سوزنِ ریل، رها از نخ‌های وابستگی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز آذربایجان شرقی، قطعه‌ای راهبردی با دانش بالای ساخت؛ با ۲۰ تن وزن و ۳۰ متر طول که سالانه برای واردات ۴۰۰ تا ۵۰۰ دستگاه از آن حدود ۲۲ میلیون یورو ارز از کشور خارج می‌شد.
همان پاشنهٔ آشیلی که ارادهٔ فولادین متخصصان داخلی، فولاد‌های سرسخت را ذوب کرد، تا نخ‌های وابستگی را از سوزن ریل باز کند.

۲ خط موازی از جنس فولاد، که اگر قرار باشد به هم برسند، یا مسیر خود را از هم جدا کنند، احتیاج به تکه‌ای دارند، برای تغییر مسیرشان؛ "سوزن" که وجه تسمیه آن به سو دادن مسیر قطار برمی گردد.
"سوزن" بخشی است که دو خط راه آهن با یکدیگر تلاقی دارند و قطار از یک خط به روی خط دیگری جا به جا می‌شود، و در ایستگاه‌های قطار و مسیر‌های ریلی که ۲ شاخه می‌شود، ریل زبانه سوزن نقش تعویض خطوط راه آهن را دارد.


آغاز راه، با حرکت لاک پشتی
راه آهن یا ترابری ریلی یک روش حمل و نقل هدایت شده بر روی زمین است. مسیری که برای قطار‌ها طراحی شده تا وسیله آن بتوان مسافر و کالا را جا به جا کرد.
در کشور ما کلنگ ساخت راه آهن سراسری سال ۱۲۹۱ به زمین زده شد، با حرکت لاک پشتی توانست بعد از ۶۶ سال و در ایستگاه انقلاب اسلامی، ۴ هزار و ۵۶۵ کیلومتر قد بکشد، به طور متوسط سالانه ۸۰ کیلومتر، حرکتی که با نیاز‌های کشور متناسب نبود.
پس از انقلاب اسلامی و گذر از دوره جنگ تحمیلی، ساخت راه آهن با شتاب روز افزون در حال اجرا است و تاکنون ۵۲۹۹ کیلومتر (به طور متوسط سالانه ۲۱۶ کیلومتر) به شبکه ریلی کشور اضافه شده است.

پای لنگ برنامه توسعه، با سنگ تحریم‌ها
آنچه برنامه ششم توسعه برای توسعه بخش ریلی کشور ریل گذاری کرده بود، توسعه شبکه ریلی به ۱۴ هزار کیلومتر بود، برنامه‌ای که شروع آن با شدیدترین تحریم‌های خارجی همزمان شد.
برنامه‌ای که در نظر داشت حمل ۱۹۵ میلیون تن بار (سهم ۳۰ درصدی ریل در حمل بار) و جا به جایی ۱۰۰ میلیون مسافر (سهم ۲۰ درصدی ریل در حمل مسافر) را بر دوش صنعت ریلی کشور بگذارد.

حال آنکه وابستگی صنعت ریلی عملا این هدف گذاری را ناممکن می‌کرد، همان نکته ضعفی که باید تقویت می‌شد.
در این برهه برنامه‌ها دقیق و هدفمند شد، از سوی مقامات بالایی، چراغ سبز‌هایی مبنی بر حمایت صنایع داخلی نشان داده شد، حمایت‌هایی که توجه به ظرفیت داخلی، تمرکز به دانش بومی و صنعت‌های سازنده را آغازی برای برداشتن گام‌هایی در جهت رهایی از زنجیر‌های وابستگی این صنعت می‌دانست.


آغاز نهضتِ ایرانی سازی صنعت ریلی
حالا نوبت به صنایع داخلی می‌رسید که باید آستین همت را بالا می‌زدند.
باید تمام پیچ و مهره‌های صنعت ریلی، ایرانی می‌شدند، خطوط موازی فولادی باید با ارادهٔ ایرانی تراشکاری و انحنا پیدا می‌کرد، سنگینی چرخ‌های لوکوموتیو و واگن‌های ایرانی باید بر دوش سوزن ایرانی سوار می‌شد، و قطار باید از تکه مرکزی صیقل یافته زیرِ دستِ صنعتگران ایرانی خط به خط می‌شد و با ترمز ایرانی به ایستگاه می‌رسید.

