در یادداشتی بررسی شد،
بایدن و مساله فلسطین
اگر چه برخی از سازشگران فلسطینی از آمدن بایدن خوشحال هستند، اما سابقه سیاسی رئیس جمهور آمریکا نشان میدهد فلسطینیها نباید انتظار چندانی از بایدنی داشته باشند که خود را یک صهیونیست میداند.
به گزارش سرویس بین الملل
خبرگزاری صدا و سیما، ”مجتبی شاهسونی“ کارشناس مسائل بین الملل در یادداشتی پیرامون رویکرد جو بایدن به مساله فلسطین نوشت: دو حزب جمهوری خواه و دموکرات برای تحقق و تضمین امنیت ملی و منافع اقتصادی آمریکا در یک مسیر قرار دارند و از یک اصول سیاست خارجی تبعیت میکنند، با این حال، روشها و رویکردهای به کار گرفته شده توسط این دو حزب با یکدیگر متفاوت است. این اختلاف روش در سیاست دولتهای جمهوری خواه و دموکرات درباره مساله فلسطین نیز کاملا آشکار و مشهود است.
ترامپ و خیانت اعراب به فلسطین
ترامپ در چهار ماه پایانی دوره ریاست جمهوری خود توانست چهار کشور عربی و مسلمان شامل امارات، بحرین، سودان و مراکش را به عادی سازی روابط با اسرائیل متقاعد کند. این در حالی است که تا پیش از سال ۲۰۲۰ تنها دو کشور عربی، یعنی مصر و اردن، با رژیم صهیونیستی پیمان صلح امضا کرده بودند. توافق صلح مصر و رژیم صهیونیستی معروف به پیمان کمپ دیوید را انور سادات، رئیس جمهور وقت مصر، و مناخیم بگین، نخست وزیر وقت اسرائیل، در سال ۱۹۷۸ با حضور جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا در کاخ سفید امضا کردند. پیمان صلح رژیم صهیونیستی و اردن را که به پیمان وادی عربه نیز شناخته میشود ملک حسین، شاه اردن و اسحاق رابین، نخست وزیر اسرائیل در سال ۱۹۹۴ با نظارت بیل کلینتون، رئیس جمهور وقت آمریکا امضا کردند.
مخالفت مردمی، پاشنه آشیل عادی سازی
علیرغم خیانت برخی از کشورهای عربی در عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی، مسئلۀ فلسطین جدا از روابط سیاسی و اقتصادی و امنیتی آنها لحاظ شده است. این همان مسئلهای است که به نظر میرسد پاشنهآشیل عادیسازیهای اخیر باشد؛ چرا که به نظر میرسد توافقات اخیر، بیش از آنکه نشئتگرفته از خواست عمومی مردم کشورهای عربی باشد، میل رهبران کشورهای عربی برای بهرهبرداریهای سیاسی است.
از سوی دیگر اکثریت مردم کشورهای جهان عرب همچنان مسئلۀ فلسطین را مهمترین موضوع در ارتباط با رژیم صهیونیستی میدانند؛ برای مثال، مرکز مطالعات و تحقیقات عربی در گزارش «شاخص دیدگاه اعراب در سال ۲۰۲۰-۲۰۱۹» با نظرسنجی از ۲۸ هزار و ۳۰۰ نفر از ۱۳ کشور عربی نشان داد که بیش از سه چهارم مردم عرب اتفاقنظر دارند که مسئلۀ فلسطین مربوط به همۀ اعراب و نه فقط فلسطینیان است؛ بنابراین چنانکه از شواهد برمیآید، عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی خواست مردم جهان عرب نیست و بیشتر، تداعیکنندۀ تمایل کشورهای مذکور برای دستیابی به اهداف داخلی و منطقهای خود است.
حمایتهای بی حد و حصر بایدن از صهیونیستها
اگر چه به نظر برخی از کارشناسان دولت جدید آمریکا در مساله فلسطین، مانند ترامپ یکجانبه عمل نخواهد کرد، اما فلسطینیها نباید انتظار چندانی از بایدنی داشته باشند که خود را یک صهیونیست میداند و قبلاً گفته است «اگر اسرائیلی وجود نداشت ما باید یکی میساختیم» و متعهد به حفظ امنیت و منافع رژیم صهیونیستی است.
بایدن از نظر بسیاری از کارشناسان به عنوان یکی از سرسخت ترین سیاستمداران آمریکا در دفاع از امنیت رژیم صهیونیستی است. به عنوان مثال بایدن در سال ۲۰۱۹ در سخنرانی خود در دانشگاه نیویورک اظهار داشت که صرف نظر از اینکه با سران فعلی اسرائیل مخالف باشیم، تعهدات جدی خودمان را باید در قبال امنیت اسرائیل را حفظ کنیم؛ بنابراین به نظر نمیرسد که دولت جدید علاقه کمتری به حمایت از رژیم صهیونیستی نسبت به دولت قبلی خود داشته باشد.
جو بایدن همچنین گفته بود: «برای صهیونیستبودن لازم نیست یهودی باشید!» او مانند بسیاری از دموکراتهای آمریکا خود را صهیونیست و دوستدار واقعی اسرائیل میداند. کارنامۀ ۴۷سالۀ رأیدادنهای بایدن در سنا در راستای منافع اسرائیل، دوستی واقعی او با دولت یهود را ثابت کرده است. جو بایدن در دورههای مختلف با افتخار گفته است: «بسیار بیشتر از افراد لابی آیپک، برای آیپک و اسرائیل پول گردآوری کرده است.»
جو بایدن همچنین، توافق صلح میان امارات ورژیم صهیونیستی را گامی تاریخی توصیف کرد و گفت: «پیشنهاد امارات برای بهرسمیتشناختن اسرائیل اقدامی مبارک و شجاعانه و بهشدت موردنیاز زمامداری است.»
