پخش زنده
امروز: -
شال بافی، قدمتی به درازای تاریخ
مردم شهر آرمرده از توابع شهرستان بانه، ضرب آهنگ زندگی خود را با شال بافی می‌نوازند، هنری که قدمت آن به درازای تاریخ است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیمامرکز کردستان، کارشناس اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کردستان می‌گوید: شال و شالبافی از زمانی که انسان برای پوشاندن بدن خود به لباس نیاز پیدا کرد، متداول شده است و در آرمرده بانه قدمتی به درازای تاریخ دارد.تیمور خالدی گفت: شال، پارچه نواری به عرض ۱۰ الی ۱۵ سانتیمتر و طول حدود ۳۰ الی ۳۲ متر که از پشم نوعی بز بنام بز مَرغُز (گونه‌ای خاص مناطق کردستان) برای تهیه آن استفاده می‌شود، شال مختص مناطق کردستان و خاستگاه آن شهر تاریخی آرمرده از شهرهای تابعه شهرستان بانه است.
بز مرخز
بزی با موهای لطیف و بلند و براق که در سال از هر بز بین 2/5 - 2 کیلو گرم مو می توان برداشت نمود البته این محصول را در رمه های اصیل گاهی تا دو برابر این مقدار می توان برداشت کرد.
نژاد مرغز از تیره های بز نژاد انگورا می باشد که گفته می شود از اختلاط نژاد انقوره با بز بومی کردستان به وجود امده است.
بز مرغز به علت دارا بودن کرک های ظریف ء یکی از بهترین نژاد های کر کی بز در ایران شنا خته می شود.
در گزارشی حاکی است که ظرفیت تولید سا لانه کرک در ماده بز ها حدود 1/5 و در بز های نر حدود 2 کیلو گرم است.
همچنین از تولید شیر روزانه حدود 1/5 لیتر در روز در دوره شیر دهی حدود 6 ماه با شیر چربی نسبتا زیاد حدود 10 - 12 درصد خبر داده شده است.
بُز مَرغُز بومی این منطقه است و پشم آن از لحاظ ظرافت، استحکام، زیبایی، نرمی و سازگاری با بدن انسان و لطافت خاص آن در جهان نظیر ندارد.
از آنجایکه وابستگی بزهای مرخز به لحاظ سیستم تغذیه90 درصد به درختان بلوط واقع در جنگلهای زاگرس شمالی است لذا دامداران در تمام زمستان از سر شاخه های خشک شده این درخت که با گلازنی(قطع شاخه‌ها وسر شاخه‌ها برگ بعضی از گونه‌های بلوط مناطق جنگلی) جمع آوری کرده اند وآنرا به نام «گلا» می نامند جهت تغذیه بز استفاده می کنند. سرشاخه زنی یا سرشاخه بری درختان بلوط سابقه ای طولانی ودیرینه داردوبدرستی نمی‌توان تاریخ مشخصی برای آن بیان نمود. در فصول بهار و تابستان نیز برگ بلوط به صورت تر در تعلیف این دامها مورد مصرف قرار می گیرد.
آرمرده بانه خاستگاه شال
کارشناس اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کردستان می‌گوید: شال مختص مناطق کردستان و خاستگاه آن شهر تاریخی آرمرده بانه است و این محصول از پشم و الیاف کاملاً طبیعی و طی مراحل مختلفی تهیه می‌شود، که هر سال در ابتدای فصل بهار بز مَرغُز که دارای پشم اصیل به نام (مه ره ز) است و پرورش یافته از علوفه‌های طبیعی کوه‌ها و برگ درختان بلوط مناطق زاگرس و به ویژه آرمرده است، به وسیله دامداران و با قیچی‌های مخصوص پشم‌زنی (برینگ) از بدن بُزهای مَرغُز جدا شده و پس از شستشوی کامل، خشک‌شدن و تمیز‌کردن، مرحله خلال اندازی یا همان (شی کردن) بر روی پشم‌ها انجام می‌شود.
بخش آرمرده دارای دو دهستان به نام‌های دهستان پشت آربابا و دهستان بلَکه است که تمام ساکنان شهر کُرد زبان و با لهجه شیرین سورانی (از لهجه‌های زبان کُردی) تکلم می‌کنند.
آرمرده که در میان کوه‌های زاگرس قرار گرفته دارای پوشش جنگلی و مرتع بسیار غنی و آب و هوای کوهستانی و معتدل است که از قدیم الایام به علت وجود امنیت و کشتزار‌های حاصلخیز، شهری مهاجر‌پذیر از مناطق مختلف عراق و شهرهای دیگر بوده و مردم بسیاری به این شهر کوچ کرده و ساکن شده‌اند که باعث افزایش جمعیت این شهر شده است.
نکته قابل توجه در مورد این شهر، همکاری و تشویق مردم برای آموزش حرفه شالبافی بوده و اکنون شالبافی شغل اصلی مردم شهر شده و این حرفه از نسلی به نسل دیگر انتقال داده شده است.
مراحل شال بافی
تیمور خالدی گفت: شال بافی دارای ۸ مرحله از هم جدا و در عین حال وابسته به همدیگر است که بیشترین و سخت‌ترین مراحل آن توسط زنان انجام می‌شود.
وی افزود: پس از انجام این مراحل، پشم و تار‌های موی پشم به هم چسپیده از همدیگر جدا و در مراحل دیگر به دست زنان چیره‌دست و هنرمند به وسیله آلات مخصوص ریسندگی که همان دوک (ته شی) نام دارد و جنس آن چوبی است به نخ باریک و محکم تبدیل می‌شود، مرحله تبدیل پشم به نخ در سال‌های اخیر گاهی به وسیله دستگاه‌های برقی نیز انجام شده است.