یکی از قطعاتی که صنعت ریلی به واردات آن وابسته بود، سوزن قطار بود، قطعه‌ای راهبردی با دانش بالای ساخت؛ با ۲۰ تن وزن و ۳۰ متر طول، که سالانه برای واردات ۴۰۰ تا ۵۰۰ دستگاه انواع سوزن ریل، ۲۲ میلیون یورو ارز از کشور خارج می‌شد.
دستگاه سوزن به مجموعه‌ای از ریل‌های استاندارد ومخصوص، صفحات اتصال قطعات ریخته گری و یا فورج نورد شده و انواع تراورس گفته می‌شود؛ به عبارتی متشکل از ۴ هزار و ۹۱۳ عدد قطعه در ۱۵۳ نوع ریز و درشت که در خطوط و ایستگا‌های راه آهن برای تعویض مسیر قطار‌های شهری و بین شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تنها تولید کننده سوزن، آستین همت بالا زد
از ۲۰ سال قبل ساخت سوزن در ماشین سازی تبریز به عنوان پروژهٔ مستقلی آغاز شد، شرکت گسترش صنایع ریلی ایران در شهریور سال ۱۳۸۴ با جدا شدن از شرکت ماشین سازی تبریز به عنوان یک شرکت مستقل تابع سازمان گسترش و نوسازی ایران و تحت لیسانسه شرکت وسلو کوجیفر فرانسه کار خود را آغاز کرد.

در تمام این سال‌ها شرکت ایرید به عنوان تنها تولید کننده سوزن در کشور، توانست در تولیدات هسته مرکزی سوزن ریلی، خود را به استاندارد‌های جهانی برساند.
در ۲۰ سال اخیر به‌طور متوسط سالانه ۱۰۰ دستگاه سوزن ریل تولید شده است، با این توضیح که زیر نظر شرکت خارجی و عملا بعنوان مونتاژ قطعات کار‌ها را پیش می‌برد.
از سه سال پیش افزایش تولید سوزنِ ریل در دستور کار قرار گرفته تا جایی که در سال ۹۷ تولید سوزن به ۴۰۰ دستگاه سوزن ریل رسید.

وقتی خارجی ها؛ پشت شان را خالی کردند.
اما همین که تحریم‌ها تشدید شد، قرار داد همکاری ایرید با این شرکت معتبر اروپایی فسخ شد.
با این حال تبعیت تمام محصولات ساخت این شرکت، از استاندارد‌های بین المللی، به خصوص استاندارد موسوم به UIC اتحادیه بین المللی راه آهن ها؛ برنامه‌های این شرکت را بر توان متخصصان داخلی متمرکز کرد.

افزایش تحریم‌ها در چند سال گذشته که فشار زیادی به صنعت ریلی کشور وارد می‌کرد، گزینه‌ای جز همراه سازی فولاد سازان برای بومی سازی سوزن ریلی در شرکت ایرید روی میز طراحی و توسعه این شرکت نمی‌گذاشت.
طولی نکشید با بومی سازی ساخت سوزن ریل در این شرکت، ایران در تولید این قطعه راهبردی صنعت ریلی، خودکفا شد.
به گفته کوروش وثیق مهر، مدیرعامل شرکت گسترش و نوسازی صنایع ریلی ایران، بومی سازی سوزن ریل به خودی خود توجیه اقتصادی داشت، چرا که برای واردات سالانه ۴۰۰ تا ۵۰۰ دستگاه انواع سوزن ریل، که در صنعت قطار شهری و برون شهری کاربرد دارد، حداقل ۲۰ میلیون یورو ارز از کشور خارج می‌شد.

وثیق مهر می‌گوید: ارزش هر قطعه سوزن صنعت ریلی، بسته به تیپ و کاربرد آن، بین ۴۰ تا ۵۰ هزار یورو است، که با داخلی سازی آن، از خروج ارز برای وارد کردن این قطعه جلوگیری شد.


