کودک شما چگونه قد می‌کشد؟

 

این روز‌ها شایعه شده که قد ایرانیان رو به کاهش گذاشته است. این گفته، هر پدر و مادری را به صرافت می‌اندازد که مراقب مسائل رشدی فرزند خود باشد و هرگونه عامل ناخواسته و تاثیرگذار که جلوی رشد کودکش را می‌گیرد، از بین ببرد.

 

در عین حال همیشه پدر و مادر‌ها می‌خواهند فرزندانشان قد بلندتری داشته باشند، چرا که فکر می‌کنند قد بلند نشانه سلامت است و در ورزش و همین‌طور زمینه‌های مختلف زندگی به موفقیت بیشتر منجر خواهد شد. بچه‌ها برای داشتن قد مناسب نیاز به چه مراقبت‌هایی دارند؟

 

 

شیر مادر کامل‌ترین و مهم‌ترین منبع غذای کودک در ۶ ماه اول است. بعد از ۶ ماه می‌توانید به او غذای مکمل هم بدهید. تا ۳ سالگی کودکتان سعی کنید ۶-۵ وعده در روز به او غذا بدهید و در غذای او از شیر مادر، میوه، سبزی‌های زرد، نارنجی، سبز کدو حلوایی، طالبی، خرما، آلو، زردآلو و ... استفاده کنید.

 

اگر کودکتان به بیماری مبتلا شد، باید برای جبران رشد به تعویق افتاده او یک وعده اضافی به او غذا بدهید. سعی کنید به کودکتان ابراز علاقه و عشق کنید، زیرا بهبود عاطفی عاملی موثر بر رشد جسمی و ذهنی است.

 

 

هورمون تیروئید تاثیرات خود بر رشد را از دوران جنینی شروع کرده و تا ۳ سالگی ادامه می‌دهد. به دلیل این که این هورمون نمی‌تواند از جفت عبور کند، اگر در مراحل جنینی اختلالی در تولید این هورمون به وجود آید، نوزاد از بدو تولد دچار کم کاری تیروئیدی و در نتیجه عقب ماندگی رشد جسمی و مغزی خواهد شد. امروزه یکی از آزمایش‌های مهم بدو تولد اندازه گیری هورمون تیروئید است.

 

 

هورمون رشد از غده‌ای در مغز به نام هیپوفیر پیشین ترشح می‌شود. این هورمون باعث رشد بیشتر و تقویت استخوان‌ها خواهد شد و مهم‌ترین عامل افزایش قد، در دوران رشدی هر فرد است. اگرچه میزان تولید هورمون رشد در بدن کاملا به مغز وابسته است، اما می‌توان با روش‌هایی تولید این هورمون را در مغز افزایش داد.

 

برای افزایش ترشح هورمون رشد، سعی کنید کودک شما خواب کافی در طول شبانه روز داشته باشد، وعده‌های غذایی کم حجم و متعددتری به فرزندتان بدهید. زیرا خوردن غذا‌هایی که دارای قند بالا هستند، سبب ترشح انسولین بیشتر شده، در نتیجه این قند تبدیل به چربی شده و اضافه وزن کودک شما را سبب و در نهایت تولید هورمون رشد در بدن کودک متوقف خواهد شد.

 

 

۹۵ درصد نوزادان کامل قدی بین ۵۵-۴۵ سانتی متر دارند که در یک سال اول زندگی ۳۰-۲۵ سانتی متر افزایش قدی خواهند داشت. در سال دوم میزان رشد بدن کاهش یافته و حدود ۴ سانتی متر در سال است. در سنین قبل از مدرسه هر سال افزایش قد ثابت است و ۸-۶ سانتی متر در سال است. یعنی کودک ۳ ساله قدی حدود ۹۱ سانتی متر و کودک ۴ ساله قدی حدود ۱۰۱ سانتی متر خواهد داشت.