خالدی گفت: در مراحل دیگری به وسیله استادکاران ماهر (جولاها) در دستگاه‌های سنتی و کاملاً دستی کار بافندگی را انجام می‌دهند و به پارچه‌ای به عرض معمولی ۱۰ الی ۱۵ سانتیمتر و طول ۳۰ الی ۳۲ متر تبدیل می‌کنند.
وی می گوید: پس از انجام مراحل دیگری مانند پرِس کردن (کول کردن) پارچه تهیه شده را در دستگاه‌های پرس مخصوص به دست استادکاران ماهر صاف و حالتی اتو زده پیدا کرده که به صورت دستی به حالت فشرده و نواری دَور همدیگر جمع می‌شود و محصول نهایی یا پارچه نواری که همان شال نام دارد برای فروش روانه بازار می‌شود.
خالدی گفت: شال معمولا برای تهیه لباس محلی مردانه بنام (رانک و چوغه) و در مواردی دیگر برای تزئین لباس خانم‌ها و حتی استفاده به صورت «قبا مخصوص بانوان» مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تاریخ تولید و استفاده از شال
وی می گوید: شال و شالبافی از زمانی که انسان برای پوشاندن بدن خود به لباس نیاز پیدا کرد، متداول شده است و در آرمرده بانه قدمتی به درازای تاریخ دارد.
خالدی گفت: شال معمولا برای تهیه لباس محلی مردانه بنام (رانک و چوغه) و در مواردی دیگر برای تزئین لباس خانم‌ها و حتی استفاده به صورت «قبا مخصوص بانوان» مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تاریخ تولید و استفاده از شالوی می گوید: شال و شالبافی از زمانی که انسان برای پوشاندن بدن خود به لباس نیاز پیدا کرد، متداول شده است و در آرمرده بانه قدمتی به درازای تاریخ دارد.
کارشناس اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کردستان می گوید: شال در این منطقه از سوی مردم، جزو بهترین سوغات بوده است و در حال حاضر نیز جزو زیباترین و گران‌ترین لباس‌ها محسوب می‌شود، برای شمارش شال اصطلاح "طاقه" به کار برده می‌شود، شال آرمرده در حال حاضر به عنوان یک برند مخصوص این شهر که دارای سابقه تاریخی و طولانی در این منطقه است قابلیت‌های تبدیل به یک برند جهانی را دارد.
خالدی افزود: شهر آرمرده بستر مناسب برای معرفی شدن به عنوان دهکده نساجی جهان که خاستگاه شال است را دارد، ۱۰۰ درصد ساکنان آرمرده به ویژه زنان به حرفه شالبافی اشتغال دارند و نیاز است تا اقدامات اساسی و شایسته برای معرفی جهانی این شهر زیبا انجام شود، شال و شهر آرمرده هیچگاه از همدیگر جدا نبوده و نخواهند بود، زیرا مهمترین صنایع‌دستی شهر آرمرده شال است که به علت فراگیر بودن دامنه اشتغال آن و اینکه تمام امکانات و بستر‌های این صنعت در منطقه وجود دارد.
تهیه لباس کردی مردانه از پشم بز مرخز و ویژگی های آن
یکی از خصوصیات مهم پارچه شال یا چوخه رانک سبک بودن، خنک بودن در فصل گرما و گرم بودن در فصل سرما است.
چوخه رانك از قديمي ترين لباس سنتي اصيل کردستان، که خواستگاه اصلی آن منطقه هورامان است.
اين لباس در نوع خود پارچه ساده يا گل دار به صورت قطعات مختلف، از پشم ـ كرك و مو است كه پشت و روی پارچه همسان بافته می شود نوع مرغوب شال يا چوخه رانك از نوع موی بزی معروف به مرغوز يا (مه ره ز) توليد می شود.
اين لباس به علت اصالت خود در بيشتر جشنها و مراسم ها به كار برده می شود به طوری كه حتی در تمام نمايشگاه های جهان برتری خود را حفظ كرده است.
شهر آرمرده مرکز بخش آرمرده در فاصله ۱۳ کیلومتری جنوب غربی شهرستان بانه در استان کردستان واقع شده، این شهر زیبا در ارتفاع ۱۶۱۶ متری از سطح دریا قرار گرفته است
فعالیت بیش از 300 کارگاه شال بافی در شهر آرمرده شهرستان بانه
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بانه نیز گفت: بیش از ۳۰۰ کارگاه شالبافی در شهر آرمرده این شهرستان فعالیت دارند.
سعدالله رحیمی‌خواه افزود: شالبافی در شهرستان بانه با محوریت شهر آرمرده از رونق خوبی برخوردار است به نحوی که کل شهر آرمرده به گونه‌ای با این صنعت سر و کار دارند و هر خانواده یکی از مراحل تهیه و آماده‌سازی آن را انجام می‌دهد.
رحیمی خواه می‌گوید: این اداره با اجرای طرح‌های حمایتی و برگزاری کلاس‌های آموزشی سعی در رونق و ایجاد بازار پایدار دارد به گونه‌ای که با آموزش شیوه صحیح بازاریابی و فروش سعی در ساماندهی بازار این محصول دارد.
رحیمی‌خواه می‌گوید: سعی شده است این هنر بومی با انجام کار کارشناسی و تشکیل تعاونی، اقداماتی برای معرفی شهر ارمرده به عنوان دهکده نساجی سنتی انجام شده که امید است با همکاری افراد فعال در این عرصه این امر هرچه زودتر محقق شود.
وی افزود: هنر تاریخی شال بافی، در سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث معنوی سازمان صنایع دستی و گردشگری ثبت شده است.
گردآوری و تنظیم: ژیلا امامی
نظر شما