تکه مرکزی قلب تپنده سوزن ریلی؛ از خارج پمپاژ می‌شد
البته طراحی هندسی سوزن نخستین گام کسب دانش فنی ساخت این قطعه راهبردی بود، بعد از تعیین مشخصات فنی آن، برای بومی سازی صفر تا صد این قطعه، توان شرکت‌های بزرگ تجمیع شد.
مثلا فولاد طبرستان، مسئولیت ریخته گری تکه مرکزی سوزن ریل را بر دوش کشید، آن هم براساس نقشه‌ای که شرکت صنایع ریلی ایران ارائه کرده بود.

تکه مرکزی سوزن یکی از قطعات بسیار مهم سوزن است که در انتهای سوزن نصب می‌شود. با توجه به اینکه این قطعه نقش هدایت ناوگان در مسیر انشعابی را بازی می‌کند بنام قلب سوزن نام برده می‌شود.
حساسیت ساخت تکه مرکزی قطار چند دهم میلی متر است؛ چرا که کوچکترین ساییدگی و شکستگی در آن باعث خروج قطار از ریل شده و خسارات غیر قابل جبرانی تحمیل می‌کند.

از مجموع سوزن ۳۳ متری، تکه مرکزی با ۵ متر و حدود یک و ۲ دهم تن وزن، به روش ماشینکاری ـ خم کاری و مونتاژ تولید شده است، همان تکه‌ای که اگر آن ور آب‌ها تامین می‌شد، هر قطعه آن، ۱۱ هزار یورو برای کشور آب می‌خورد.
تکه مرکزی به خودی خود در قطار‌های عبوری تا سرعت ۸۰ کیلومتر کارایی دارد.
هم اکنون ۳ نوع تکه مرکزی در شرکت ایرید، ریخته گری و ماشین کاری شده، تائیدیه از کارفرما گرفته و به تولید انبوه رسیده است.

تائیدیه کارفرما منوط به گذشت یک سال از نصب تکه مرکزی در مسیر قطار است، همان تکه مرکزی که در ایستگاه سرچم حوالی زنجان نصب شده و با گذشت یک و نیم سال از عمرش هیچ تغییری در وضعیت ظاهری آن اتفاق نیفتاده است.
تکه مرکزی سوزن که وظیفه آن هدایت چرخ واگن در تقاطع میباشد طول عمر مفید آن براساس تردد قطار و حمل بار محوری بستگی دارد.

اگر حد متوسط حمل بار در ۲۴ ساعت به مقدار ۶۰ هزار تن باشد عمر تکه مرکزی ۸ سال خواهد بود و بایستی پس از هشت سال تکه مرکزی تعویض شود.
براساس برنامه ریزی‌های شرکت، قرار است تا پایان سال نزدیک ۱۰۰ دستگاه سوزن با تکه مرکزی داخلی، تحویل کارفرما داده شود و سال آینده ظرفیت اسمی کارخانه که ۵۰۰ دستگاه است، تحقق یابد.

 

 

تکه مرکزی، با جوش شیار باریک تقویت شد
اما برای اینکه تکه مرکزی ساخته شده برای قطار‌هایی با سرعت بالای ۸۰ کیلومتر مناسب سازی شود، نیاز به تکه مرکزی جوش کاری شده با فناوری خاصی دارد.
در یک جمله می‌توان گفت: خودکفایی در تولید سوزن ریل از سال ۹۶ شروع شد، سال ۹۸ به نتایج مثبتی در طراحی تکه مرکزی سوزن رسید و امروز با اجرای جوش شیار باریک، سوزن ریل به صورت ۱۰۰ درصد تولید داخل، تولید می‌شود.

کوروش وثیق مهر مدیر عامل شرک صنایع ریلی ایران می‌گوید: اگر تا دیروز به ساخت پیچ و فنر و قطعات زیر سری سوزن رسیده بودیم، امروز و پس از طی راهی دشوار، به تولید تکه مرکزی رسیده ایم که متناسب با استاندار‌های روز دنیا جوشکاری هم می‌شود.
او می‌گوید: دست یابی به تکنولوژی جوشکاری تکه مرکزی امکان توسعه خطوط پرسرعت و اصلاح خطوط فعلی را فراهم میکند.

