کدام اسامی قانونی قابل تغییرند؟

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سيما، یکی از موارد رایج مراجعه اشخاص به ثبت احوال، تقاضا برای تغییر نام و نام خانوادگی و همچنین کاهش و یا افزایش سن است.

تغییر نام و نام خانوادگی در شناسنامه
گاهی ممکن است اشخاص از اسم خود ناراضی باشند برای مثال ممکن است اسمی که برای آن‌ها انتخاب شده، یک نام غیر متعارف یا قدیمی باشد و یا دیگران آن‌ها را با اسمی غیر از اسم شناسنامه‌ای شان صدا بزنند در این موارد اغلب به فکر تغییر نام خود می‌افتند.
از همین رو یکی از رایج‌ترین اصلاحاتی که افراد جامعه مایل هستند در شناسنامه خود انجام دهند، تعویض نام و نام خانوادگی خود می‌باشد. از آنجایی که اشخاص اصولا در انتخاب نام خود هیچ اختیاری نداشته اند و این امر کاملا از جانب والدین به آن‌ها تحمیل شده است، لذا قانون، شرایطی را پیش بینی کرده است که افراد در برخی موارد قادر به تغییر نام و نام خانوادگی خود باشند.
در ارتباط با نام خانوادگی نیز همین دلایل افراد را به فکر انجام اصلاحات می‌اندازد مثلا ترکیبی بودن نام خانوادگی به نحوی که یک نام محسوب نشود.

شرایط تغییر نام و نام خانوادگی در نظام حقوقی
مطابق ماده ۲۰ قانون ثبت احوال که از اسامی ممنوع نیز نام برده شده است، به دارندگان آن اسامی اختیار داده است که با مراجعه به مراجع مربوطه و طی نمودن مراحل قانونی، اقدام به تغییر نام و نام خانوادگی خود کنند. مطابق این ماده، اسامی قابل تغییر به شرح زیر می‌باشند:
 اسامی مرکبی که عرفا” یک نام محسوب نمی‌شوند (اسامی مرکب ناموزون) مانند: ”، شهره فاطمه، حسین معروف به کامبیز و …. ”
 نام هائی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌گردد. مانند: ” عبدالات، عبدالعزی ” (لات و عزی نام دو بت در مکه معظمه دوران قبل از اسلام است)
 القاب اعم از ساده و مرکب، مانند: ” ملک الدوله، خان، یا شوکت الملک، حاجیه سلطان و سلطانعلی “
 عناوین اعم از عناوین لشکری و یا کشوری و یا ترکیبی از اسم و عنوان مانند: ” سروان، سرتیپ، دکتر، شهردار و یا سروان محمد و شهردار علی
 اسامی نامتناسب با جنس، مانند: ” ماشاءاله برای اناث و یا انتخاب نام اشرف و یا اکرم برای افراد ذکور”
 اسامی زننده و مستهجن: زننده و مستهجن آن دسته از نام هائی است که بر حسب زمان، مکان یا مورد به دلایل و جهات زیر برای دارنده آن زننده و مستهجن باشد و مراتب به تأیید شورایعالی برسد نام‌هایی که با عرف و فرهنگ غالب و مقدسات مذهبی مردم مغایر باشد. مانند ” لات، خونریز، چنگیز و … “نام‌هایی که معرف صفات مذموم و مغایر با ارزش‌های والای انسانی است. مانند: گرگ، قوچی و …. نام‌هایی که موجب تحقیر اشخاص بوده و یا معنای لغوی آن در جامعه قابل پذیرش نباشد. مانند: ” صد تومانی، گت آقا، کنیز، گدا و … “
 تصحیح اشتباهات املائی در نام اشخاص که به دلیل آشنايی نداشتن مامور با لهجه‌ها و الفاظ و معانی محلی و یا ناشی از تلفظ اظهار کننده پیش آمده.
 حذف کلمات زائد و غیر ضروری در نام اشخاص مانند: ” قلی، غلام، گرگ، ذولف و قوچ “
 هم نام بودن برادران و یا خواهران در یک خانواده.
 هم نام بودن فرزند با پدر و یا مادر در یک خانواده.
 تغییر نام کسانی که با تأیید مراجع ذیصلاح به دین مبین اسلام مشرف می‌شوند.
 تغییر نام‌ها از صورت عربی به شکل فارسی از قبیل رحمن به رحمان، اسمعیل به اسماعیل، اسحق به اسحاق و …
 تغییر نام کسانی که تغییر جنسیت داده و دادگاه صالحه حکم به تغییر نوع جنس در اسناد سجلی و شناسنامه آنان صادر نموده است.