در همین راستا جیک سالیوان، نامزد معرفیشدۀ جو بایدن، برای تصدی سمت مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز توافقات عادیسازی روابط میان امارات و بحرین با اسرائیل را با ارزش توصیف کرد. ازاینرو میتوان گفت بایدن و دولت وی ادامهدهندۀ مسیر دولت ترامپ در روند عادیسازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل خواهد بود هرچند بحران داخلی و کاهش انگیزۀ بازیگران عربی برای عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی نیز می تواند روند عادی سازی را کاهش دهد.
راهبردهای بایدن درباره مساله فلسطین
با توجه به بحرانهای عمیق داخلی آمریکا در حوزه سیاسی امنیتی، سلامت به نظر میرسد تمرکز ابتدایی دولت بایدن بر حل مسائل داخلی باشد بنابراین انتظار نمیرود که دولت بایدن در ارائه طرحی جدید برای حل مسئله فلسطین عجلهای داشته باشد. اما با این وجود به نظر میرسد مهترین راهبردهای دولت جدید آمریکا درباره مساله فلسطین به شرح ذیل باشد.
ابراز تمایل ظاهری به برقراری ارتباط با فلسطینیها
طرح معامله قرن به خوبی نمایانگر رویکرد متفاوت و یکجانبه دولت ترامپ به مسئله فلسطین بوده است؛ رویکردی که ارتباط فلسطینیها با دولت آمریکا را به کلی قطع کرد. دولت بایدن به احتمال زیاد این طرح را کاملاً کنار خواهد گذاشت و همان طور که کاملا هریس اعلام کرده است به دنبال برقراری مجدد ارتباط با فلسطینیها خواهد بود.
بقای سفارت واشنگتن در قدس اشغالی
بایدن در ابتدا و قبل از شروع کارزار انتخاباتی، اقدامات ترامپ در خدمت به صهیونیستها را نکوهش و انتقال سفارت آمریکا به قدس اشغالی را کوته فکرانه دانست. اما لحن او در دوران کارزار انتخاباتی ۲۰۲۰ اندکی تغییر کرد. هر چند بایدن همچنان مدعی راه حل دو کشوری برای حل مناقشه فلسطین است، اما گفته است سفارت آمریکا را در قدس حفظ خواهد کرد. در همین راستا بلینکن نامزد جو بایدن برای وزارت خارجه آمریکا در جلسه پنج شنبه شب گذشته در جلسه استماع مجلس سنای آمریکا برای بررسی صلاحیتش، نسبت به بقای سفارت واشنگتن در قدس اشغالی و به رسمیت شناختن این شهر به عنوان «پایتخت رژیم صهیونیستی» متعهد شد.
حمایت از عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی
بایدن همچنین در دوران کارزار انتخاباتی ۲۰۲۰ اعلام کرد که قرار نیست در دولت او به روند علنی سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی خللی وارد شود.
مخالفت ظاهری با برخی از تندرویهای نتانیاهو
اگرچه بایدن همیشه طرفدار سرسخت این رژیم بوده، اما از موضع گیریها او این چنین بر میآید که او با برخی از سیاستهای تندروی بنیامین نتانیاهوکه به اعتقاد او مخالف با منافع آمریکاست مخالفت باشد و شاید یکی از این تغییر روشها مخالفت با ساخت و سازهای این رژیم در سرزمینهای فلسطینی و از سرگیری کمک آمریکا به فلسطینیان باشد. موضوعاتی که هرچند در ظاهر برای برخی از سازشگران فلسطینی خوشایند باشد، اما به نظر می رسد در واقع تغییر اساسی در رویکرد حمایتی آمریکا از رژیم صهیونیستی ایجاد نخواهد کرد.
انتخاب جایگزینی برای عریقات
در حالی که دولت جدید در امریکا امیدهایی را برای طیف سازشکار فلسطینی برای احیای مذاکرات ایجاد کرده است پیدا کردن جایگزین مناسبی برای صائب عریقات که مدتی بسیار طولانی مذاکرات فلسطینیها را هدایت میکرد و به تازگی بر اثر کرونا فوت کرده است کار آسانی نخواهد بود.
مخالفت با انضمام یکجانبه اراضی اشغالی
بایدن در مصاحبه ای که در سال ۲۰۱۹ با شورای روابط خارجی داشت عنوان کرد که دولت من از هر دو طرف خواهد خواست که برای زنده نگه داشتن چشم انداز دو کشور گام بردارند.
نتیجه گیری
بنابراین اگرچه در راهبردهای اعلامی دولت بایدن درباره فلسطین، موضوعاتی چون ابراز تمایل ظاهری به برقراری ارتباط با فلسطینیها، مخالفت با انضمام یکجانبه اراضی اشغالی، مخالفت ظاهری با برخی از تندرویهای نتانیاهو و مخالفت با شهرک سازی رژیم صهیونیستی دیده می شود اما در هر حال سابقه حمایتهای بی حد و حصر بایدن از صهیونیستها و حمایت از بقای سفارت واشنگتن در قدس اشغالی و حمایت علنی از عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی نشان می دهد که تغییر چندانی در رویکرد دولت جدید آمریکا نسبت به مساله فلسطینی ها رخ نخواهد داد بنابراین فلسطینیها نباید انتظار چندانی از بایدنی داشته باشند که خود را یک صهیونیست میداند هرچند با توجه به بحرانهای عمیق داخلی آمریکا در حوزه سیاسی، امنیتی و سلامت به نظر میرسد تمرکز ابتدایی دولت بایدن بر حل مسائل داخلی باشد.
نویسنده: مجتبی شاهسونی
کارشناس مسائل بین الملل