پشت پا به فناوری خارجی‌ها
همان فن آوری که سال‌ها با خروج ارز از کشور و خرید از شرکت‌های اروپایی با قیمت‌های گزاف شکل می‌گرفت، امروز با همت مهندسین و متخصصین شرکت گسترش صنایع ریلی تولید و مورد تایید راه آهن جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است.

همکاران این شرکت، با وجود نیاز به خرید دستگاه‌های گران قیمت جوشکاری تکه مرکزی از شرکت‌های انحصاری اروپایی، معطل نماندند.
با مطالعه اطلاعات و مدارک بروز در حوزه متالوژی جوش، روشی بومی با عنوان جوشکاری شیار باریک را برای جوشکاری تکه مرکزی به منظور ایجاد امکان استفاده از تکه مرکزی ساخت داخل در خطوط با سرعت ۱۶۰ کیلومتر بیشتر را، ابداع و به صنعت ریلی کشور تحویل دادند.

مهدی کوچه‌ای مدیر کارگاه جوشکاری شیار باریک شرکت ایرید می‌گوید: ایرید تنها شرکت در خاورمیانه هست که می‌تواند تکه مرکزی را به روش شیار باریک جوشکاری کند و تمام استاندارد‌های UIC را دریافت کند.
او می‌گوید: با این روش جوشکاری، به میزان ۲ میلیون یورو معادل خرید دستگاه فلش بات صرفه جویی کرده ایم.
هم اکنون تعداد تکه مرکزی‌های جوشکاری شده به وسیله جوش شیار باریک که در صنعت ریلی کشور مورد نیاز است، ۵۰۰ دستگاه در سال است که این شرکت توان تامین آن را دارد.

تکه مرکزی جوش شیار باریک شده، امتحان خود را پس داده
به گفته محمدخانی مدیر مهندسی و کیفیت شرکت ایرید، جوشکاری شیار باریک با الکترود دستی فرایندی است که با حرارت ایجاد شده توسط قوس بین الکترود فلزی پوشش دار و قطعه کار، عملیات ذوب و اتصال را ایجاد می‌کند. این روش متداول و انعطاف پذیر بوده و امکان اتوماسیون اتصالات را نیز فراهم می‌کند.

محدودیت ایرید در زمینه جوشکاری به روش فلش بات به دلیل تحریم‌های ظالمانه و عدم توجیه اقتصادی برای تیراژ‌های پایین، و در مقابل ویژگی‌های مناسب جوشکاری به روش شیار باریک و سرعت دستیابی و صرفه اقتصادی آن، از جمله مواردی بود که شرکت را مجاب به انتخاب این روش کرد.

مدیر مهندسی و کیفیت ایرید می‌گوید: اتصال ریل معمولی به تکه مرکزی مزیت‌هایی از جمله کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری، افزایش سرعت مجاز عبور وسیله نقلیه، امکان جوشکاری طویل سوزن، افزایش عمر مفید تکه مرکزی، بالا بودن صرفه اقتصادی، افزایش کیفیت و عمر تکه مرکزی و کاهش سرو صدا را با خود به همراه دارد.

حسین محمدخانی درباره این موضوع که آیا این روش جوشکاری مورد تایید راه آهن جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است، یا نه؟ می‌گوید: هم اکنون نمونه‌ای از تکه مرکزی با جوشکاری شیار باریک ضمن اخذ تائیدیه از کارشناسان ارشد راه آهن، در ایستگاه شاهرود یکی از خطوط با سرعت ۱۶۰ کیلومتر شبکه ریلی راه آهن جمهوری اسلامی ایران نصب شده است.

ایران در جمع چهار تولید کننده ریل زبانه سوزن
قطعه‌ای دیگر از سوزن ریل که تامین آن به آن ور آبی‌ها وابسته بود، ریلِ زبانه سوزن بود. قطعه‌ای استراتژیک که به بهانه تحریم ها، در تحویل آن خساست به خرج می‌دادند یا اگر قرار بود تحویل بدهند، فتیله قیمت را بالا می‌کشیدند.

