چه کسانی معتاد محسوب می‌شوند؟

به گزارش گروه وب گردی خبرگزای صدا و سیما، تعریف و مفهوم بیماری اعتیاد از گذشته تا به امروز متفاوت بوده است. هر نوع درگیر شدن و وابستگی به یک محرک که با وجود اثرات نامطلوبش برای ذهن ما خوشایند بوده و هر بار تجربه آن محرک، رغبت درونی ما را به تکرار آن تجربه بیشتر کند، مفهوم بیماری اعتیاد است.

 

 

اعتیاد یعنی تکرار عادت‌های مخرب و رفتار‌هایی که برای فرد به صورت عادت درآمده‌اند. در واقع اعتیاد نوعی خارج شدن از حالت تعادل و گرایش به سمت افراط یا تفریط است. این زیاده روی یا نادیده‌گرفتن در همه موضوعات توانایی بروز دارند. از اعتیاد به مصرف مواد مخدر، اعتیاد به استفاده از تلفن همراه تا تماشای یک برنامه تلویزیونی خاص همگی در تعریف و مفهوم بیماری اعتیاد گنجانده می‌شوند.

در گذشته تعریف اعتیاد مختص مصرف مواد اعتیادآور، بعد‌ها اعتیاد در موضوعات جنسی به آن اضافه شد و در زمان حال هر گونه وابستگی نیز اعتیاد محسوب می‌گردد. اعتیاد به مواد مخدر آسیب‌های جبران ناپذیری به فرد و جامعه وارد می‌کند و اهمیت آن بیش از موارد دیگر است.

تعریف دقیق و کاملی که برای اعتیاد بیان می‌شود به شرح زیر است:

هر نوع درگیر شدن و وابستگی به یک محرک که با وجود اثرات نامطلوبش برای ذهن ما خوشایند بوده و هر بار تجربه آن محرک، رغبت درونی ما را به تکرار آن تجربه بیشتر کند.

اعتیاد به عنوان حالتی تعریف می‌شود که در آن بدن انسان برای انجام فعالیت‌های عادی خود به یک ماده (مانند تریاک، الکل، شیشه و...) یا یک رفتار خاص (مانند قمار، سکس، خوردن و...) وابسته می‌شود. زمانی که ماده مورد نیاز در اختیار بدن قرار نمی‌گیرد یا انجام رفتاری که شخص معتاد بدان اعتیاد پیدا کرده است میسر نمی‌شود، شخص با علائم خماری جسمی و روانی رو به رو شده و نتواند با اراده جلوی خودش را بگیرد. به همین علت علیرغم همه مشکلات و زیان‌هایی که این کار برای وی به همراه دارد، وی به مصرف مواد ادامه می‌دهد وبه ترک اعتیاد خود فکر نمیکند.

اعتیاد را می‌توان اجبار به انجام کاری تعریف کرد که فرد از پی آمد‌های زیانبار آن آگاه است. بیشتر اعضای خانواده معتادان نیز از این واقعیت که اعتیاد نوعی بیماری است آگاه نیستند و بیشتر اوقات اعتیاد عزیزشان را یک ضعف اخلاقی به شمار می‌آورند و تصور می‌کنند که فرد معتاد با کمی اراده و قدرت، خواهد توانست مصرف خود را متوقف کرده و ترک اعتیاد نماید.

 

 

پاسخ فیزیولوژیک بدن نسبت به ورود و تاثیر مواد جدید به بدن است که معمولا با پدیده تطبیق پذیری (Tolerance) بروز می‌کند، یعنی به دلیل افزایش تعداد گیرنده‌های عصبی و کاهش میانجی‌های عصبی موجود در سیستم عصبی مرکزی نیاز فرد مصرف کننده هر روز بیشتر می‌شود. ترک اعتیاد جسمی همراه با درد، بی‌خوابی، پرخوابی و خماری همراه است. گفتنی است طول دوره ترک اعتیاد جسمی بسیار کوتاه‌تر از اعتیاد روانی است.

 

 

این نوع اعتیاد ناشی از لذت و سرخوشی مصرف مواد مخدر است. دقیقا به واسطه بر هم ریختن نظم ترشح میانجی‌های عصبی فرد دچار آسیب‌ها یا تناقضات روحی می‌شود. به عنوان مثال ماده مخدر متامفتامین (مخدر شیشه) باعث افزایش ترشح دوپامین در مغز و سبب ایجاد حالت تحریکی سرخوشی و تمرکز می‌شود. حال پس از قطع مصرف با کاهش سطح دوپامین فرد خواب آلود، افسرده، بی تمرکز و ... می‌شود.

طول دوره بازگشت این میانجی‌های عصبی به حالت طبیعی بسیار طولانی‌تر و حتی برخی معتقدند بازگشت ندارند؛ در نتیجه اعتیاد روانی بسیار مهلک‌تر است. اعتیاد روانی باعث لغزش بسیاری از مصرف‌کنندگان سابق حتی با طول دوره‌های چندین سال می‌شود.

