سواد زندگی؛
نکات شرعی صندوق قرض الحسنه خانوادگی را رعایت کنید
شاید بارها با صندوقهای وام فامیلی و خانگی مواجه شده باشیم بی آنکه بدانیم مشارکت در بیشتر این صندوقها شرعا حرام و با مسئله ربا همراه اند.
به گزارش گروه وب گردی
خبرگزاری صدا و سیما؛
صندوقهای وام خانگی ربا و حرمت شرعی دارند! شاید بارها با صندوقهای وام فامیلی و خانگی مواجه شده باشیم بی آنکه بدانیم مشارکت در بیشتر این صندوقها شرعا حرام و با مسئله ربا همراه اند.
در سالهای اخیر شاهد زیاد شدن روزافزون این صندوقها بوده ایم. صندوقهایی که با هدف باز کردن گرهای از کار دیگران آغاز به کار کرده اند. از صندوقهای وام فامیلی گرفته تا خانوادگی و دوستانه که همهشان به صندوق وام خانگی شهرت دارند. اما مسئله از جایی شروع میشود که پرداختیهای ماهیانه اعضای صندوق بدون آن که بر مبلغ آن چیزی افزوده شود با ربا همراه میشوند.
چه طور؟ یکی از اقسام ربا «بازپرداخت بیشتر» توسط قرضگیرنده به صاحب پول است. اما ربا اقسام دیگری نیز دارد. به طور کلی هر شرط اضافهای که باعث منفعت برای قرضدهنده شود، ربا نام دارد. با این تعریف ممکن است شما به شخصی مبلغی مثلا یک میلیون تومان قرض بدهید. در مقابل هم از او یک میلیون تومان پس خواهید گرفت. اما به او میگویید این پول را «به شرطی» به تو قرض میدهم که مثلا در فلان اداره که هستی فلان امتیاز را برای من فراهم کنی. در این صورت قرضدهنده صاحب یک منفعتی شده بدون آن که بر مبلغ طلب خودش چیزی اضافه کند.
سوال: در صندوقهای وام خانگی مگر شرطی وجود دارد که ربا را به همراه داشته باشد؟
بله، هر ماه اعضای صندوق مبلغ ثابتی را با «یک شرط» به صندوق قرض میدهند؛ به شرط آن که صندوق هم روزی به آنها یک وام بدهد. یعنی قرضدهنده میگوید به شرطی هر ماه به صندوق قرض میدهم که صندوق یک امتیاز اضافه که همان وام باشد را به من بدهد. این شرط اضافه که به نفع قرضدهنده است موجب ربا میشود.
اما اگر اعضای صندوق شرط نگذارند و صرفا به جهت گرهگشایی از مردم به صندوق قرض بدهند نه تنها اشکالی نداشته بلکه امر بسیار نیکو و سفارششدهای نیز هست. اگر هم به اعضا بگوییم شما که درخواست وام دارید، ماهیانه مبلغی را به صندوق بپردازید، اما شرط وام نگذارید طبیعی است که خیلیها که برای دریافت وام آمده بودند از عضویت صرف نظر کنند.
نظر اکثر مراجع تقلید هم بر حرمت قرض مشروط بر منفعت قرض دهنده است.
آیت الله سیستانی در پاسخ به سوال از وامهای خانگی چنین جواب میدهند: "اشکال ندارد مگر آن که قرضهای بقیه اعضاء مشروط به قرض دادن به آنها باشد. " [۱] ایشان شرط کردن در قرض را همانطور که گفته شد دارای اشکال میدانند.
آیت الله خامنهای درباره شرط کردن در قرض چنین میگویند: "شرط زیادی که به نفع مقرِض (قرض دهنده) است، حرام است. " [۲] شرط بر اینکه صندوق به ازای پرداختی ماهانه اعضاء به آنها قرض بدهد نیز شرطی است که به نفع قرضدهنده یعنی عضو صندوق بوده و طبق نظر رهبری حرمت شرعی دارد.
آیت الله مکارم شیرازی نیز در این باره چنین میگویند: "اگر این کار به صورت قرارداد بین آن افراد انجام شود، اشکال ربا دارد. " [۳] منظور از قرارداد همان قول و قراری است که ما از آن با عنوان شرط یاد کردیم که طبق فتوای ایشان هم چنین قرضی همراه با ربا و اشکال شرعی دارد.