این بار، ریخته گری ریلِ زبانهِ سوزن را، ذوب آهن اصفهان تقبل کرد، چون براساس ارزیابی کارشناسان فنی شرکت ایرید، این کار فقط از عهده شرکت ذوب آهن اصفهان برمی آمد، چرا که این شرکت سال ۹۴ موفق به تولید ریل ایرانی شده بود، و پاتیل‌های شرکت توان جا به جایی مواد مذاب برای ریخته گری این آلیاژ پیچیده را داشتند.

از تیر ماه امسال، حدود ۳ ماه طراحی این خطوط ریل انجام شد و در مهرماه غلتک‌های تولید این ریل تراشیده شد و در نهایت آبان امسال تولید ریل سوزنی در مجموعه ذوب آهن تحقق یافت.
با تولید این ریل، ایران به جمع چهار تولید کننده ریل زبانه سوزن در جهان پیوست.

ریل زبانه سوزن؛ رامِ اراده فولادین مهندسان داخلی
به گفته منصور یزدی زاده مدیر عامل ذوب آهن اصفهان، این ریل در طول ۱۳ متر تولید می‌شود، و تولید این محصول سخت‌تر از تولید ریل‌های دیگر است و، چون هیچ محور تقارنی ندارد، تولید آن پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های خاصی دارد.

محمد امین یوسف زاده مدیر مهندسی نورد ذوب آهن اصفهان در این خصوص می‌گوید: هر چند آلیاژ سوزن ریل همانند آلیاژ ریل است، اما از نظر سطح مقطع شکل و از نظر فنی، تفاوت‌هایی با ریل معمولی دارد و این موضوع کار را چند برابر سخت‌تر کرده بود که بعد از طراحی و رفع اشکالات، به پروفیل مورد نظر رسیدیم و بعد از آن پروفیل نرمال و تولید انبوه حاصل شد.

او مصرف ریل زبانه سوزن در کشور را حدود ۲ هزار و ۵۰۰ تن اعلام می‌کند که همین مقدار هم برای تعویض سوزن‌های قدیمی مورد نیاز است.
مصطفی بهرامی عضو هیات مدیره شرکت گسترش صنایع ریلی ایران نیز می‌گوید: بعد از یک سال تلاش شبانه روزی ذوب آهن و گسترش صنایع ریلی؛ با تولید ریل زبانه توسط ذوب آهن اصفهان، نه تنها اثر تحریم بر این محصول خنثی شد، حتی امکان صادارت این محصول نیز وجود دارد.

به گفته بهرامی، ریل زبانه سوزن مهمترین بخش سوزن ریل است که بومی سازی آن سالانه ۲ تا ۳ میلیون یورو صرفه جویی ارزی به دنبال خواهد داشت و با صادرات این محصول ارز آوری نیز خواهیم داشت.
معاون بهره برداری شرکت ذوب آهن اصفهان نیز با بیان اینکه در حال حاضر ذوب آهن توان تولید تمام ۲۵۰۰ تن ریل سوزنی مورد نیاز کشور را دارد، می‌گوید: تولید این محصول در راستای کامل شدن سبد محصولات ریلی ذوب آهن و همچنین خودکفایی کشور در تولید انواع ریل است.

مهرداد تولائیان نیز با بیان اینکه شکل مقطع این ریل متفاوت و پروفیل آن غیرمتقارن است، ادامه می‌دهد: این پروفیل پیش از این در کشور تولید نمی‌شد و شرکت ایرید، پروفیل آن را از اسپانیا وارد و در داخل تراشکاری و در نهایت ریل زبانه سوزن را تولید می‌کرد.
وی می‌گوید: تولید این محصول در راستای کامل شدن سبد محصولات ریلی ذوب آهن و همچنین خودکفایی کشور در تولید انواع ریل است، چرا که وابستگی ریلی، پاشنه آشیل کشور است.

