نکات مهم حقوقی در تنظیم قرارداد

به دلیل اهمیت بالایی که قرارداد در روابط طرفین دارد و سود و زیان طرفین که بسته به آن است، باید نکاتی که در تنظیم هر قرارداد به صورت کلی مورد نیاز است بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما، برای شروع هر کاری نیاز به توافق و قرارداد وجود دارد و این موضوع غیر قابل انکار است. به دلیل اهمیت بالایی که قرارداد در روابط طرفین دارد و سود و زیان طرفین که بسته به آن است، باید نکاتی که در تنظیم هر قرارداد به صورت کلی مورد نیاز است بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
ما در این نوشتار به ۲۵ نکته از مهم‌ترین نکاتی که برای نوشتن تمامی قرارداد‌ها لازم است بدانید اشاره می‌نماییم تا با شناخت این موارد، کمتر دچار اشتباه شوید.

 

 

در ابتدا نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که قرارداد‌ها یا به صورت معین هستند و یا نامعین، قرارداد‌های معین قرارداد‌هایی است که قانون ضوابط و مقررات آن را پیش بینی نموده است، ولی قرارداد‌های غیر معین قرارداد‌هایی هستند که در قانون، نامی از آن‌ها برده نشده است.

ولی بر اساس ماده ۱۰ قانون مدنی طرفین می‌توانند آن‌ها را منعقد کنند به این صورت که با توافقاتی که بین طرفین صورت می‌پذیرد، مفاد قرارداد شکل می‌گیرد، ولی باید توجه داشت که مفاد قرارداد نباید برخلاف نظم عمومی باشد.

با توجه به این توضیحات باید گفت که طرفین می‌توانند هر نوع قراردادی را بین خود منعقد کنند و لازم نیست ضرورتاً قرارداد منعقده بین آن‌ها از قرارداد‌های تعیین شده در قانون باشد، البته اشخاص باید در تنظیم قرارداد‌های غیر معین، نظم عمومی را رعایت نمایند و در غیر اینصورت قرارداد منعقده بین آنها، بی تاثیر خواهد بود.

• دردسر‌های ناآگاهی از تنظیم قرارداد حقوقی
• قرارداد‌های استخدامی دولتی و خصوصی چه تفاوتی دارند؟
• ۲۰ نکته تنظیم قرارداد

 

در قوانین، دو دسته از مقررات موجود است.

به دسته اول از قوانین قوانین آمره گفته می‌شود که این دسته از قوانین غیر قابل تغییر می‌باشند و طرفین نمی‌توانند با توافقاتی که بین خود صورت می‌گیرد، آن‌ها را تغییر دهند.

مثلاً یکی از قوانین آمره این است که طرفین یک قرارداد باید اهلیت داشته باشند یعنی عاقل بالغ و رشید باشند، حال طرفین نمی‌توانند با توافق خود چنین چیزی را تغییر داده و با شخصی که فاقد عقل است قرارداد منعقد نمایند؛ چرا که این ماده از قانون از قوانین آمره است.

دسته دوم از مقررات قوانین تکمیلی است که طرفین می‌توانند با توافقاتی که بین خود و طرف مقابل خود وجود دارد این دسته از مقررات را تغییر دهند. با این توضیحات در تنظیم قرارداد‌های خود توجه کنید که مقرراتی که با توافق قصد تغییر دادن آن را دارید از قوانین آمره است یا تکمیلی.

 

تنظیم قرارداددر قرارداد‌هایی که منعقد می‌کنید حتماً تاریخ و شماره قرارداد را قید نمایید شاید در نگاه اول این موضوع بی اهمیت جلوه کند، ولی باید بدانید که وجود تاریخ در قرارداد‌ها بسیار مهم است مثلاً ممکن است شخصی که با او قرارداد منعقد می‌کنید.

پس از زمان انعقاد قرارداد مجنون شود و به موجب قانون شخص مجنون اهلیت انعقاد قرارداد را ندارد حال فرض کنید شخصی که قرارداد به ضرر وی است ادعا می‌کند که در لحظه انعقاد قرارداد طرف مقابل شما مجنون بوده است و بنابراین قرارداد باطل می‌باشد، ولی اگر قرارداد شما دارای تاریخ باشد نمی‌توان به این موجب آن را باطل اعلام کرد، زیرا تاریخ جنون پس از تاریخ انعقاد قرارداد بود و خللی به صحت قرارداد وارد نمی‌کند.

 

 

توجه کنید در صورتی که قرارداد شما از جمله قرارداد‌های تخصصی مثل قرارداد‌های مربوط به پروژه‌های نفت و گاز می‌باشد مطمئناً، شامل کلماتی خواهد بود که عموم مردم متوجه آن نمی‌شوند در چنین مواردی بهتر است در قرارداد خود بندی را به نام تعاریف اضافه کنید و در این بند، واژه‌های تخصصی را تعریف نمایید و موضوعات کلیدی را مورد اشاره قرار دهید.