 پیشوند ” عبد ” خاص اسامی و صفات ذات پروردگار است و در سایر موارد متقاضی می‌تواند تقاضای حذف آنرا بنماید.

 تغییر نام کسانی که نام آن‌ها اسامی ایام هفته باشد.

مدارک لازم برای تغییر نام و نام خانوادگی
* ارایه اصل شناسنامه و دو کپی از آن.
* مراجعه به اداره ثبت احوال و تکمیل فرم درخواست تغییر نام. (فرم شماره ۵)
* پرداخت هزینه مربوطه مطابق تعرفه مقرر جاری.

مراحل لازم برای تغییر نام و نام خانوادگی
شخص متقاضی برای تغییر دادن نام یا نام خانوادگی، از زمان تقدیم درخواست به اداره ثبت تا صدور شناسنامه جدید، باید مراحل زیر را طی نماید:
 رجوع به اداره ثبت احوال
 ارایه مدارک لازم به همراه درخواست مورد نظر
 بررسی اصالت و صحت اسناد توسط کارشناسان اداره ثبت
 بررسی درخواست متقاضی بر طبق قانون
 صدور شناسنامه جدید در صورت پذیرش تقاضا

چه اشخاصی می‌توانند متقاضی تغییر نام و نام خانوادگی خود شوند؟
برای انجام تغییر نام، شخص متقاضی باید دارای شرایط زیر باشد و در غیر اینصورت پدر و جد پدری و یا سرپرست قانونی وی  باید در این خصوص اقدام کند:
* اشخاص دارای ۱۸ سال تمام
* برای اشخاص زیر ۱۸ سال، داشتن حکم رشد از دادگاه لازم می‌باشد.
* پدر یا جد پدری برای فرزندان کمتر از ۱۸ سال.
* سرپرست قانونی (قیم، امین، وصی) در خصوص افراد صغیر و محجور با دردست داشتن مدارک مستند که سمت او را احراز نماید

نکته: گاهی افراد از نام، نام خانوادگی و یا پسوند فامیلی خود ناراضی اند، گاهی ادعا می‌کنند که سن شناسنامه ای آن‌ها مطابق با سن واقعی شان نیست و نیاز به کاهش یا افزایش دارد. لیکن با وجود حجم بالای تقاضا در این خصوص معمولا تنها به تعداد اندکی از درخواست‌ها ترتیب اثر داده می‌شود. به عبارت دیگر انجام این گونه تغییرات تابع ضوابط قانونی خاصی است و تنها در صورت وجود شرایطی انجام می‌شود.
در این مطلب به این بحث خواهیم پرداخت که اساسا افراد در چه شرایط و به چه دلایلی اقدام به انجام چنین تغییراتی در شناسنامه خود می کنند و به لحاظ قانونی به کدام درخواست‌ها و تحت چه شرایطی ترتیب اثر داده می‌شود.

شرایط تغییر سن و اصلاح تاریخ تولد در شناسنامه مطابق قانون
گاهی افراد جامعه متقاضی تغییر سن شناسنامه‌ای خود می‌باشند به این دلیل که ادعا می‌نمایند سن واقعی شان با سن شناسنامه‌ای آن‌ها مطابقت ندارد. این تطابق نداشتن، دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. گاهی ناشی از بی دقتی مامور ثبت هنگام درج تاریخ تولد است و یا در گذشته بسیار مرسوم بوده که هنگام فوت یکی از فرزندان، پدر و مادر، شناسنامه او را به فرزند بعدی منتسب می‌نمودند.
مطابق قانون این افراد، تحت شرایطی که قانون مقرر کرده است و پس از ارایه درخواست خود و طی مراحل مورد نیاز اقدام به تغییر سن شناسنامه خود نمایند. شایان ذکر است در خصوص مراحل تغییر سن بايد بین دو حالت قایل به تفکیک شد:
 حالتی که شخص ادعا می‌کند سن شناسنامه‌ای وی، بیش از پنج سال با سن واقعی او اختلاف دارد،
 حالتی که کمتر از پنج سال اختلاف، مورد ادعا باشد.