 

 

سوزن‌های ریل تولید داخل با تاییدیه «کوانتوم ریل انگلستان»
پیشتر وقتی زبانه سوزن پریده یا پوسته پوسته می‌شد، از آن جایی که زبانه یدک موجود نبود، به ناچار تأمین زبانه از سوزن‌های سالم استفاده و تعویض می‌شود که در این راستا یک دستگاه سوزن، ناقص و حیف و میل می‌شد، که با داخلی سازی ریل زبانه سوزن این خلاء برطرف شده است.

در حال حاضر نزدیک به ۱۲ هزار سوزن ریل در کشور نصب شده که به مرور زمان نیازمند تعمیر و تعویض است و با توجه به پیش بینی توسعه ۱۴ هزار کیلومتر خطوط ریلی در کشور، پیش بینی می‌شود نیازمند تولید ۱۲ هزار سوزن ریل دیگر در کشور باشیم؛ حال آنکه، می‌توان با افتخار گفت، امروز هزینه تامین سوزن ریل ریالی شده است.

براساس آماری و ارقامی که تولائیان ارائه می‌دهد: قیمت هر تن ریل زبانه سوزن ۹۰۰ دلار است، با تولید ۲۵۰۰ تن ریل سوزنی رقم قابل توجهی از خروج ارز جلوگیری می‌شود.
بایرامی رئیس انبار‌های شرکت می‌گوید: هم اکنون نخستین محوله از ذوب آهن اصفهان به شرکت رسیده اند، حدود ۳۰۰ شاخه از ریل‌های پروفیل زبانه براساس استاندارد UIC۶۰ که قبلا از اسپانیا یا فرانسه به قیمت هر شاخه ۷ هزار یورو خریداری می‌شدند.

به گفته مدیر عامل ایرید با عملیات فورج و ماشین کاری بر روی این شاخه‌های ریل پروفیلی، در سال ۱۴۰۰ در سوزن‌های ساخته شده توسط شرکت مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
در نگاهی کلی سوزن‌های ریل تولید داخل دارای تاییدیه «کوانتوم ریل انگلستان» است، در سال‌های گذشته چیزی حدود ۵۰ درصد از سوزن‌ها توسط شرکت ایرید تامین، و مابقی وارد می‌شد. ولی اکنون این شرکت در احداث خطوط جدید تنها طرف قرار دادِ معاونت ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل و نقل کشور برای تامین سوزن است.

پای سوزن ایرانی، فراتر از مرز‌های کشور
علی سنگی مدیر فروش شرکت از ۲ برابر شدن حجم قرارداد‌های شرکت نسبت به سال قبل می‌گوید، از اینکه در حوزه قطار شهری سه قرار داد با قطار شهری‌های قم، کرمانشاه و شیراز بسته است و همچنین قرارداد‌های فعالی در حوزه معادن و بنادر دارد.

طبق الزامات اتحادیه بین المللی راه آهن‌ها (UIC) عمر سوزن ریل باید حداقل بیش از ۷ سال باشد که در حال حاضر کیفیت محصول ایرانی با نمونه‌های اروپایی برابری می‌کند و البته قیمت آن پایین‌تر است.
از آن جایی که شرکت‌های سازنده سوزن قطار در جهان، تعداد محدودی هستند، شرکت ایرید با مطالعه بازار‌های منطقه، بازار کشور‌های غرب آسیا را که ظرفیت بالایی برای توسعه صنعت ریلی دارند، در نظر گرفته است و برای دست گرمی بخشی از سوزن‌های پروژه راه آهن خواف - هرات را تامین کرده است.

خادمی مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل و نقل کشور نیز در خصوص این ادعا می‌گوید: ریل‌های خط آهن خواف_ هرات، با ریل‌های ایرانی در بستر زمین هدایت شده اند و سوزن نیز توسط شرکت صنایع ریلی ایران تامین شده است.
این خط آهن در قالب چهار قطعه و به طول ۲۲۵ کیلومتر اجرا می‌شود که ۲۰ آذر سه قطعه از این خط آهن افتتاح شد، قطعه ۳ این پروژه با سرمایه گذاری ایران و با دانش و تخصص مهندسان ایرانی احداث شده است.