 

 

پس از اینکه توافقات اولیه بین شما و طرف مقابلتان در خصوص انعقاد قرارداد پایان پذیرفت و پیش‌نویس قرارداد نگاشته شد هیچگاه برای امضای قرارداد عجله نکنید و سعی کنید پیش نویس را به دقت خوانده و مواردی که با آن‌ها مخالف هستید و یا از نظر شما دارای ایراد می‌باشد به عنوان موارد اصلاحی ذکر کنید

هر قراردادی که بین طرفین منعقد می‌گردد نیازمند یک نام و عنوان است به این معنا که شما در زمان انعقاد قرارداد حتماً باید تعیین نمایید که نام قرارداد منعقده بین شما و طرف مقابل چیست آیا قرارداد بیع است یا وکالت یا اجاره و…

این موضوع اهمیت زیادی دارد چرا که با تعیین عنوان و نام برای قرارداد، قوانین و مقررات موجود در در خصوص آن عقد، بر قرارداد شما جاری خواهد بود مگر اینکه ثابت نماید از انعقاد قرارداد قصد دیگری را داشته اید و به اشتباه نام دیگری برای آن انتخاب نموده اید، در این حالت قرار داد شما تابع قصد شما خواهد بود.

مثلا اگر شما برای فروش خانه پدری خود به برادرتان وکالت می‌دهید، ولی به اشتباه نام مبایعه نامه بر چنین قراردادی قرار می‌دهید، قرارداد منعقده بین شما در صورتی که ثابت کنید قصد بیع نداشته اید وکالت در فروش خواهد بود نه بیع.

 

 

نکته بعدی تعیین طرفین قرارداد است. باید توجه داشته باشید که در هر قرارداد باید طرفین آن را به صورت کامل و واضح تعیین نمایید قرارداد حداقل بین دو نفر تشکیل می‌شود و فرض انعقاد قرارداد یکجانبه غیر ممکن می‌باشد البته قرارداد می‌تواند بیش از دو طرف هم داشته باشد به هر حال در قرارداد‌های خود حتماً طرفین آن قرارداد را تعیین کنید و به صورت کامل مشخصات مربوط به طرفین را در قرارداد ذکر کنید مشخصاتی از جمله نام و نام خانوادگی نشانی و محل اقامت و…

 

 

علاوه بر این که طرفین قرارداد را تعیین نمودید و مشخصات آن‌ها را در قرارداد ذکر کردید باید سمت آن‌ها را نیز در قرارداد مورد اشاره قرار دهید چرا که یک قرارداد ممکن است از طرف شخص اصیل، یعنی شخصی که قرارداد برای او منعقد می‌گردد و یا از جانب نماینده وی منعقد گردد؛ بنابراین در هر قرارداد باید تعیین کنید که قرارداد را شخص با چه سمتی منعقد می‌کند. مثلاً باید بنویسید طرف اول خانم… با نمایندگی آقای…

 

 

در برخی از قرارداد‌ها ممکن است افرادی به عنوان ضامن در قرارداد وجود داشته باشند که در این صورت باید نام ضامن این قرارداد در آن به صورت دقیق و کامل ذکر گردد و مشخصات آن‌ها در قرارداد مورد اشاره قرار گیرد.

 

علاوه بر وجود ضامن در قرارداد ممکن است تضمیناتی از طرفین قرارداد اخذ شده باشد مثلاً در اکثر قرارداد‌های کاری از کارمند و یا کارگر سفته‌هایی را بابت استخدام اخذ می‌نمایند که در این صورت باید مشخصات سفته و یا سایر اسناد تجاری که به عنوان تضمین اخذ گردیده در قرارداد ذکر گردد.

 

 

توجه داشته باشید در صورتی که در یک قرارداد، سند تجاری را به عنوان حسن انجام کار برای تضمین به طرف مقابل میدهید، حتماً در آن سند تجاری شماره قرارداد را ذکر نمایید همچنین در سند قید نمایید که این تضمین بابت حسن اجرای قرارداد به طرف مقابل واگذار گردیده است و غیر قابل انتقال به اشخاص ثالث می‌باشد.

 

نکته بعد در تنظیم قرارداد تعیین موضوع قرارداد است به این معنا که باید موضوعی را به منظور آن قرارداد منعقد گردیده است در قرارداد تعیین شود. مثلاً در مثال مورد اول باید تعیین گردد که قرارداد به جهت وکالت داشتن برادر برای فروش خانه پدری میباشد.

