نا مطبوع گاز دارد. 
آقای فیروز بخت مدیر بخش فنی پالایشگاه شهید هاشمی نژاد مشهد می‌گوید: کربن اکتیوی که ما دراین پالایشگاه ازآن بهره می‌گیریم؛ در سال‌های گذشته از شرکت‌های خارجی مثل سیل کربن؛ کرگن؛ هادسون تامین می‌شد؛ نیازی ما به این ماده استراتژیک؛ ۱۰۰ تن درسال است و ارزبری آن حدود ۲۰۰ هزاردلاردر سال است.

انحراف مسیر تولید ذغال اکتیو با آمدن واسطه‌ها
به گفته تولید کنندگان ذغال اکتیو؛ چند وقتی است که مسیر تولید باآمدن واسطه هابه کشور؛ منحرف شده است.
آقای پورصادق مدیرواحد تولیدی ذغال اکتیو در آذرشهرتبریز است؛ آذر شهر؛ یکی از شهر‌های باختری استان آذربایجان شرقی در کوهستان سهند است وبه وفور درآن باغ‌های میوه دیده می‌شود.
 شهری که بااستفاده از هسته‌های هلو و زردآلو؛ سالانه ۵ هزارتن ذغال اکتیو درآن تولید می‌شود.
به گفته این تولید کننده؛ دلالان با خام فروشی این پوسته‌ها وهسته‌های با ارزش به کشور‌های همسایه که از آن سوخت تهیه می‌کنند و ضربه بزرگی به اقتصاد کشورمان وارد می‌کنند.
اقای شعبانی؛ تولید کننده ذغال اکتیو درشرکت پارت شیمی تویسرکان نیز ازاین موضوع گلایه‌مند است ومی گوید: قدری شرایط ما برای جمع آوری ماده اولیه سخت شده است؛ چون کشور‌هایی مثل ترکیه و آذربایجان؛ باخرید این ماده یعنی پوسته‌های قهوه‌ای رنگ گردو وخارج کردنش از مرز؛ عملا دست ما تولیدکنندگان ذغال اکتیو را درتولید این ماده بسته نگه می‌دارند. 

پوسته‌ها وهسته‌هایی که باقیمتی ناچیز روانه آن سوی آب‌ها می‌شوند 
وقتی صحبت تولید کنند گان را درمود خروج این مواد اولیه ارزشمند ازکشور شنیدم؛ با پیدا کردن شماره یکی ازتاجران ترکیه‌ای وتماس بااو خواستم تا جزییات ماجرا را بیشتر بدانم.
احمد کریمی تاجر ترکیه‌ای که بخاطر رفت وآمد زیادش به ایران به زبان فارسی مسلط بود درمورد علت تهیه این مواد ازایران گفت:مواد خام درکشور ترکیه وجود دارد، اما تهیه اش ازایران بصرفه تراست.

او می‌گوید: هرسال حدود ۸۰۰ تن مواد خام را از کشور شما خارج می‌کنیم وآن‌ها را به روستا‌های ترکیه برای گرمایش منازل به مردم تحویل می‌دهیم. 

 خروج این مواد ازکشور غیرقانونی است؛ اما کنترل خواهد شد با درمیان گذاشتن این موضوع با رئیس سازمان صنعت؛ معدن وتجارت استان همدان؛ پیگیر خروج بی رویه این مواد اولیه شدم. 
آقای متین با تایید این موضوع می‌گوید: این مواد اولیه خام بصورت قانونی صادر نمی‌شود وما در آمار صادرات گمرک؛ چیزی به نام صادرات هسته هلو؛ زردآلو وپوسته گردو نداریم؛ و از مرز‌های عراق و ترکیه بشدت درحال صادرات است.
ازاوپرسیدم آیا راهی برای کنترل خام فروشی این مواد اولیه وجود دارد؟
آقای متین گفت: نمی‌شود از دیگراستان‌ها درخواست کنیم که این مواد اولیه را نفروشند، اما درمورد استان خودمان حداقل کاری که فعلا می‌شود انجام دهیم این است که به دنبال راهی باشیم که با سامان دهی واحد‌های تولیدی غیرمجاز؛ جلوی خرید‌های غیرمجاز گرفته شود تا مواد اولیه بیشتری به واحد‌های تولید ذغال اکتیو همچون پارت شیمی برسد. 

 برای دانستن میزان ارز آوری این ماده استراتژیک به سراغ معاون اقتصادی سازمان صنعت؛ معدن وتجارت استان هم رفتم.
آقای بهزادی گفت: قیمت جهانی این محصول بطور متوسط از ۶۰۰ دلار تا ۱۹۵۰ دلار به ازای هرتن؛ متغیراست.

 

کشور ما سالانه ۲۰ هزار تن از ۵۰ هزار تن ذغال اکتیو مورد نیازش را وارد می‌کند؛ خب درواقع با آماری که ازآقای بهزادی گرفتم متوجه شدم که با احتساب هرتن ذغال اکتیو به مبلغ ۱۹۵۰ دلار؛ ۳۹ میلیون دلار خروج ارز از کشور! 
بنابراین می‌شود با قاچاق مواد اولیه این صنعت مبارزه وازخروج این مقدار ارز از کشور جلوگیری کرد. 

کلام پایانی خبرنگار
چیزی حدود ۱۵ درصد ضایعات دربخش کشاورزی به پوسته‌ها وهسته‌های؛ هلو؛ زردآلو؛ بادام وگردو اختصاص دارد؛ دور ریزنی‌های با ارزشی که در کشورمان ایران ودر باغ‌های فراوان میوه اش به وفور دیده می‌شود وگاهی نادیده گرفته می‌شوند.
حالا که عده‌ای ازمتخصصان کشورمان در نقاط مختلف کشور که مهمترین آنها؛ شهر‌های آذر شهر تبریز با تولید ۵ هزارتن ذغال اکتیو؛ رفسنجان؛ ۳ هزار تن و تویسرکان ۲ هزارتن؛ پا در تولید این محصول باارزش وپرکاربرد گذاشته اند و ازموادی که زمانی دور ریخته می‌شد استفاده‌ای بهینه می‌کنند؛ پس نباید لحظه‌ای درنگ کرد و با نادیده گرفتن زحمات تولیدکنندگان بومی؛ عرصه را برای ورود موادی که امکان تولیدش درکشور هست باز گذاشت.
موادی که اگر از کشور خارج شود علاوه براینکه خروج ارز ازکشور را درپی دارد عملا دست تولید کنندگان خودمان را که به آن احتیاج فراوان دارند را بسته می‌گذارد.