۳۵ درصد سوانح در راه آهن بر روی سوزن‌ها رخ می‌دهد
در کنار این دستاورد‌ها نکتهٔ دیگری که هم راستا با توسعه صنعت ریلی کشور اوج می‌گیرد، توان متخصصان داخلی در حفظ و نگهداری سوزن است.
در تشریح اهمیت این موضوع، همین بس که براساس اظهارات کارشناسان صنعت حمل و نقل ریلی، ۳۵ درصد سوانح در راه آهن بر روی سوزن‌ها ایجاد می‌شود.
آری! فقط همین یک آمار ضرورت حفظ و نگهداری سوزن و توجه به معایب سوزن از قبیل، افتادگی و ناترازی و پیچبندی نامطلوب و تراورس شکسته و لهیدگی ریل پهلوئی، سایش زبانه و ریل بالی و فاصله ریل هادی با ریل پهلوئی را دوچندان می‌کند.

از آن جایی که در صنعت راه آهن، ریل و چرخ قطار هر دو از جنس فلز هستند، بنابراین اصطکاک فلز به فلز مابین آن‌ها وجود دارد که در نقاطی از ریلها، چون سوزن‌ها و تقاطها، علاوه بر سایش، ضربه نیز وجود دارد.
طول عمر مفید سوزن ۷ سال است بنابراین حفظ و نگهداری سوزن بایستی به طوری صورت پذیرد که بتوان به مدت ۷ سال از آن بهینه استفاده نمود و هر ماهه حداقل ۲ بار سوزن‌ها توسط گروهی از متخصصین فنی اعم از کارشناسان علائم – خط - حفاظت ایمنی مورد بازدید قرار گیرد.

نگهداری سوزن، هم پای بومی سازی آن
محمد ملک آبادی رئیس مهندسی و تحقیق و توسعه شرکت صنایع ریلی ایران می‌گوید: در این بازدیدها، عرض خط – تراز عرضی و طولی و فاصله تراورس‌ها و پیچبندی و سایش زبانه و لهیدگی ریل پهلوئی مورد کنترل و نظارت قرار گیرد.

او ادامه می‌دهد: هر ساله با در نظر گرفتن زیرخالی و افتادگی و ناترازی بایستی به دفعات سوزن‌ها بوسیله ماشین سوزن کوب، زیرکوبی شود و بوسیله آزمایش اولتراسونیک و شکستگی غیر قابل دید عینی مورد بازرسی قرار گیرد.

خرابی‌های سوزن بیشتر بر اثر حمل بار سنگین به خصوص واگن‌های ۶ محوره و بارگیری غیر اصولی واگن‌ها و همچنین وضعیت نامطلوب شکل هندسی سوزن، بوجود می‌آید به هیچوجه نمی‌توان تغییر رفتاری و نیرو‌های دینامیکی روی سوزن را نادیده گرفت بلکه بایستی با تمهیدات لازم با نیرو‌های وارده مقابله شود.

اما در قلب همین سوزن که تکه مرکزی قرار دارد، عمر مفیدش به طور متوسط ۱۲۰ میلیون تن بار است، حدود ۸ سال نمونه‌ی داخلی آن، نیازی به تعمیر ندارد، در اسرع وقت طراحی و ریخته گری می‌شود، در صورت بروز هرگونه عیب احتمالی، فقط تکه آسیب دیده تعویض شود از همه مهمتر نیاز به کارشناس ماهر خارجی جهت تعویض قطعه آسیب دیده وجود ندارد.

امروز ۱۲ هزار دستگاه سوزن در شبکه ریلی داریم که عمر بالای ۱۰ سال دارند و باید از این پس تعویض و تعمیر شوند؛ شرکت گسترش صنایع ریلی ایران حالا به تعمیرات تکه مرکزی سوزن و تیغه‌های زبانه سوزن ریل هم ورود کرده و توانایی تعمیر سالانه ۵۰۰ دستگاه سوزن را دارد.
در خصوص میزان اشتغالزایی که از تولید سوزن ریل ایجاد شده است می‌توان گفت: در حال حاضر هزار نفر به صورت مستقیم در زنجیره تأمین سوزن ریل فعال هستند.