تغییر سن بیشتر از پنج سال مطابق قانون
مطابق با ماده واحده و تبصره قانون حفظ و اعتبار اسناد سجلی و جلوگیری از تزلزل آن‌ها مصوب مجلس شورای اسلامی به شماره ۵۷۶-ق مورخ ۱۷/۱۱/۱۳۶۷، چنانچه شخصی، متقاضی تغییر سن شناسنامه‌ای خود، برای بیش از پنج سال است، بايد ابتدا به دبیرخانه کمیسیون تشخیص سن ادارات ثبت احوال محل صدور شناسنامه خود رجوع کرده و مدارک مورد نیاز را تسلیم و رسید آن را دریافت کند.
پس از آن، کمیسیونی مرکب از فرماندار یا بخشدار، رئیس اداره ثبت احوال محل و پزشک منتخب مدیرعامل سازمان بهداری استان و رئیس شورای اسلامی شهر و یا بخش محل صدور شناسنامه و با عضویت و ریاست قاضی دادگاه صالحه محل تشکیل می شود و چنانچه اثبات شود اختلاف سن واقعی با سن شناسنامه‌ای بیش از ۵ سال است می‌تواند سن خود را اصلاح کند.
تاریخ تشکیل جلسه رسیدگی، توسط دبیرخانه کمیسیون تشخیص سن محل صدور شناسنامه به خواهان (متفاضی) ابلاغ می شود و وی مکلف است در وقت تعیین شده با در دست داشتن شناسنامه عکس دار در کمیسیون مربوطه حاضر شود.

مدارک مورد نیاز برای تغییر سن شناسنامه بیش از پنج سال:
* درخواست کتبی متقاضی مطابق با فرم شماره ۸.
* یک قطعه عکس جدید.
* ارائه اصل شناسنامه عکسدار و کپی آن
* اصل تصویر مدارک مربوط به قیم یا وصی برای افراد تحت سرپرستی
* اصل و تصویر حکم رشد برای اشخاص کمتر از ۱۸ سال که شخصا” مراجعه می‌کنند.
* تهیه فیش بانکی مطابق تعرفه مقرر نزد هر یک از شعب بانک ملی ایران بنام سازمان ثبت احوال کشور

تغییر سن شناسنامه کمتر از پنج سال
در صورتی که تغییر سن شناسنامه کمتر از پنج سال مورد ادعا باشد، متقاضی با مشکلات کمتری مواجه است. برای این منظور نیازی به مراجعه به کمیسیون تشخیص سن نمی‌باشد و متقاضی تنها کافیست به دادگستری مراجعه کرده و ضمن تقدیم دادخواست مورد نظر خود و طی کردن تشریفات اداری و تسلیم مدارک مورد نظر خود، در این خصوص اقدام کند.

نحوه مراجعه برای تغییر نام
برای تغییر نام همه ادارات ثبت احوال سراسر کشور آمادگی دریافت مدارک یاد شده را در ساعات و ایام اداری دارند.

نظر به اینکه درخواست تغییر نام بايد در هیات حل اختلاف اداره ذیربط (محل صدور شناسنامه) مطرح و نسبت به آن با رعایت قوانین و مقررات مربوطه اتخاذ تصمیم گردد. فلذا موافقت با تغییر نام مورد درخواست موکول به رای صادره از سوی هیات حل اختلاف خواهد بود.
پس از وصول رای هیات حل اختلاف بشرح ذیل اقدام خواهد شد.
الف: در صورتی که رای صادره بر له (موافق) خواسته درخواست کننده صادر شده باشد پس از رؤیت متقاضی و تقاضای اجراء نسبت به تعویض شناسنامه با نام جدید اقدام خواهد شد.
ب: چنانچه رای صادره بر علیه (مخالف) خواسته درخواست کننده صادر شده باشد متقاضی پس از رؤیت آن در صورت تمایل می‌تواند باستناد ماده ۴ قانون ثبت احوال ظرف مهلت مقرر (۱۰ روز از تاریخ ابلاغ) نسبت به تصمیم متخذه به دادگاه محل اقامت خود مراجعه و اعتراض کند.