پخش زنده
امروز: -
"آب گرم رها شده کودک ۳ ساله را برد" تیتری که از وضعیت کانالهای فاضلاب شهر دهلران حکایت میکند و خبر داغ کانالهای فضای مجازی شهرستان دهلران شده است.
خطری که در کمین بچه هاست! مادرش میگوید: دو تَلِ بزرگ از خاک، داخل کوچه و نزدیک جدول قرار دارد که بچهها روی آنها میروند و بازی میکنند. اسماعیل در حال سُر خوردن از روی یکی از همین تلها داخل جوی آب میافتد.چیزی شبیه معجزه
اما روی خوش چشمههای آبگرم
چشمههای آبگرم و استخرهای لجن با دمای حدود ۵۰ درجه سانتیگراد، یکی از مقاصد گردشگری سلامت در استان ایلام است.
اگر با تاکسی به محل چشمههای آبگرم بروم ممکن است اطلاعات بیشتری را از راننده تاکسی که هم در داخل شهر با مردم ارتباط بیشتری دارد و هم گردشگران زیادی را جابه جا میکند، به دست بیاورم.
از یک راننده تاکسی پرسیدم تا چشمههای آبگرم چقدر راه است و او گفت: این چشمههای طبیعی در فاصله ۳ کیلومتری شهر، در دامنه «سیاه کوه» و نزدیک به غار خفاش قرار دارد.
پرسیدم راه نزدیکی هم برای رسیدن به چشمهها وجود دارد؟
و او در پاسخ گفت: دو راه بسیار ساده وجود دارد. اصلیترین راه ارتباطی این چشمهها از طریق راه آسفالت است که در سمت غرب شهر قرار گرفته و دسترسی به «غار خفاش» را فراهم میکند؛ و مسیر دوم، راهی فرعی و خاکی، اما ماجراجویانه و هیجانانگیزتر است؛ چون که با عبور از آن میتوان چشمههای قیر را هم تماشا کرد.
مسیر چشمههای قیر را انتخاب کردم، ظرفیت بی نظیری که نادیده گرفته شده و توجهی به ارزش اقتصادی آن نمیشود.
طلایی سیاه در مسیر
طلایی سیاه که از دور خودنمایی میکند و مغفول ماندنِ آن، حسرت در دلت مینشاند؛ بنابراین با رییس میراث فرهنگی شهرستان دهلران تماس گرفتم و پرسیدم چرا به جنبه توریستی و اقتصادی این چشمههای روان قیر توجه نمیشود؟
بختیاری گفت: این منطقه ظرفیت مناسبی برای ایجاد اشتغال دارد و سپردن آن به سرمایه گذار میتواند مشکلات موجود را مرتفع کند.
با این که موضوع مورد بحث ما چشمههای آبگرم دهلران است؛ اما دیدن این ظرفیت عظیم باعث شد تا بی اعتنا از کنار آن نگذرم؛ بنابراین با حاجیِ کریمی استاد گروه زمین شناسی دانشگاه ایلام هم تماس گرفتم؛ او گفت: در این منطقه میادین و مخازن نفتی فراوانی داریم که از آنها موادی نشت میکند که سنگ پوشش این مخازن را میشکند و در نهایت به صورت چشمههای قیرِ این چنینی تبدیل میشود.
کریمی ادامه میدهد: چشمههای قیری که در هفت کیلومتری شهرستان دهلران حوضچهای با قیر روان تشکیل داده به عنوان یکی از جاذبههای طبیعی و ملیِ استان ایلام محسوب میشود. دمای آب این چشمهها ۳۵ درجه سانتی گراد بالای صفر است که از میادین نفتی زیرزمینی منطقه دهلران سرچشمه میگیرد و قیر مذاب تولید میکند.
چشمه قیر دهلران از پدیدههای کمیاب طبیعی ایران است و در آن آبِ آمیخته با قیر و با دمایی زیاد به بیرون تراوش میکند.
