نقش سلول‌های بنیادی در درمان سرطان

به گزارش خبرنگار حوزه سلامت گروه علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا وسیما، شاید به بیان ساده بتوان نقش سلول‌های بنیادی در درمان سرطان را به شکل "سلول‌ها علیه سلول‌ها" تعریف کرد.
بیماری سرطان از تکثیر بیش از اندازه سلول‌ها پدید می‌آید و چه خوش‌خیم باشد و چه بدخیم، بیمار را رنج می‌دهد؛ اما با پیشرفت فناوری و به کمک سلول‌های دیگری که سلول‌های بنیادی نامیده می‌شوند، نبردی تازه علیه سرطان شکل گرفته است.

پیوندی برای احیای سلامتی

پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان یک روش درمانی پزشکی است که سلول‌های سالم را در مغز استخوان بیمار جایگزین می‌کند. سلول‌های جایگزین می‌توانند از بدن فرد یا از یک اهداکننده دریافت شده باشند.
به پیوند مغز استخوان، پیوند سلول‌های بنیادی یا به طور خاص‌تر، پیوند سلول‌های بنیادی خون ساز گفته می‌شود. از پیوند می‌توان برای درمان انواع خاصی از سرطان مانند سرطان خون، میلوما، سرطان غدد لنفاوی (لنفوم) و سایر بیماری‌های خون و سیستم ایمنی بدن که مغز استخوان را تحت تأثیر قرار می‌دهند، استفاده کرد.
یکی از پیشرفت‌های بزرگ در زمینه پیوند سلول‌های بنیادی کشف سلول‌های بنیادی خون ساز بود که قادرند تمام رده‌های سلول‌های خونی را تولید کنند.
سلول‌های بنیادی، می‌توانند به سلول‌های مختلف مورد نیاز بدن تبدیل شوند. انواع مختلفی از سلول‌های بنیادی وجود دارد و در زمان‌های مختلف در نقاط مختلف بدن یافت می‌شوند. سلول‌های بنیادی خون‌ساز، سلول‌های بنیادی هستند که به سلول‌های خونی تبدیل می‌شوند.
مغز استخوان، یک بافت نرم و اسفنجی در بدن است که سلول‌های بنیادی خون‌ساز را در خود دارد. این ماده در مرکز بیش‌تر استخوان‌ها یافت می‌شود. سلول‌های بنیادی خونساز نیز در خون موجود در سراسر بدن یافت می‌شود.
وقتی سلول‌های بنیادی خون‌ساز آسیب ببینند، ممکن است به سلول‌های قرمز خون، گلبول‌های سفید و پلاکت تبدیل نشوند. این سلول‌های خونی بسیار مهم هستند و هر یک وظیفه متفاوتی دارند.
پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان، یک روش پزشکی است که در آن سلول‌های بنیادی سالم به مغز استخوان یا خون پیوند می‌خورد. این روش، بدن را برای ایجاد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های مورد نیاز توانمند می‌کند.

روش‌های گوناگون

پیوند مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی انواع مختلفی دارد که پیوند اتولوگ یکی از آن‌ها به شمار می‌رود. در این روش، سلول‌های بنیادی برای پیوند اتولوگ از بدن خود بیمار گرفته می‌شود. گاهی اوقات روش‌های مرسوم مقابله با سرطان مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی کارآمد نیست و استفاده از آن‌ها، می‌تواند به سلول‌های بنیادی و سیستم ایمنی بدن بیمار آسیب برساند. به همین دلیل است که پزشکان قبل از شروع درمان سرطان، سلول‌های بنیادی را از خون یا مغز استخوان خارج می‌کنند.
پس از شیمی درمانی، سلول‌های بنیادی به بدن شما بازگردانده می‌شوند و سیستم ایمنی بدن و توانایی بدن شما در تولید سلول‌های خونی و مبارزه با عفونت را بازیابی می‌کنند.
اما پیوند آلوژنیک نوع دیگری از پیوند سلول‌های بنیادی است. سلول‌های بنیادی برای پیوند آلوژنیک از شخص دیگری به نام اهدا کننده دریافت می‌شود. سلول‌های بنیادی اهدا کننده پس از شیمی درمانی یا پرتودرمانی به بیمار داده می‌شود. پیدا کردن اهداکننده منطبق با ویژگی‌های بیمار، یک مرحله ضروری برای انجام این نوع پیوند است.

بانک اطلاعاتی جامع برای پیوند سلول‌های بنیادی سالم به بیمار
همخوان بودن ویژگی‌های یک اهدا کننده سالم و پروتئین‌های خون او، آنتی ژن‌های لکوسیت انسانی (HLA) نامیده می‌شوند، حائز اهمیت بالایی است. به این فرآیند، Typing HLA گفته می‌شود.
در حال حاضر با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، فناوری HLA Typing در داخل کشور و با تلاش یک شرکت دانش‌بنیان بومی سازی شده است.
این فناوری ضمن قطع وابستگی کشور به واردات سلول‌های بنیادی خون ساز، با شکل گرفتن شبکه ملی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی خون ساز، امکان صادرات این سلول‌ها را به کشور‌های دیگر فراهم می‌کند.
با امکان ارائه خدمت HLA Typing به سایر کشور‌های منطقه و صرفه جویی ارزی، این فناوری از خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور که برای واردات سلول‌های بنیادی از خارج کشور و انجام HLA Typing در خارج کشور جلوگیری می‌کند. با حذف واردات سلول‌های بنیادی از خارج کشور، از بروز تأخیر چندماهه در فرایند درمان بیمار جلوگیری می‌شود.
همچنین از سلول‌های بنیادی خون بند ناف استفاده می‌شود. بند ناف قبل از تولد جنین را به مادر متصل می‌کند. پس از تولد، کودک نیازی به آن ندارد. مراکز درمانی سرطان در سراسر جهان از جمله کشورمان از سلول‌های بنیادی خون بند ناف برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌کنند.

توسعه فناوری پیوند سلول‌های بنیادی به دست شرکت‌های دانش بنیان‌
به گزارش روابط عمومی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با پیشرفت فناوری‌های حوزه سلول‌های بنیادی، شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور کشورمان نیز در مسیر توسعه این فناوری و حرکت به سوی درمان سرطان‌ها گام برداشتند. این شرکت‌ها که در حوزه‌های گوناگون فناوری پیوند سلول‌های بنیادی همچون تجهیزات و ادوات پیوند، ارائه خدمات بانک خون بند ناف به روش فرا دقیق- فراسریع فعالیت می‌کنند توانسته‌اند بخش قابل توجهی از نیاز‌های فناورانه کشور در این حوزه را تامین کنند.
با حمایت ستاد توسعه علوم و فناوری سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از شرکت‌های دانش‌بنیان این حوزه برای توسعه فناوری پیوند سلول‌های بنیادی و نجات بیماران، ضمن مسدود شدن راه خروج ارز از کشور به واسطه هزینه‌های هنگفت درمان خارج از کشور یا تجهیزات این حوزه، زمینه برای معرفی ایران به عنوان یکی از کشور‌های پیشرو و موفق در حوزه پژوهش‌ها و فناوری‌های سلول‌های بنیادی فراهم شده است.