بازخوانی ترور شهید دکترفخری زاده از منظر حقوق بین الملل

به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما : هفدهم دی ماه مصادف با چهلمین روز اقدام تروریستی عوامل مزدور بیگانه در به شهادت رساندن دکتر فخری زاده دانشمند برجسته هسته‌ای دفاعی و رییس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح ایران است.

دکتر محسن فخری زاده عصر جمعه ۷ آذر ماه گذشته (۱۳۹۹) در یک اقدام تروریستی در نزدیکی شهر آبسرد دماوند به شهادت رسید. این شهید بزرگوار علاوه بر تلاش‌های گسترده در حوزه نظامی، طرح‌های بزرگ و موثری در زمینه مبارزه با ویروس کووید ۱۹ انجام داد که این روز‌ها شاهد به ثمر نشستن آن هستیم. پروژه ساخت کیت تشخیص کرونا زیر نظر این شهید بزرگوار در حال انجام و اتمام بود. همچنین به گفته رسانه‌ها علاوه بر پروژه قبلی، پروژه دیگری یعنی تولید واکسن کرونای ایرانی نیز زیر نظر ایشان آغاز شده بود.

شهادت این دانشمند برجسته، بی شک افسوس عمیقی در پی دارد و ضرورت دارد بار دیگر این اقدام تروریستی بررسی و با موازین بین المللی مقایسه شود. ماهیت اقدام تروریستی در به شهادت رساندن دکتر فخری زاده چه ترور، چه قتلِ هدفمند چه قتلِ فراقضایی و چه ترورِ هدفمند؛ با موازین بین المللی تعارض آشکار دارد و در نتیجه ممنوعیت آشکار این اقدام تروریستی را نشان می‌دهد. واقعیت این است که ترور و تروریسم دو واژه‌ای است که در چند دهه اخیر در ادبیات سیاسی جهان کاربرد بسیار گسترده‌ای یافته، اما به رغم این کاربرد گسترده تاکنون یک تعریف جامع و مانعی از این دو واژه ارائه نشده است. ولی با وجود این اختلاف نظر؛ طبق رویه دکترین و برخی اسناد بین المللی (همچون ماده ۶ میثاق حقوق مدنی- سیاسی ۱۹۶۶، کنوانسیون منع بمب گذاری ۱۹۹۸ و ...)، اقدامات تروریستی برخلافِ آشکار موازین بین المللی و به طور ویژه حق حیات قلمداد شده و بنابراین ممنوع است.

بر این اساس هر گونه عمل خشونت باری که به نیت کشتار، ایراد جراحت‌های شدید به افراد غیر نظامی، تخریب و انهدام اموال خصوصی و عمومی با هدف ایجاد رعب و وحشت در میان مردم یا اجبار یک کشور یا سازمان بین المللی برای انجام یا ترک فعل انجام شود، ترور و خلاف موازین حقوق بین الملل بوده و در نتیجه ممنوع است. همچنین کنوانســیون جلوگیری و مجازات تروریسم مورخ ١٦ نوامبر ١٩٣٧ تصریح می‌کند: اعمال تروریســتی؛ اعمالی است جنایتکارانه علیه یک دولت که به قصد ایجاد حالتی از وحشت و ترور در افکار اشخاص خاص یا گروه‌هایی از افراد یا افکارعمومی به اجرا در می‌آید.

بی شک از آنجایی که در قضیه به شهادت رساندن شهید دکتر فخری زاده اولا فرد خاصی مورد خشونت و هدف قرار گرفته ثانیا هدف از این اقدامات خشونت بار تلاش برای فشار آوردن به دولت جمهوری اسلامی برای توقف اجباری یک سیاست است و ثالثا با توجه به تخریب گسترده بخشی از امکانات عمومی و زیرساخت منطقه حادثه، قاطعانه باید گفت این اقدام یک اقدام تروریستی است. پس تروریسم جنایتی است بین المللی که اگر در زمان صلح رخ دهد؛ جنایت مستقل، خاص و تحت شرایطی جنایت علیه بشریت است؛ و اگر این اقدام تروریستی در زمان جنگ رخ دهد؛ مصداق جنایت جنگی خواهد بود.