او میگوید: به دلیل همین دمای بالا، قیر به صورت روان جاری میشود و حوضچهای به وجود میآورد که ۹ متر قطر و ۵۰ سانتی متر عمق دارد. این چشمه تنها چشمهی قیر ایران است که به صورت یک حوضچه طبیعی با قیر روان خودنمایی میکند و سفره زیر زمینی آن حدود ۷۰ هکتار تخمین زده شده است.
چشمههای آبگرمی که آبی از آنها گرم نمیشود
از چشمههای قیر عبور کردیم و به راهمان ادامه دادیم. رانندهی تاکسی که شنوندهی مکالمات تلفنی ما بود، گفت: این تنها چشمههای قیر نیستند که بلاتکلیف و بدون استفاده باقی مانده اند؛ چشمههای آبگرم هم بیشتر از آن که مردم را به رونق اقتصادی و بهبود وضعیت مالی اشان دلگرم کنند، باعث دردسر و مشکل شده است.
او در ادامه گفت: رها کردن آب همین چشمهها که یک نعمت خدادادیست در داخل شهر باعث غرق شدن بچهها و فوت یکی از آنها شده است. یک کودک ۳ ساله هم همین امروز در آب کانال افتاد؛ اما خوشبختانه مردم نجاتش دادند.
به محل چشمههای آبگرم که رسیدم منظرهی زیبا و دیدنیِ این پدیدهی کاملاً طبیعی، چشم هایم را خیره کرد؛ ویژگی منحصربه فرد آبِ این چشمهها که با انعکاس نور خورشید به صورت هفت رنگ درمی آید.
از کارشناس میراث فرهنگی علت این پدیده را پرسیدم، بختیاری گفت: این ویژگی، چشمههای آبگرم دهلران را به نادرترین پدیدههای طبیعی کشور تبدیل کرده است و حتی این تغییر رنگِ روزانه به صورت یک ضرب المثل محلی در آمده، به گونهای که خطاب به افرادی که دارای ماهیت ثابتی نیستند، میگویند مانند آب گرم دهلران هستی که روزانه به چندین رنگ درمی آید؛ اما هنوز بررسی علمی و فراگیری درباره دلایل آن انجام نشده است.
بیشتر بخوانید:
او میگوید: چشمههای آبگرم دهلران از انواع فسیلی است؛ یعنی در اثر فعل و انفعالات منابع نفت و گازِ منطقه به وجود آمدهاند و از دو رشته اصلی سرچشمه میگیرند. آنها پس از تلاقی با یکدیگر، رودخانهای از آب گرم به همراه مواد معدنی را تشکیل میدهند و جاری میشوند.
برخی از کارشناسان، اما منشأ آن را بارندگی میدانند که در سازندهای زمین شناسی و در لایههای آهکی این منطقه نفوذ میکند و پس از چرخشهای عمقیای که در زمین انجام میدهند بر اساس شیب زمین گرمایی به دمای آنها اضافه میشود.
«سرگرو» یا «سرگراب»
|
درمانگری طبیعی
پزشکان طی پژوهشهای متعدد پی برده اند که این آب برای درمان دردهای مفصلی و رماتیسم، انواع زخمها و حساسیتهای پوستی و کوفتگی عضلات مفید است. حمامی هم ازسوی متولیان در این محل احداث شده است که همه ساله گردشگران بسیاری از نقاط مختلف کشور مقصد سفرشان را مجتمع گردشگری و طبیعی چشمههای آبگرم دهلران انتخاب میکنند تا از این آب شفابخش استفاده کنند.
ویتامینی به نامِ گوگرد برای گیاهان
اما کارشناسان آب و خاک میگویند، آب این جاذبه طبیعی و گردشگری برای زمینهای کشاورزی حکم ویتامین دارد و مقدار کمی گوگرد برای رشد گیاهان لازم است.