 

 

چگونگی تنظیم قرارداددر قرارداد‌های خود، مدت قرارداد را ذکر نمایید؛ و تعیین نمایید که مدت این قرارداد چه میزان است و از چه زمانی شروع میشود و چه زمانی خاتمه می‌یابد مثلاً در مثالی که قبلاً ذکر کردیم و موضوع آن اعطای وکالت در فروش به برادر بود حتماً باید تعیین شود که این قرارداد از چه زمانی موثر است و جه زمانی خاتمه می‌یابد، البته اگر قرارداد فاقد تعیین زمان شروع باشد از زمان انعقاد قرارداد موثر خواهد بود.

مثلاً اگر قصد شخص اعطا کننده وکالت در فروش این باشد که قرارداد منعقده از یک ماه بعد موثر باشد، ولی این موضوع در قرارداد ذکر نگردد؛ به محض انعقاد قرارداد، برادرش وکیل او در فروش خانه پدری خواهد بود.

برای تعیین مدت اعتبار قرارداد نیز می‌توانید به چند صورت اقدام کنید مثلاً می‌توانید مدت زمانی که قرارداد معتبر است را در قرارداد ذکر کنید و یا این که تاریخ خاتمه یافتن قرارداد را در آن بیاورید. توجه داشته باشید که در برخی از قرارداد‌ها مانند اجاره اشیا ذکر مدت شرط صحت عقد میباشد و در صورت تعیین نشدن مدت قرارداد منعقد شده اثری نخواهد داشت در چنین مواردی لازم است حتما این مدت قرارداد را ذکر کنید.

 

 

یکی از مهمترین مواردی که باید در قرارداد تعیین کنید مبلغ قرارداد است که این موضوع باید به صورت کامل و دقیق در قرارداد ذکر گردد. البته گاهی ممکن است در ابتدای عقد نتوان مبلغ را به درستی تعیین کرد که در این حالت تعیین مبلغ به صورت برآورد خواهد بود و در انتهای کار مبلغ نهایی معین خواهد شد که در این موارد لازم است در عقد چنین موضوعی را ذکر کنید.

 

 

علاوه بر تعیین مبلغ قرارداد باید زمان پرداخت را نیز مشخص نمایید تا با طرف دیگر قرارداد دچار مشکل نگردید.

 

 

یکی از مهمترین مواردی که در هر قراردادی لازم است ذکر گردد، اشاره به تعهداتی است که طرفین در آن قرارداد بر عهده می‌گیرند. با انعقاد قرارداد طرفین تعهداتی را بر عهده می‌گیرند و موظف هستند تا آن‌ها را انجام دهند بنابراین باید هر یک از تعهدات طرفین به صورت دقیق و کامل در قرارداد ذکر شود.

 

علاوه بر تعیین نمودن تعهدات و تکالیف هر یک از طرفین در قرارداد، باید ضمانت اجرا‌هایی را نیز برای تخلف از این تعهدات در قرارداد تعیین نمود باید توجه کنید که ضمانت اجرا‌هایی که تعیین کنید که جزئی باشند تا در صورت تخلف از هر یک از تعهدات ضمانت اجرای مورد نظر بر آن جاری گردد.

در صورتی که قراردادی فاقد ضمانت اجرا باشد، تعیین نمودن تعهد برای هر یک از طرفین کاری بیهوده و عبث خواهد بود چرا که ضمانت اجرا نوعی فشار بر طرفین قرارداد بابت عمل نمودن به تعهداتشان است.

 

 

 

 

باید توجه داشته باشید که در قرارداد‌های خود تا می‌توانید از به کار بردن کلمات مبهم که تفاسیر متفاوتی می‌توان از آن‌ها نمود دوری کنید، زیرا به کار بردن این دسته از کلمات هم باعث به اشتباه افتادن شما و طرف مقابل تان می‌گردد و هم اگر در آینده بین شما اختلافی حاصل شود و موضوع اختلاف را به قاضی ارجاع دهید او در مقام رفع اختلاف باید قرارداد را تفسیر کند که تفسیر وی ممکن است واقعاً منظور و قصد اصلی شما نبوده باشد.

بنابراین باید در قرارداد‌هایی که منعقد می‌کنید از کلمات روشن، واضح و صریح استفاده کنید. همچنین اگر قراردادی که قصد انعقاد آن را دارید از قبل نوشته شده باشد و شما به عنوان طرف مقابل باید آن را امضا نمایید در این موارد باید دقت کنید که آن قرارداد دارای کلمات مبهم نباشد چرا که طرف مقابل ممکن است آن کلمه را به صورت عمدی در قرارداد درج کرده باشد تا در صورت بروز اختلاف بین خود و شما بتواند آن را به نفع خود تفسیر کند.