 

از ۴ سالگی تا شروع سنین بلوغ رشد قدی کودک ۷-۵ سانتی متر است. در نوجوانی رشد قد بسته به جنسیت کودک تغییر می‌کند. متوسط افزایش قد در دختران ۱۲-۸ ساله، ۸ سانتی متر و در پسران ۱۴ ساله، ۱۰ سانتی متر در سال است.

 

این تغییرات ابتدا با طویل شدن اندام‌ها شروع شده و با افزایش طول قطر تنه همراه است. لازم به ذکر است رشد طولی عمومی بین ۲۲-۱۷ سالگی با بسته شدن صفحات رشدی و یکنواخت شدن استخوان‌ها پایان می‌یابد.

 

 

از دیگر اختلالات رشد، انحراف استخوان‌ها از زوایه‌های طبیعی مثل انحراف زانو‌ها است که باید به طور جدی تحت درمان قرار گیرد. عوامل موثر براین بیماری وراثت، تغذیه نامناسب، ورود نیافتن کلسیم کافی به بدن و کمبود ویتامین‌هایی مانند ویتامین D در سنین رشد است که برای جبران آن‌ها می‌توان از لبنیات و آفتاب کافی بهره برد.

 

 

رشد قدی تابع عوامل مختلفی بوده که وراثت مهم‌ترین آنها است. اگر در بررسی‌های عوامل موثر بر رشد، سایر عوامل به غیر از وراثت، درحال طبیعی قرار داشته باشند، باید از دست‌کاری بی‌مورد مثل دارو‌های هورمونی خودداری کرد. به خصوص که گاهی افزایش هورمون رشد در دوران بلوغ باعث افزایش قدی بیش از حد معمول می‌شود.

 

 

 

 

 

کوتاهی قد در کشور‌های در حال توسعه به دلیل کمبود‌های تغذیه‌ای به نسبت دیگر کشور‌ها بیشتر مشاهده می‌شود. عوامل مختلفی روی قد تاثیر می‌گذارند، از جمله قد، نژاد و سلامت کلی اجتماع. در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، سوء تغذیه و کوتاهی قد نسبت به سال‌های قبل از انقلاب بهبود قابل توجهی یافته، اما هنوز در شرایط مطلوب قرار نگرفته است.

 

هر پدر و مادری باید بداند که فرزندش از لحاظ تغذیه ای، سلامت و رشد و نمو در چه شرایطی قرار دارد. به والدین توصیه می‌شود از مراکز بهداشتی درمانی منحنی رشدی فرزند خود را بخواهند. البته در کمال تاسف باید متذکر شد این مراکز مانند سابق قد و وزن بچه‌ها را به طور مرتب و دقیق اندازه نمی‌گیرند که نقش نظارت وزارت بهداشت بر کار این گونه مراکز باید پررنگ‌تر شود.

 

همچنین مراکز بهداشتی باید به مادران آموزش دهند که برای رسیدن به قد و وزن متناسب کودک، چه ترفند‌های تغذیه‌ای و بهداشتی را پیاده کنند. تعادل در تغذیه کودک بسیار مهم است و از روی همین منحنی‌ها است که می‌توان کمبود‌های تغذیه‌ای کودک را شناخت و اقدامات مکمل را به منظور بهبود تغذیه او انجام داد.

 

 

 

وزن یک نوزاد طبیعی و به موقع دنیا آمده بین ۳/۵-۲/۵ کیلوگرم است.

 

 

قد نوزاد سالم به موقع دنیا آمده، حدود ۵۰ سانتی متر است. نوزاد به مرور تا یک سالگی، ۲۵ سانتی‌متر افزایش قد خواهد داشت.

 

 

دور سر یک نوزاد سالم و به موقع دنیا آمده، حدود ۳۵ سانتی‌متر است. سپس در سه ماهه اول ۶ سانتی‌متر، در سه ماهه دوم ۳ سانتی‌متر و در ۶ ماهه دوم، ۳ سانتی‌متر به دور سر او اضافه خواهد شد.