در کنار نظریهی علمی کارشناسان، کشاورزان هم بر این باورند که در فصل زمستان و سرمای زمین این آبهای گرم به دل خاک میرود و آن را گرم میکند، گرمایی که باعث جان گرفتن زمین میشود و آن را برای کاشت و رشد و نمو بذر آماده میکند؛ اما جدا از همهی این مزایای علمی و تجربی، رسیدنِ آب از بیراهه، این روزها به بزرگترین مشکل کشاورزان تبدیل شده است.
(علی مراد- ل) میگوید: عبور آبگرم از داخل کانالهای شهر دهلران باعث سرازیر شدن زبالهها و ترکیب آن با آب فاضلابِ شهری میشود بنابراین آبیاری زمینهای کشاورزی با این آب ناسالم نه تنها سودی برای آن ندارد؛ بلکه باعث تهدید سلامت مردم نیز میشود.
توپ داخل زمین کیست؟!
اما در حالی که کشاورزان، شهرداری را مقصر هدایت این آب به داخل کانالهای فاضلاب شهر میدانند، شهردار دهلران میگوید: رفع این مشکل بر عهدهی جهاد کشاورزی و امور آب است؛ و آب قرار است در مسیر خودش جاری شود.
مدیرعامل آب منطقهای ایلام میگوید: طرح ساماندهی چشمههای آبگرم و اجرای سیستم انتقال آب به اراضی کشاورزی جنوب دهلران با ۱۱۰ میلیارد ریال اعتبار به پیمانکار واگذار شده است.
علی پوراحمد افزود: طرح مطالعات این طرح در سال ۹۴ آغاز شده که برای انجام آن تا کنون سه میلیارد ریال اعتبار هزینه شده است.
وی میگوید:این طرح تا کنون ۲۲ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
معاون امور عمرانی استاندار ایلام هم میگوید: ساماندهی چشمههای آبگرم دهلران از مصوبات سفرهای شهرستانی استاندار ایلام به دهلران است.
احمد کرمی یادآور شد: اجرای این طرح در ۲ مرحله پیشبینی شده است و با انتقال آب چشمهها به پایین دست، حقآبهی کشاورزیِ جنوب شهر دهلران نیز تامین میشود.
به گفتهی فرماندار دهلران، مرحله اول این طرح شامل انتقال آب به پایین دست و مرحله دوم، احداث تصفیهخانه است که بعد از تکمیل مطالعات طرح، پیمانسپاری و آغاز عملیات اجرایی، شامل: انتقال آب چشمهها به پایین دست از طریق لوله به طول ۶ کیلومتر انجام میشود، طرحی که بر اساس پیش بینیها با اجرای آن ۵۰ درصد مشکلات زیست محیطی را رفع خواهد کرد.
عسکری با اشاره به فعالیت پیمانکار در مرحله اول و نیاز به ۱۸۰ میلیارد ریال اعتبار برای این مرحله میگوید: در صورت تامین اعتبار از طریق سازمان مدیریت و برنامهریزی استان، حداکثر تا پایان سالِ آینده مرحله اول به بهرهبرداری میرسد.
وی در خصوص مرحله دوم طرح هم گفت: این مرحله شامل احداث سیستم تصفیهخانه و جداسازی گاز گوگرد است که مطالعات احداث آن تکمیل شده و آماده شروع عملیات اجرایی است؛ اما مناقصه این مرحله هنوز به دلیل عدم تامین منابع مالی انجام نشده است و در صورت تامین ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار، آمادگی برای برگزاری مناقصه و شروع عملیات اجرایی وجود دارد.
فرماندار دهلران گفت: با کلنگزنی طرح انتقال و هدایت آبگرم دهلران شاهد حل مشکل شهروندان دهلران در بحث خسارتهای ناشی از آن خواهیم بود.
مردم نگران روند کند طرح
اما با این وجود، مردم از کندی روند اجرای طرح میگویند و این که بعضی وقتها طرح میخوابد.
برای پیگیری این موضوع با مدیرعامل شرکت طرف پیمانِ طرح، گفتگو کردم.
علی کاکایی میگوید: بخشی از فعالیتها انجام شده؛ اما با توجه به اعتبار محدودی که در اختیار طرح قرار دارد، کار با مشکل مواجه میشود.