صنعت ریل، ریالی شد
با بومی سازی صنعت ریل و ریالی شدن این صنعت؛ زنجیر‌های عقب ماندگی از پای توسعه خطوط راه آهن باز شده است.
چرا که یکی از مشکلاتی که کشور در حوزه توسعه زیرساخت‌های ریلی با آن مواجه بود، کمبود بودجه برای ساخت این پروژه‌ها بود، این موضوع زمانی بغرنج میشود که همین بودجه محدود، صرف واردات قطعات راهبردی این صنعت می‌شد.

به گفته خادمی معاون وزیر راه و شهرسازی در حال حاضر حدود ۱۴ هزار کیلومتر راه آهن در حال بهره برداری، بیش از ۳ هزار کیلومتر در حال اجرا و بیش از ۶ هزار کیلومتر در دست مطالعه است.
دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۰، ردیف‌های اعتباری مناسبی برای پروژه‌های زیرساختی ریلی پیشنهاد داده که بخشی از آنها، در ادامه پروژه‌هایی است که اجرای آن‌ها از سال‌های گذشته آغاز شده است.

 

 

در لایحه بودجه سال آتی رقم در نظر گرفته شده، ۶ هزار و ۱۸ میلیارد تومان است که اندکی بیش از ۵۰ میلیون تومان به ازای هر یک کیلومتر، هزینه ساخت خط آهن در نظر گرفته شده است.
خادمی معاون وزیر راه و شهرسازی یادآور می‌شود: مجموع اعتباری که در سال برای توسعه شبکه ریلی داده می‌شود حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان است، با منابع مالی کنونی، سالانه فقط حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ کیلومتر میتوان راه ریلی ساخت.
حالا با پشتیبانی صنایع داخلی از صنعت ریلی، ضمن رهایی راه آهن ایران از وابستگی به ریل‌ها و سوزن‌های وارداتی، گامی بلند برای سرعت بخشیدن به توسعه خطوط ریلی و تکمیل خطوط نیمه تمام برداشته شده است.


طنین سوت مسیر گشایی خطوط فولادی در پهنه کشور
در سایه همین خودکفایی و رفع دغدغه تامین این قطعات از خارج، اتصال شبکه ریلی کشور به کشور‌های همسایه نیز در اولویت قرار داده شده است.
قرار است ریل کشور در چشم انداز سال ۱۴۰۴ به ۲۵ هزار کیلومتر برسد، البته با این توضیح که با ریل گذاری دقیق کشور را از برخی از بن بست‌ها نیز برهاند.

موقعیت ایران در منطقه به گونه‌ای است که حلقه اتصال میان شرق و غرب دنیا محسوب می‌شود و امروز با تکمیل کریدور‌های بین المللی موقعیت ایران دوباره در حال احیا شدن است.
خادمی معاون وزیر راه و مدیر عامل شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل و نقل کشور می‌گوید: در حال حاضر اتصال شبکه ریلی کشور به کشور‌های همسایه شامل خط آهن خواف-هرات برای اتصال به راه آهن افغانستان، راه آهن رشت-آستارا برای اتصال شبکه ریلی به جمهوری آذربایجان، روسیه و شمال اروپا و ۲ خط آهن شلمچه-بصره و کرمانشاه-مرز خسروی برای اتصال ریل ایران به راه آهن عراق در دستور کار قرار دارد.

بدون شک تسریع در ساخته شدن خطوطی، چون راه آهن چابهار-سرخس و راه آهن رشت-آستارا به عنوان تکمیل کننده کریدور‌های ترانزیتی ریلی کشور و ضامن تحصیل درآمد‌های ارزی جایگزین نفت برای کشور شناخته میشوند.

با رهایی نخ‌های وابستگی از سوزن ریلی در ایران، سوت مسیر گشایی خطوط فولادی در پهنه کشور به وضوح شنیده می‌شود، حمل و نقلی که به دلیل انرژی کمتر، آلودگی کمتر، ایمنی بیشتر، ظرفیت بالای حمل مسافر از مزایای بیشتری نسبت به سایر ناوگان برخوردار است.

گزارش مکتوب از: اعظم قربانی ـ خبرگزاری صداوسیما ـ تبریز