مرور کارنامه جنایت بار رژیم صهیونیستی بیش و پیش از هر چیزی دو عنوان را به ذهن متبادر می‌سازد؛ اول ترور و سیاست آدم کشیِ نهادینه شده در ذات این رژیم و ثانیا تروریسم دولتی است. تروریسم دولتی عبارت است از به کارگیری ترور با حمایت مستقیم یک دولت یا دولت‌های خارجی. مفهوم تروریسم دولتی تا حدودی با تعریف توسل به زور ِغیر قانونی (بند ۴ ماده ۲ منشور ملل متحد) و نقض احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی و استقلال دولت منطبق است. بند ۴ ماده ۲ منشور ملل متحد به صراحت اعلام می‌کند: کلیه اعضا در روابط بین‌المللی خود از تهدید به زور یا استفاده از آن علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هر کشوری یا از هر روش دیگری که با مقاصد ملل متحد مباینت داشته باشد خودداری خواهند نمود. کنوانسیون اروپایی مقابله با تروریسم ۱۹۷۷ و پروتکل الحاقی آن در ۱۵ می ۲۰۰۳ نیز از دیگر تلاش‌های حقوق بین الملل در مبارزه با تروریسم است.

تورق گذرای تاریخ معاصر غرب آسیا به خوبی گواهی می‌دهد که سنگ بنای رژیم اشغالگر قدس با ترور و جنایت شکل گرفته است. ثبت سابقه جنایتکاری به ویژه ترور و آدم کشی در کارنامه افرادِ منتسب به این رژیم جنایتکار، از چنان اهمیتی برخوردار است که به نظر می‌رسد یکی از شروط نانوشته، ولی مهم برای احراز پُست‌های کلیدی در این رژیم کودک کُش داشتن کارنامه آکنده از ترور و جنایتکاری است؛ بنابراین تردیدی در این نیست که سران تل آویو در مواجهه با موضوعات نامطلوب و عجز و ناتوانی از مقابله با آن ها، سیاست ترور را به کار می‌بندند.

در فاصله سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ چهار نفر از دانشمندان هسته‌ای کشورمان ترور شدند. رونن برگمن، روزنامه‌نگار در امور نظامی-امنیتی در رژیم اسرائیل که بیش از یک دهه با دقت عملیات‌های اسرائیل در ایران را دنبال کرده است، اسرائیل را پشت این ترور‌ها می‌داند. اما علاوه بر این، اظهارات و اعترافات نخست وزیر رژیم اشغالگر قدس در سال ۲۰۱۸ در جریان یک نشست مطبوعاتی که درباره شهید دکتر فخری زاده سخن می‌گفت و همچنین اظهارات مهم وزیر اطلاعات رژیم صهیونیستی درباره این شهید بزرگوار تنها یک هفته پس از شهادت دکتر فخری زاده؛ هر انسان منصفی را به دست داشتن اسراییل در این ترور متقاعد می‌کند.

 

از آنجاکه این رژیم پیشرفت‌های علمی جمهوری اسلامی را به هیچ عنوان نمی‌تواند تحمل کند در صدد مقابله با آن‌ها (به هر شکلی) برآمده است؛ بنابراین سران تل آویو با وجود تلاش‌های فراوان برای متوقف کردن حرکت پیشرفت و توسعه کشور در حوزه‌های مختلف، از جمله لابی گری گسترده میان دولت‌های غربی و رژیم‌های وابسته عربی، دست به کار ترور دانشمندان گرانقدر هسته‌ای کشورمان شدند.

اما پس از مرور اعترافات تلویحی دو نفر از سران رژیم صهیونیستی به دخالت در این ترور، تعدادی از مهمترین واکنش‌های بین المللی به این اقدام تروریستی را یادآوری می‌کنیم. خانم «اگنس کالامارد» گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در واکنش به ترور و شهادت «محسن فخری زاده» در پیام‌هایی که در توئیتر منتشر کرد نوشت: قتل هدفمند فرامرزی خارج از درگیری مسلحانه، نقض قانون بین‌المللی حقوق بشر است که محرومیت خودسرانه از زندگی را منع می‌کند و نقض منشور سازمان ملل است که استفاده از زور خارج از مرز در زمان صلح را منع می‌کند. همچنین سخنگوی دبیرکل سازمان ملل هر گونه قتلِ خارج از چارچوب قانون را محکوم کرد. اتحادیه اروپا نیز این اقدام را یک اقدام مجرمانه توصیف کرد.

امید است با شناسایی دقیق عاملان جنایت یادشده و به دست آمدن دلایل متقن، راه پیگیری‌های حقوقی آن بیشتر باز شود. یادش گرامی و راهش پُر رهرو باد.

مرتضی هوشیار؛ پژوهشگر اداره پژوهش خبری