وی در ادامه میگوید: با این حال سعی بر این است که در کار وقفهای ایجاد نشود.
با مشاهدهی میدانی از طرح، بیل مکانیکی را در حال فعالیت دیدم و کارگران مشغول فعالیت بودند؛ اما با این حال نمیتوان از سنگ اندازیِ مشکلات غافل شد.
کاکایی میگوید: کل اعتبار این طرح ۱۱ و نیم میلیارد تومان است؛ اما این مبلغ به صورت نقدی پرداخت نمیشود؛ بلکه به صورت اوراق خزانه، اختصاص مییابد و از این میزان تا کنون ۵ میلیارد تومانِ آن به صورت اوراق پرداخت شده که این اعتبار، اختصاص یافتهی سال ۱۳۹۷ است.
وی میافزاید: با توجه به رشد روزافزون تورم، این اوراق ارزش اسمی خود را از دست داده اند و امروز این ۵ میلیارد به ارزش ۳ میلیارد و نیم، به پول نقد تبدیل میشود؛ بنابراین تنها راه حل این مشکل تزریق ۱۰ میلیارد اعتبار به این طرح است تا ضمن پاسخ مثبت به مطالبهی مردمی در بازه زمانی مناسبی تکمیل شود و به بهره برداری برسد؛ و آبی که به یک جوی نمیرود.
اما اینها یک روی سکهی مشکلات چشمههای طبیعیِ آبگرم دهلران است، روی دیگر آن تعارض و سهم خواهی سرمایه گذار خصوصی، شهرداری، میراث فرهنگی، منابع طبیعی و محیط زیست است.
ابتدا با سرمایه گذار خصوصی طرح صحبت کردم. مدیریت مجتمع به نام خانم بتول پورمند است، همسر آقای یزدانی؛ اما در حقیقت مجری انجام کارها عملاً آقای یزدانی است.
او میگوید: در سال ۱۳۹۳ پس از کسب مجوزهای لازم از محیط زیست، میراث فرهنگی و کمیته ملی طبیعت گردی، با اعتباری بالغ بر یک میلیارد تومان کارهای عمرانی مجتمع را به عنوان بهره بردار آغاز کردم و این منطقه را بدون دریافت تسهیلات، به یک منطقهی زیبای تفریحی، گردشگری و درمانی تبدیل کردم؛ به گونهای که در روزهایی مانند ایام نوروز ۲۰ میلیون تومان درآمدزایی هم داشت که البته این این رقم در روزهای معمولی و با توجه به دمای هوا و در فصل گرم سال متغیر است و با کاهش زیادی مواجه میشود.
یزدانی گریزی به کرونا و مشکلات به وجود آمده هم میزند و میگوید: کرونا به این بخش هم ضربهای کاری زده و هم اکنون ماهیانه حدود ۲ میلیون تومان درآمد داریم که صرف هزینه نگهداری، آب، برق، گاز، کارگران و سایر هزینهها میشود که بخشی از این هزینهها را هم باید از جیب و حقوق کارمندی ام در بانک پرداخت کنم.
او در ادامه میگوید: با تمام مشکلات موجود این مجتمعِ گردشگری را راه اندازی کردم و بعد از ساماندهی آن، حالا شهرداری مدعی شده که در سالهای گذشته، ملک به او واگذر شده و متعلق به شهرداریست.
او مدعی ست که این محدوده سال ۱۳۷۵ به شهرداری واگذار شده و اقداماتی از جمله آسفالت ۵ کیلومتر جاده و مسیرهای دسترسی به حوزهی چشمههای آبگرم، احداث ۲ استخر سر پوشیده و ساختمان نگهبانی را انجام داده است.
رضایی بر این باور است که سرمایه گذار بخش خصوصی، تنها سرویس بهداشتی و تعدادی آبشار ساخته که برای چمن کاری محوطه، درختان کهنسال منطقه را نیز قطع کرده است.
