چرا نبايد غيبت کنيم؟

به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سيما، یکی از گناهان زبان، غیبت کردن و به معنای آن است که انسان عیب پنهان فردی را بیان کند. امام صادق (ع) در رابطه با این عیوب می‌فرمایند: «وَ وُجُوهُ الْغِیبَةِ تَقَعُ‏ بِذِکْرِ عَیْبٍ‏ فِی الْخَلْقِ وَ الْخُلْقِ وَ الْعَقْلِ وَ الْفِعْلِ وَ الْمُعَامَلَةِ وَ الْمَذْهَبِ وَ الْجَهْلِ وَ أَشْبَاهِه‏؛ غیبت آن است که انسان عیوب برادر مسلمان را در مورد اندام، اعمال، معاشرت رفتار، مذهب و راجع به نادانی او و مانند آن، برای دیگران بازگو کند». (مصباح الشریعة، ص ۲۰۵)

رسول الله صلى الله علیه و آله نیز در تعریف غیبت فرمود «هَلْ تَدْرُونَ مَا الْغِیبَةُ قَالُوا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ ذِکْرُکَ أَخَاکَ بِمَا یَکْرَهُ قِیلَ أَ رَأَیْتَ إِنْ کَانَ فِی أَخِی مَا أَقُولُ قَالَ ص إِنْ کَانَ فِیهِ مَا تَقُولُ فَقَدِ اغْتَبْتَهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِ فَقَدْ بَهَتَّه‏؛ آیا مى دانید غیبت چیست؟ عرض کردند: خدا و پیامبر او بهتر مى‌دانند. فرمود: اینکه از برادرت چیزى بگویى که دوست ندارد. عرض شد: اگر آنچه مى‌گویم در برادرم بود چه؟ فرمود: اگر آنچه مى‌گویى در او باشد، غیبتش کرده‌اى و اگر آنچه مى‌گویى در او نباشد، به او تهمت زده‌اى.» امام صادق (ع) تخصیصی بر این امر زد و فرمود «اما (گفتن) خصلت‌هاى آشکارى، چون تندخویى و شتابزدگى غیبت نیست؛ وَ أَمَّا الْأَمْرُ الظَّاهِرُ فِیهِ مِثْلُ الْحِدَّةِ وَ الْعَجَلَةِ فَلَا».

غیبت علاوه بر اینکه در جنبه‌های فردی آثار مخرّب دنیوی و اخروی برای فرد به همراه دارد، از بُعد اجتماعی نیز آثار مخرب خود را بر جای می‌گذارد. در بُعد فردی، شخص غیبت‌کننده جایگاهی در بین مردم ندارد و دیگران چنین فردی را شخصیتی پست می‌شناسند که باید در برابر او نهایت احتیاط را در اعمال خود به خرج دهند تا نکند روزی عیب‌های‌شان را نزد دیگران بازگو کند. از این رو چنین فردی مغبوض خداوند است و عمل غیبت او سبب نابودی اجرش می‌شود، همچنان که امیرالمؤمنین (ع) فرمود: إیّاکَ و الغِیبةَ فإنّها تُمَقِّتُکَ إلَى اللّه ِ و الناسِ و تُحبِطُ أجرَکَ؛ از غیبت کردن بپرهیز که این کار، تو را نزد خدا و مردم مبغوض مى‌کند و پاداشت را بر باد مى‌دهد.» (عیون الحکم و المواعظ، ص ۹۶)

از پیامد‌های اجتماعیِ غیبت می‌توان به مواردی مثل اختلال در همبستگی اجتماعی، تزلزل موقعیت و منزلت اجتماعی افراد و ایجاد دشمنی و کینه اشاره کرد؛ چه اینکه غیبت موجب فروریختگی منزلت اجتماعی افراد جامعه می‎شود. به تعبیر دیگر به واسطه آن، کرامت انسانی مورد خدشه قرار می‌گیرد، جایگاه فرد متزلزل و نقش آن در جامعه مختل می‌شود؛ زیرا با غیبت، شخصیت فرد شکسته شده و نمی‌تواند در جامعه حضوری فعّال، با نشاط و همراه با کرامت و عزت داشته باشد و در بُعدی دیگر غیبت موجب بدبینی افراد نسبت به یکدیگر می‎شود و جوّ صفا و صمیمیت را به هم می‎زند که این امر در گروه‌های کوچک، کاربرد بیشتری دارد؛ بنابراین بسیارى از مردم، نقطه ضعف‌هایى دارند که از نظر دیگران پوشیده است و اگر این عیوب و نقطه ضعف‌ها آشکار شوند، اعتماد عمومى مردم سلب می‌شود و در سطح جامعه فساد‌های زیادی به وجود می‌آید.

خداوند متعال در آیه‌ای از قرآن غیبت را تشبیه به خوردن گوشت مردار برادر دینی معرفی کرد و فرمود «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغْتَبْ‏ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحیمٌ؛ اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید، از بسیارى از گمان‌ها بپرهیزید که پاره‌‏اى از گمان‌ها گناه است و تجسس (در زندگی افراد) نکنید، و بعضى از شما غیبت بعضى نکند؛ آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده‏‌اش را بخورد؟ از آن کراهت دارید. [پس‏]از خدا بترسید، که خدا توبه‏‌پذیر مهربان است.» (۱۲ حجرات)

مرور بیانات معصومان علیهم‌السلام دربارۀ عواقب دنیوی و اخروی آن، یکی از راه‌های درمان این عادت بد محسوب می‌شود.