هفته پژوهش و ضرورت های پژوهش رسانه ای در گام دوم انقلاب

به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: هفته پژوهش امسال ۲۲ تا ۲۷ آذرماه ۱۳۹۹ مرا بر آن داشت که به عنوان یک پژوهشگر حوزه رسانه ای مروری بر اهمیت و ضرورت پژوهش‌های رسانه‌ای داشته باشم. اگر به بیانیه گام دوم انقلاب به مثابه منشوری برای مسیر حرکت جامع کشور نگاه کنیم از واژه‌های جوان، علم و پژوهش، تحقیق و علم و همچنین رسانه در آن استفاده شده است، واژه جوان ۴۰ بار، علم ۲۰ بار و واژه پژوهش ۴ بار، واژه رسانه ۳ بار، واژه تحقیق یک بار در آن استفاده شده است.

 

اما اگر بخواهیم از نگاه کمی به موضوع عبور کنیم و به مفاهیم این بیانیه به صورت عمیق و کیفی نگاه کنیم. در یک بخش از بیانیه گام دوم انقلاب این گونه آمده است: ”. در طول این چهل سال -و اکنون مانند همیشه- سیاست تبلیغی و رسانه‌ای دشمن و فعّال‌ترین برنامه‌های آن، مأیوس‌سازی مردم و حتّی مسئولان و مدیران ما از آینده است.

 

خبر‌های دروغ، تحلیل‌های مغرضانه، وارونه نشان دادن واقعیّتها، پنهان کردن جلوه‌های امیدبخش، بزرگ کردن عیوب کوچک و کوچک نشان دادن یا انکار محسّنات بزرگ، برنامه‌ی همیشگی هزاران رسانه‌ی صوتی و تصویری و اینترنتی دشمنان ملّت ایران است؛ و البتّه دنباله‌های آنان در داخل کشور نیز قابل مشاهده‌اند که با استفاده از آزادی‌ها در خدمت دشمن حرکت میکنند. شما جوانان باید پیش‌گام در شکستن این محاصره‌ی تبلیغاتی باشید. در خود و دیگران نهال امید به آینده را پرورش دهید. ترس و نومیدی را از خود و دیگران برانید. این نخستین و ریشه‌ای‌ترین جهاد شما است. “

به نظر می‌رسد در حال حاضر می‌توان به رسانه به مفهوم عام به عنوان یک ابزاری نگریست که در حال تحول است که از یک سو این تغییرات سریع رسانه‌های مکتوب، رسانه‌های ارتباط جمعی و رسانه‌های اجتماعی را با تحولات جدید، چون هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، واقعیت افزوده و... روبرو کرده است و از سوی دیگر حوزه رسانه به عنوان پیشران در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و... است که نقش بسیار مهمی در جهت دهی و ترسیم آینده کشور دارد.

 

با این نقش پر اهمیت رسانه ها، پژوهش در این حوزه اهمیت دو چندانی یافته است، با اقتباس از مثلث آینده سهیل عنایت الله می توان پژوهش‌های رسانه ای مورد نیاز در این حوزه را در سه حوزه پژوهش‌های گذشته نگر، حال نگر و آینده نگر رسانه ای دسته بندی کرد.

وزن گذشته رسانه در کشور ما از رسانه‌های شفاهی گرفته تا رسانه های ارتباط جمعی از اهمیت بالایی برخوردار است. بخشی از پژوهش‌های ما باید بتواند به مسیر طی شده تاکنون بپردازد. این وزن گذشته رسانه‌ای باعث می شود تا مطالعات تاریخی شفاهی رسانه ای، فرایند فعالیت رسانه‌ها در گذشته، مطالعه جایگاه‌های سازمان‌های رسانه‌ای سنتی و تاثیر و تاثرات رسانه ای بر مخاطبان در دهه‌های گذشته از اهمیت بالایی برخوردار باشد.

اما پژوهش‌های مربوط به حال حاضر رسانه با توجه به اهیمت دو چندان آن و مواجه بودن با رویداد‌های رسانه ای که مورد توجه دست اندرکاران و عوامل رسانه ها و سایر نهاد‌های جامعه بوده است، بیشترین میزان تولید پژوهش‌های رسانه‌ای را به خود اختصاص داده است.

پژوهش‌های افکارسنجی و مخاطب شناسی و مطالعاتی با رویکرد اثرسنجی‌های رسانه‌ای و تحقیقات کمی و کیفی رسانه ای در حال حاضر بیشترین ظرفیت پژوهشکده ها، اندیشکده ها و دانشگاه ها را به خود اختصاص داده است.

 

مطالعات فناوری‌ها و تصمیمات و تولیدات رسانه‌ای و همچنین تهیه پیوست‌های رسانه‌ای از مهمترین موضوعاتی است که در حال حاضر مورد تمرکز قرار گرفته است که باید با دقت نظر، سرعت و صحت بیشتری و همچنین با رویکرد‌های جدیدتر و در جهت حمایت و پشتیبانی از فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، فرهنگی و... انجام شود.

اما پژوهش های آینده نگرانه و دارای کشش آینده لازم است که توجه بیشتری شود و اهمیت و ضرورت آن‌ها برای پژوهشکده ها، اندیشکده‌ها و دانشگاه‌ها بیشتر تبیین شود. در واقع اغلب برنامه ریزی‌های پژوهشی خردمندانه برای آینده است. مطالعه روندها، پیشران‌ها، فناوری‌ها و تصمیمات یا اقدامات و طراحی چشم انداز‌های رسانه‌ای و آگاهی هوشمندانه اقتضا می‌کند که آینده رسانه‌ای در کشور به خوبی مطالعه شود. در واقع مطالعه آینده به ما کمک می‌کند تا الزامات و اقتضائاتی که به رسانه‌ها کمک می‌کند تا چشم انداز خلق کنند، استراتژی تدوین و اجرا کنند.

اگر بخواهیم با این توضیحات به پژوهش‌های رسانه ای از زاویه منشور گام دوم انقلاب نگاه کنیم، دو کلید واژه شکستن محاصره‌ی تبلیغاتی دشمن در حوزه رسانه و همچنین کاشتن نهال امید به آینده در جامعه نیاز به طراحی پژوهش‌های دقیق رسانه‌ای دارد تا بتواند مسیر حرکت رسانه ای را به خوبی ترسیم کرد و چشم انداز مطلوبی را برای مسیر حرکت رسانه‌ای کشور تهیه و تدوین کرد و مطابق با انتظارات این منشور حرکت کرد.

 

در این بین باید مسیر را برای پژوهشگران جوان آماده کرد که در حال حاضر در پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های رسانه‌ای و ارتباطی کشور در کنار پیشکشوتان این عرصه در حال فعالیت هستند و قرار است با جهاد پژوهشی خود مسیر حال و آینده را با تحقیقات رسانه‌ای خود غنای بیشتری بخشند، ضمن گفتن خدا قوت به همه پژوهشگران رسانه در پایان هفته پژوهش و تبریک سال پژوهشی جدید، لازم است به قول حافظ شیرین سخن ”فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم“.

 

دکتر هادی البرزی، مدیر اداره پژوهش خبری