 

 

می‌توانید در قرارداد‌های خود، شروطی را برای اجرای موضوع قرارداد تعیین کنید مثلاً تعیین شرایط کلی اجرای یک قرارداد همکاری.

 

 

مورد قبل در خصوص تعیین شرایطی برای تسهیل نمودن اجرای موضوع قرارداد بود که علاوه بر این شرایط می‌توان شرایطی را نیز به عنوان شرایط ضمن عقد در قرارداد گنجاند که در این قسمت می‌توانید هر یکی از شروط صحیح که عبارتند از شرط صفت یا شرط فعل و یا شرط نتیجه را در قرارداد خود بگنجانید.

البته لازم به ذکر است که وجود شرایط ضمن عقد لازمه تشکیل قرارداد نیست بلکه میتوان در صورت موافقت طرف مقابل، چنین بندی را به قرارداد اضافه نمود. مثلاً در قرارداد فروش یک باب خانه میتوان در صورت موافقت طرف مقابل شرط نمود که فروشنده باید وکالت خریدار را در دعوایی که با برادرش دارد انجام دهد.

 

 

لازم است در قرارداد‌های خود تعداد صفحات قرارداد و تعداد مواد قرارداد و همچنین تعداد نسخه‌های قرارداد را ذکر نمایید که در این حالت اگر اختلافی ایجاد گردد و صفحات کم یا زیاد شود بتوانید به آن استناد کنید.

 

 

در صورتی که قرارداد شما دارای زمان و پیوسته‌هایی است که باید توجه کنید که در متن اصلی قرارداد به وجود این پیوست‌ها اشاره نمایید و در خود این پیوست‌ها نیز به قرارداد و شماره آن اشاره کنید و همچنین پیوست‌های موجود را مانند متن اصلی قرارداد امضا نمایید.

 

 

نکته بسیار مهم و در عین حال ساده، رعایت موارد نگارشی و املایی در قرارداد می‌باشد باید توجه داشته باشید که علائم نگارشی را در قرارداد به صورت صحیح به کار ببرید. این علامت‌های نگارشی که مهمترین آن‌ها ویرگول می‌باشد می‌تواند در صورت به کار بردن اشتباه منجر به تفاسیر اشتباه از قرارداد گردد؛ بنابراین رعایت نکات نگارشی و املایی سبب می‌شود تا از قرارداد منعقد شده سوء استفاده‌ای نگردد.

 

 

پس از اینکه توافقات اولیه بین شما و طرف مقابلتان در خصوص انعقاد قرارداد پایان پذیرفت و پیش‌نویس قرارداد نگاشته شد هیچگاه برای امضای قرارداد عجله نکنید و سعی کنید پیش نویس را به دقت خوانده و مواردی که با آن‌ها مخالف هستید و یا از نظر شما دارای ایراد می‌باشد به عنوان موارد اصلاحی ذکر کنید و مواردی را که طرف مقابل تان به عنوان موارد اصلاحی ذکر می‌نماید مجدداً مورد بررسی قرار داده و سپس قرارداد را نهایی کنید.

 

 

در مرحله نگاشتن متن قرارداد توجه داشته باشید که حتماً متن قرارداد را تایپ نمایید تا نسخه موجود در دست شما متحدالشکل با نسخه موجود در طرف مقابل تان باشد. در صورتی که متن قرارداد شما چاپی نیست و به صورت دست نویس می‌باشد باید همواره توجه داشته باشید تا از خط خوردگی و یا پررنگ کردن برخی کلمات و اعداد و همچنین ایجاد فاصله بین کلمات جداً خودداری کنید چرا که در صورت وجود فاصله بین کلمات امکان جعل زیاد می‌شود.

 

 

پس از تهیه متن اصلی قرارداد توجه داشته باشید که صرفاً نباید صفحه آخر آن را امضا نماید بلکه باید تمامی صفحات قرارداد را امضا کنید و از طرف مقابل نیز بخواهید تمامی صفحات قرارداد را امضا نموده و ذیل آن امضا نام خود و تاریخ آن روز و در صورت امکان اثر انگشت خود را نیز درج نماید.

نکته لازم به ذکر در این قسمت این است که در صورت امکان از طرف مقابل بخواهید تا هر صفحات قرارداد را دو بار امضا نماید چرا که در این حالت اگر از امضای اصلی خود استفاده نکرده باشد این موضوع محرز می‌گردد.

در صورتی که برخی از نسخه‌های قرارداد شما از کاربن استفاده شده است باید توجه داشته باشید که نسخه کاربنی را به صورت جدا امضا بزنید چرا که به اعتقاد برخی نسخه‌های کاربنی اصل نیستند.