میرزا علی فرزند حاج میرزاموسی ثقه الاسلام در سال ۱۲۷۷ ق در تبریز دیده به جهان گشود، تحت نظر پدر به فراگیری علوم دینی پرداخت و برای ادامه تحصیلات دینی به عتبات عالیات عزیمت کرد.
با کسب درجه اجتهاد پس از هشت سال در ۱۳۰۸ ق به وطن خود بازگشت و پنج سال در نزد پدر به دستیاری وی مشغول بود.
این روحانی مبارز علاوه بر فقه و اصول و حکمت و کلام، در تاریخ و جغرافیا و نجوم و ادبیات و علم الرجال و کتاب شناسی نیز تسلط داشت و علاوه بر زبان فارسی و ترکی و عربی به زبان فرانسه هم مسلط بود. خط خوشی داشت و شعر نیکو میسرود.
ثِقَةُ الاسلام در تبریز با آثار طالبوف، مستشارالدوله و نشریات فارسی زبان که در اسلامبول و کلکته منتشر میشدند آشنا شد و به هواداران مشروطه خواهی پیوست و در زمانی که مشروطه خواهان تبریزی به تشویق کنسول انگلیس و در اعتراض به محمدعلی میرزای ولیعهد در کنسولگری انگلستان تحصن کردند ثقه الاسلام از مخالفان این تحصن بود و امور مربوط به متحصنین را در مسجد حل میکرد.
ثِقَةُ الاسلام از آغاز جنبش عدالتخواهی و سپس مشروطهطلبی، در زمره حامیان جدّی آن قرار داشت.
وی هنگام مهاجرت علما به قم و تحصن آنها در آنجا، با ارسال تلگرافهایی به علما و مظفرالدین شاه، ضمن حمایت از خواستهای مهاجران، خواستار بازگرداندن آنها به تهران شد و پس از پیروزی نهضت مشروطه، به هنگام رأیگیری برای انتخاب نمایندگان مجلس شورای ملی، وی بیشترین رأی را در میان علما به دست آورد اما نمایندگی را نپذیرفت.
وی با مکتوبات خود مراجع بزرگ را به عتبات عالیات در جریان تمام تحولات آذربایجان قرار میداد و برای خروج قوای بیگانه روس از خاک آذربایجان تلاش بسیار میکرد. روسها نیز با وی سر سازگاری نداشتند.
دی ماه ۱۲۹۰، یکی از ماههای خونین تبریز بود. از همان اول دی که مصادف با اول محرم ۱۳۳۰ قمری بود، قوای روس شروع به دستگیری و اعدام بزرگان و مجاهدان مشروطه در تبریز کرد، به این ترتیب که اول به سراغ فرد رفته و او را دستگیر کرده و به کنسولگری روس و باغ باغشمال تبریز که محل اتراق قشون روس بود، میبردند و بعد به نوبت در کوچههای تبریز به دار میآویختند.
قوای روس، ۵۴ نفر از بزرگان تبریز را در طول یک ماه اعدام کردند و اعدامها در روز دهم دی ماه ۱۲۹۰ مصادف با دهم ماه محرم، به اوج خود رسید و ثقةالاسلام نیز در چنین روزی در میدان مشق تبریز، مقابل چشمان عزاداران حسینی و درست در ظهر عاشورا به داری آویخته شد که با پرچم روسیه تزئین شده بود.
یک روز قبل از اعدام، از ثقةالاسلام خواسته بودند تا برای در امان ماندن و ختم قائله، پای نامهای را که در آن نوشته شده بود که حضور قوای روس در تبریز به خواست مردم بوده است را امضاء کند، اما او با امتناع از این کار، مهرش را هم شکسته بود که مبادا پای نامه را با آن مهر بزنند.
این مجاهد شجاع به همراه ۷ تن از مجاهدان آذربایجانی در جریان مبارزه با قوای متجاوز روس در عصر عاشورا در میدان مشق به دست جلادان روس اعدام شد.
او قبل از شهادت دو رکعت نماز به جا آورد و گفت: «چه سعادتی بالاتر از اینکه در این ایام به فیض شهادت نایل میشویم و همه با شهیدان کربلا محشور خواهیم شد.»
تهیه و گردآوری: مهدی جلیلی ـ خبرگزاری صداوسیما ـ تبریز