در شرع اسلام ربا از محرمات شرعی بوده که مذمت فراوانی را نیز به دنبال دارد. احادیث فراوانی درباره آثار دهشتناک ربا به ما رسیده است. از باب نمونه فقط به ذکر یک مورد آن بسنده میکنیم:
پیامبر گرامی اسلام (ص) میفرمایند: "خدای عز و جل رباخوار و ربادهنده و نویسنده قرارداد و دو شاهد بر آن را لعنت کرده است. " [۴]کسی که به لعنت خداوند مبتلا شود، قطعا شرایط ناگواری را در پیش رو خواهد داشت. لعنت خداوند علاوه بر عواقب اخروی که به همراه دارد ممکن است بر جنبههایی از زندگی شخص نیز تاثیرات منفی و خسارت باری را به همراه داشته باشد.
سوال: آیا ما که اسم مان در این وامها در آمده، یعنی مال حرام به زندگی مان وارد شده است؟ خیر، شرکت کنندگان در این صندوقها مال اضافه و یا اصطلاحا رَبَوی را نمیگیرند چرا که اصلا مال اضافه و یا مخلوط به ربایی وجود ندارد. این یعنی قرض و وام صحیح است، اما مشکل در پرداختیهای ماهیانه است که به شرط وام به صندوق پرداخت میشوند.
آیا راه حلی وجود دارد تا این امکان با مزایای گره گشایی اش حذف نشود و از طرفی اشکال شرعی هم نداشته باشد؟ بله، یک راه حل شرعی برای این مشکل صندقهای خانوادگی وجود دارد: ربا به طور کلی در دو نوع از تعاملات مالی راه مییابد. اول؛ معاملات و دوم قرض.
راه حل این مسئله آن است که صندوق از حالت قرض و وام خارج شود. یعنی اعضا هر ماه دیگر مبلغی را به صندوق قرض نمیدهند بلکه آن را به صندوق هبه (هدیه) میکنند. اما برای آن که ضرر نکنند و مقصودشان هم حاصل شود اصطلاحا «هبه معوضه» میکنند. یعنی هر ماه مبلغ ثابت خود را به صندوق به شرطی هدیه میکنند که صندوق بر اساس مقررات خودش آن مبلغ مدنظری را که هرماه به یک نفر میدهد را به آنها هبه کند.
با این وصف اساس کار صندوق دیگر بر روی وام و قرض ربوی نبوده بلکه صندوق بر اساس بخشش کار خود را انجام میدهد. در هبه معوضه شخص بخشنده نسبت به پرداختی خود طلبکار نبوده در حالی که در قرض، قرضدهنده تا زمانی که قرضی را که داده پس بگیرد دارای حق و طلبکار است.
سوال: آیا شرط کردن در بخشش و هدیه که به نفع بخشنده است، حرمت شرعی ندارد؟ خیر. چرا که همان طور که گفته شد ربا در قرض جاری است و در هدیه راه ندارد. هبه معوضه امری شرعی و حلال است که راه حل مناسبی برای گره گشایی از مشکلات مالی دیگران توسط صندوقها به شمار میرود. این راه حل بار دیگر پویایی و قوت فقه شیعه را میرساند که میتوان از آن بهرهمند شد.
در پایان شاید برای برخی سوال پیش بیاید که آیا ما در قرض دادن حق هیچ گونه شرط گذاری را نداریم؟ پاسخ آن است که قرض دهنده حق گذاشتن شرطی را که برای او موجب منفعت و امتیاز باشد را ندارد. با این حساب ممکن است کسی به دیگری مبلغی را قرض بدهد و شرط کند که قرضگیرنده باید آن را مثلا تا یک ماه دیگر باز گرداند. این شرط، چون منفعت اضافهای برای قرضدهنده ندارد پس اشکالی هم نخواهد داشت.
لازم به یادآوری است که تعاملات مالی از حساسترین قضایای زندگی هرروزه ما است که لازم است توجه ویژهای را نسبت به آنها داشته باشیم.
