مزایای بیمه بیکاری با چه شرایطی تعلق می‌گیرد؟

 

در جامعه‌ای که بیکاری، یکی از پدیده‌های جدی اجتماعی و اقتصادی آن محسوب می‌شود، جایگاه بیمه بیکاری به شدت اهمیت دارد و توجه به آن می‌تواند برخی مسائل و مشکلاتی را که بر زندگی خانوادگی و اجتماعی شخص بیکار تأثیرگذار است، مهار کند.

 

همچنین در شرایط رکود اقتصادی با کاهش فشار از راه تأمین حداقل معیشت کارگران، امکان انعطاف پذیری با شرایط بازار به گونه‌ای فراهم خواهد شد که در نهایت از سقوط در ورطه مسائل جرم خیز خواهد کاست.

 

در وضعیت فعلی، در برخورد با مسأله بیمه بیکاری، آنان به چند گروه تقسیم می‌شوند؛ کارگرانی که در نهاد‌های دولتی و عمومی کار می‌کنند و با شرکتی قرارداد بسته اند و بیمه نیز هستند.

 

- کارگرانی که در بخش خصوصی کار می‌کنند و بیمه هستند.

 

- کارگرانی که قرارداد پیمانی (شبه رسمی) با نهاد‌های دولتی بسته اند و بیمه هستند.

 

- کارگرانی که در بعضی از کارخانجات یا واحد‌های صنعتی دارای قرارداد دائم هستند.

 

- کارگرانی که چه در بخش دولتی و چه خصوصی دارای قرارداد فصلی، کار معین یا موقت هستند.

 

در هر پنج شکل مذکور، ممکن است بیمه بیکاری آنان به سازمان تأمین اجتماعی از سوی کارفرمایان پرداخته شده یا نشده باشد. به همین لحاظ به رغم بهره مندی از خدمات بیمه درمانی در طول خدمت، در صورت بیکاری جایگاه آنان ارتباط مستقیم با نحوه پرداخت یا قصور در پرداخت حق بیمه بیکاری به سازمان تأمین اجتماعی دارد.

 

گرچه سازمان مزبور در هر حال موظف به پرداخت حق بیمه بیکاری است، اما چنان‌چه از پشتوانه کمتری برخوردار باشد، قادر به پوشش مطلوب نخواهد بود.

 

دومین نکته‌ای که در این‌باره لازم به گوشزد است، رویه جاری مقرر می‌دارد کارگران قرارداد‌های دائم در صورتی‌که در اثناء یا پایان قرارداد، بیکار شوند، مشمول بیمه بیکاری می‌شوند؛ اما کارگران فصلی یا دارای قرارداد موقت (که ماهیت کار آنان غیر دائمی است) تنها در صورتی که در حین کار اخراج شوند، می‌توانند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کنند.

 

بنابر این، در صورت پایان مدت قرارداد‌های موقت و حتی تمدید مجدد جهاتی برای بهره‌مندی از مزایای مذکور وجود ندارد و نوع قراردادی که بسته می‌شود، تأثیر مستقیم در چگونگی تحت پوشش یافتن آن‌ها از بیمه بیکاری دارد.

 

نتیجه این‌که با توجه به گسترش قرارداد‌های موقت، مسأله‌ای که همواره نیروی کار از آن رنج می‌برد، این است که چرا قرارداد‌ آنها گرچه برای سال‌های متمادی تمدید شود، باز هم آنان کارگران موقت تلقی می‌شوند.

 

 

قانون بیمه بیکاری گروه‌های زیر را از شمول قانون استثناء می‌کند:

 

بازنشستگان و از کار افتادگان کلی

 

صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری

 

اتباع خارجی

 

البته با توجه به این‌که بازنشستگان و از کار افتادگان و صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری، خود به خود از مفهوم و تعریف کارگر خارج هستند، بهتر است در تعیین قلمرو بیمه بیکاری گفته شود: کلیه کارگران مشمول قانون تأمین اجتماعی تابع قانون کار به جز اتباع خارجی، تحت پوشش قانون بیمه بیکاری قرار دارند.

 

کارگر تحت پوشش بیمه بیکاری چنان‌چه بدون میل و اراده خود بیکار شود، می‌تواند از مزایای پیش‌بینی شده در قانون استفاده کند.

 

حق بیمه بیکاری ۳ درصد مزد یا حقوق بیمه شده بوده و پرداخت آن به عهده کارفرما است و بسته به این‌که مدت اشتغال قبل از بیکاری او چه میزانی باشد، مدت پرداخت مقرری مربوط متفاوت و به هر حال دارای سقف معینی است. در این جا، شرایط استحقاق مزایای بیمه بیکاری و سپس میزان مقرری و مدت آن گفته می‌شود.

 

 

امکان بهره‌مند شدن از مزایای بیمه بیکاری مستلزم وجود شرایط ذیل است:

 

۱- کارگر بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار است، تشخیص بیکاری بدون میل و اراده و تعیین تاریخ وقوع بیکاری بیمه شده به عهده واحد کار و امور اجتماعی محل است؛ بنابر این، چنان‌چه قصور یا تقصیر کارگر در انجام کار یا وظایف محوله در مراجع حل اختلاف احراز شود، چنین کارگری حق استفاده از مقرری بیمه بیکاری را نخواهد داشت.

 

۲- بیمه شده بیکار قبل از بیکار شدن حداقل ۶ ماهه سابقه پرداخت حق بیمه بیکاری داشته باشد.

 

چنان‌چه بیکاری به وجود آمده ناشی از حوادث قهریه و غیر مترقبه مثل سیل، زلزله، آتش سوزی و جنگ و از این قبیل باشد، اما کارگر سابقه کار کمتر از شش ماه داشته و طبعاً حق بیمه مقرر او در مدت کارکرد پرداخت شده باشد، چنین کارگری مثل اشخاصی است که حق بیمه شش ماه پرداخته اند و مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهد بود.

 

۳- بیمه شده مکلف است ظرف ۳۰ روز از تاریخ بیکاری با اعلام مراتب بیکاری به واحد‌های کار و امور اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال اطلاع دهد.

 

۴- بیمه شده بیکار مکلف است در دوره‌های کارآموزی و سواد آموزی که از سوی واحد کار و امور اجتماعی و نهضت سواد آموزی یا سایر واحد‌های ذیربط تعیین می‌شود، شرکت و هر دو ماه گواهی مربوطه را به واحد تأمین اجتماعی تسلیم کند.