 

بد نیست بدانید که ابعاد کودک دائما در حال رشد است؛ بنابر این با داشتن این اطلاعات مختصر می‌توان ارزیابی دقیقی از وضعیت سلامت کودک خود داشت.

 

توصیه می‌شود شما والدین در اولین سال تولد، هر ماه فرزندتان را وزن کنید و به محض این که احساس کردید رشد فرزندتان کند شده یا لاغری محسوس را در کودک خود دیدید، حتما به پزشک مراجعه و توصیه‌های بهداشتی و پزشکی او را مو به مو اجرا کنید. لازم به یادآوری است که سرعت رشد وزنی به مراتب سریع‌تر از سرعت رشد قد و دور سر است.

 

علاوه بر این عوامل، رشد کودک به شدت تحت تأثیر عوامل محیطی یعنی شرایط اقتصادی، موقعیت جغرافیایی، نژاد، وضعیت فرهنگی و بهداشتی خانواده مهم است. یعنی اگر شما دوقلو‌های همسان داشته باشید، هر یک را در شرایط محیطی مختلف بزرگ کنید، رشد جسمانی و روانی آنها متفاوت است.

 

 

هدف اصلی از به کار بردن منحنی‌های رشد، پی بردن به روند رشد کودک است که وزن کودک خود شاخص بسیار گویایی از سوءتغذیه کودک است. مطابق با استاندارد‌های جهانی، اگر کودک زیر ۳ سال هر ۲ ماه افزایش وزن نداشته باشد، رشد کودک دچار اختلال شده است. توصیه می‌کنیم کودک زیر یک سال را هر ماه، کودک ۲-۱ سال را هر ۲ ماه و کودک ۳-۲ ساله را هر سه ماه وزن کنید.

 

 

به طور کلی مقدار روی موجود در بدن ۲/۵ -۱/۵ گرم است که بخش قابل توجهی از این مقدار در بافت عضلانی، استخوان‌ها و کبد تجمع یافته و مقداری از آن هم در مو، ناخن و پوست است. در کشور ما کمبود روی شایع است و دیده شده کودکانی که کوتاهی قد تغذیه‌ای داشته اند، با مکمل روی رشد بهتری کرده اند.

 

منابع روی: به طور کلی منابع غذایی حاوی پروتئین، منبع خوبی از روی نیز هستند. جگر و انواع گوشت قرمز (گوشت سفید نیز روی دارد، اما نه به اندازه گوشت قرمز)، تخم مرغ، لوبیا، عدس، غلات سبوس دار، لبنیات، مغز‌های گردو، بادام، فندق و... .

 

سعی کنید بیشتر از منابع حیوانی استفاده کنید، زیرا جذب روی از منابع حیوانی به مراتب ساده‌تر از منابع گیاهی است. شیر مادر نیز شامل مقادیر قابل توجهی روی است که قابلیت جذب بالایی هم دارد.

 

 

افرادی که مراقبت کودک را بر عهده دارند، باید آشنایی دقیقی با الگو‌های رشد طبیعی داشته باشند تا هرگونه انحراف از این الگو‌ها را به سرعت شناسایی و تحت کنترل قرار دهند. در این‌باره منحنی‌های رشدی که روی کارت‌های بهداشتی مراکز بهداشت رسم می‌شوند، کمک چشمگیری به والدین کودک می‌کنند.

 

رشد طولی کودکان از راه افزایش طول استخوان‌ها است که به وسیله صفحات رشد استخوانی صورت می‌گیرد. عملکرد این صفحات رشد، تحت تأثیر تغذیه و هورمون‌های متعددی از جمله هورمون‌های رشد، جنسی، تیروئید و انسولین است.

 

علاوه بر این، هورمون‌های متعدد، آسیب‌های موضعی مثل شکستگی‌ها، عفونت‌های استخوانی، ضربه‌های کوچک و مداوم نیز می‌توانند تأثیرهای منفی بر رشد استخوان‌ها داشته باشند.