[۱]Sistani.org
[۲]leader.ir
[۳]makarem.ir
[۴]من لایحضره الفقیه جلد دوم صفحه ۵۸۵
انگار فایته ، خب هم بانک ها دارند حروم میخورند هم صندوق ها اگر صورت شرعی نداشته باشه....
توضیح داد دیگه بنده خدا ، تو صندوق های فامیلی اگه شرط برای گذاشتن پول نباشه و هرکسی هر ماه یه مبلغی رو بذاره بدون شرط شرعا صحیحه و اشکال نداره ، پس هم بانکا حلال میگیرند هم صندوق ها چون برای هردو راه شرعی بازه ....
اصلا کلا برخورد ما با احکام خدا جالبه
* صندوق های قرض الحسنه خانگی
سؤال: آیا فعالیت صندوق های فامیلی، محله، همکاران و... که اعضا، ماهانه مبالغی به آن پرداخت می کنند و به قید قرعه به یکی از اعضا قرض داده می شود، اشکال دارد؟ اگر مسئول صندوق شرط کند اولین دریافت (بدون قرعه کشی) متعلق به او باشد، اشکال ندارد؟
جواب: فعالیت صندوق های قرض الحسنه مذکور که عده ای به شخصی وکالت می دهند تا ماهانه مبالغی را از اعضا، دریافت کرده و به قید قرعه به یکی از آنها پرداخت کند، اشکال ندارد؛ همچنین اگر متصدی صندوق که در انجام امور آن از طرف اعضا وکالت دارد، شرط کند اولین نوبت دریافت، متعلق به او باشد، اشکال ندارد.
پرسش: در صندوق خانوادگی ماهیانه شرط است که مبلغ ثابتی داده شود ودر همان جلسه کل مبلغ جمع شده از خانواده ها به صورت قرعه کشی به یکی از اعضای که عضوبوده وپول گذاشته وام می دهند.آیا دریافت وام به این صورت صحیح است؟
پاسخ: اشکالی ندارد.
سایت آیت الله مکارم
https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=652
پرسش :ایجاد صندوق های خانوادگی و دوستانه چه حکمی دارد؟
پاسخ :در صورتی که اقساط وام همه برابر باشد و سودی گرفته نشود و وام به همه پرداخت شود مانعی ندارد. البته اگر کارمزدی دریافت شود بنابر احتياط واجب باید متناسب با زحمات و هزينه هاى صندوق باشد .
رهبری https://www.google.com/amp/s/www.khabaronline.ir/amp/1536304/
سؤال: آیا فعالیت صندوقهای قرضالحسنه فامیلی، محله، همکاران و ... که اعضا ماهانه مبالغی به آن پرداخت میکنند و به قید قرعه به یکی از اعضا قرض داده میشود، اشکال دارد؟ اگر مسئول صندوق شرط کند اولین دریافت (بدون قرعهکشی) متعلق به او باشد، اشکال ندارد؟
جواب: فعالیت صندوقهای قرضالحسنه مذکور که عدهای به شخصی وکالت میدهند تا ماهانه مبلغی را از اعضا دریافت کرده و به قید قرعه به یکی از آنها پرداخت کند، اشکال ندارد. همچنین اگر متصدی صندوق که در انجام امور آن از طرف اعضا وکالت دارد، شرط کند اولین نوبت دریافت متعلق به او باشد، اشکال ندارد.
نظر مراجع رو که از سایت هاشون بررسی کردم با اونچه که شما گفتید متفاوت بود
لطفاً آدرس و شماره مسئله هایی رو که گفتید رو هم مشخص کنید.
ولی من یه مقدار گیج شدم یه جا گفتید اشکال داره شرط کنن که بخوان وام بگیرن
یه جای دیگه توی استفتاءات به نظرم گفتید اشکالی نداره
ولی درهر صورت باعث شد من بیشتر دقت کنم.ممنونم
چرا با اعصاب مردم و ایمان مردم بازی میکنید ،پس ب نظر شماها گرفتن وام از بانک ها حلال است ، با سودهای 18درصد؟؟؟
زندگی مردم را سخت تر کردید
لطفا بفرمایید ۳۰ میلیون تومن برا ی این وام
ربا است
حرام است
پول شویی است
هرسه گزینه ؟؟؟؟؟
صندوق وام داشتن حرامه