نکاتی مثل این که چشمههای آبگرم دهلران، مصنوعی نیست و یک پدیدهی بکر طبیعی ست و همین موضوع آن را به میراث فرهنگی و محیط زیست مرتبط میکند، باعث شد تا ابتدا به سراغ مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بروم، ابدالی گفت: این منطقه از سال ۱۳۵۵ به عنوان اثر طبیعی ملی معرفی شده است و بر همین اساس در تملک محیط زیست قرار دارد و هرگونه دخل و تصرف در آن ممنوع و غیرقانونی است.
وی گفت: سرمایه گذاران تنها به عنوان بهره بردار و به صورت اجارهای میتوانند از این ثروت ملی به نفع عموم مردم استفاده کنند که مجوز آن نه به شهرداری که به یک سرمایه گذار بومی به نام خانم بتول پورمند واگذار شده است.
شنبه زاده مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هم با اشاره به این که در سال ۱۳۸۴ این منطقه با کلنگ زنی معاون رییس جمهور وقت، آقای مشایی به عنوان منطقه نمونه گردشگری معرفی شده، میگوید: سال ۱۳۹۳ در جلسهای که با محیط زیست استان داشتیم، زونِ گردشگری را با جدا کردن چشمههای آبگرم تعریف کردیم.
وی میگوید: در حقیقت اولین طرحی که از سوی سازمان محیط زیست و میراث فرهنگی در کمیته ملی طبیعت گردی به تصویب رسید و مجوز گرفت، همین طرح بود.
شنبه زاده میافزاید:چون این طرح از سوی آقای یزدانی ارائه شده بود آن را به خود او برای اجرایی شدن واگذار کردیم.
نوراللهی معاون گردشگری استان هم میگوید: این منطقه تا قبل از سرمایه گذار خصوصی متروکه بوده و به محلی برای تجمع معتادان و بزهکاران تبدیل شده بود.
او میافزاید: شهرداری ۲ استخر و یک بنای نگهبانی ساخته بود که آنها را رها کرده و به مرور زمان فرسوده شدند.
بناهایی که به گفتهی ابدالی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان از نظر این سازمان غیرقانونی احداث شده و محیط زیست در شکایت نامهای خواستار تخریب آنها شده است؛ اما با حمایت استاندار وقت، این شکایتنامه پیگیری نمیشود.
شنبه زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با اشاره به این که در حال حاضر با ایجاد یک محیط زیبای گردشگری و درمانی، این منطقه به محل برگزاری جشنوارههای مختلف فرهنگی تبدیل شده است، میگوید: قرار است طرح احداث راه دسترسی به محل چشمههای قیر این شهرستان را هم با اعتباری بالغ بر ۵۰۰ میلیون تومان و با همکاری محیط زیست در هفتهی جاری اجرایی کنیم.
تا این که بالأخره این کشمکشها کار را به دستگاه قضا کشاند؛ شهردار دهلران مدعی ست رأی اولیه به نفع شهرداری صادر شده است، که در صورت صحتِ این ادعا با پیدا شدنِ مدعی سوم یعنی سازمان حفاظت محیط زیست، رأی اولیه هر چه که باشد فعلا قطعی نیست و کار به تجدید نظر کشیده شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست میگوید: بر اساس نص صریح قانون هر گونه دخل و تصرف در اراضی ملی ممنوع و غیرقانونی است؛ بنابراین نتیجهی این پرونده و رد ادعای شهرداری از هم اکنون قابل پیش بینی است.
اما در حالی که همه منتظر صدور رأی دادگاه تجدید نظر هستند، از سوی دیگر مردم در انتظار ساماندهی آب چشمههای آبگرم این شهر مانده اند، کودکانی که میخواهند بدون دلهره در کوچه هایشان قدم بزنند و بازی کنند و خانوادههایی که دیگر طاقت داغی که این چشمههای آبگرم بر دلشان میگذارد را ندارند و میخواهند بدون اضطراب و نگرانی روزشان را به شب برسانند.
نویسنده: زهرا پوراسماعیل