 

 

مواد افیونی (مورفین، هروئین و ...)
الکل
آمفتامین‌ها و مواد مشابه
کافئین
کانابیس
کوکائین
مواد توهم زا
مواد استنشاقی
نیکوتین
فن سیکلیدین (PCP) یا مواد مشابه و گروهی که شامل دارو‌های رخوت زا (خواب آور و ضداضطراب)
دارو‌هایی مانند استروئید‌های آنابولیک و اکسید نیترو

سود باور نکردنی قاچاق و فروش مواد مخدر باعث تولید مواد اعتیادآور جدیدی در جهان شده است. هر ساله هزاران مصرف کننده جدید به این چرخه اضافه شده و جوامع و خانواده‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد.

طبق آخرین آمار‌ها بیش از ۲۵۰ میلیون نفر در جهان مصرف مواد مخدر دارند. در ایران طبق آمار رسمی ستاد مبارزه با مواد مخدر بیش از ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر مصرف کننده مستمر مواد مخدر وجود دارد.

تریاک و شیره با ۶۶.۸ درصد، حشیش و ترکیبات مشابه مانند گل و ماری جوانا با ۱۱.۹ درصد و هروئین و کراک با ۱۰.۶ درصد بالاترین شیوع مصرف را داشته اند و شیوع مصرف شیشه و مواد روانگردان رو به افزایش بوده است. در ایران از تعداد مصرف کنندگان تفننی (سوءمصرف) آماری در دست نیست.

 

بسیاری از انسان‌ها به مصرف یک ماده یا پرداختن به فعالیتی خاص عادت می‌کنند، اما از این بابت صدمه‌ای به آن‌ها وارد نمی‌شود، چون هر زمان که اراده کنند می‌توانند مصرف ماده اعتیاد آور یا پرداختن به آن فعالیت خاص را کنترل وترک اعتیاد یا عادت کنندآنچه که اعتیاد را از عادت متمایز و متفاوت می‌سازد این است که افراد معتاد، ماده مورد نظر یا رفتار خاص را با وجود پی آمد‌های منفی که آشکارا قابل پیش بینی و خطرناک هستند همچنان ادامه می‌دهند.

عادت: با داشتن انتخاب همراه است. فردی که به مصرف یک ماده یا پرداختن به فعالیتی عادت کرده است می‌تواند هر زمان که اراده کند، با کمی صبر و اندکی سختی از عادت خود دست بردارد.

اعتیاد: اعتیاد با مشکلات روانی و جسمی همراه است. فرد به دلیل ابتلا به بیماری اعتیاد، اراده خود برای قطع و یا کنترل کردن مصرف خود ر از دست داده و علیرغم پی آمد‌های زیانبار مواد مخدر یا رفتار اعتیادآور، همچنان به آن ادامه می‌دهد و ترک اعتیاد برایش مشکلتر میشود

 

 

پیش از شروع درمان اعتیاد باید بدانیم که توع اعتیاد و نحوه عملکرد آن در بدن شخص معتاد چگونه است. پس از آگاهی از این موضوع نوع و روش درمانی انتخاب خواهد شد.

 

 

 

درمان شناختی رفتاری یکی از موثرترین روش‌ها در درمان اعتیاد محسوب می‌شود. در این روش درمانگران معتقدند زیربنای تمام رفتار‌ها و هیجانات مخرب ما را افکار ناسالم تشکیل می‌دهند. در واقع این افکار ناسالم هستند که شرایطی نظیر افسردگی، اضطراب و اعتیاد را ایجاد می‌کنند. به همین خاطر در این روش درمانگر به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید در موقعیت‌های مختلفی که به سمت مواد می‌روید افکار خود را شناسایی و ثبت کنید تا ببینید چه چیزی شما را به سمت این رفتار سوق می‌دهد.

زمانی که به شناخت بیشتری در این باره دست یابید روانشناس به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید افکار کارآمدتری را جایگزین آن‌ها کنید. این روش با مقابله و کاهش وسوسه به افراد کمک می‌کند تا بتوانند از لغزش‌های مکرر پیشگیری کنند و در بلند مدت نیز موفق باشند.

 

در رفتاردرمانی درمانگر تلاش می‌کند تا الگوی مناسبی از رفتار‌های سالم را به فرد نشان دهد و تقویت رفتار‌های صحیح احتمال بروز آن‌ها را افزایش داده و از تکرار رفتار‌های مخرب بکاهد. در این راستاست که معتقدیم داشتن اوقات فراغت صحیح و بانشاط و فراهم آوردن امکانات لازم برای گذراندن اوقات فراغت سالم و بانشاط از طریق ورزش، احتمال استعمال موادمخدر را کاهش می‌دهد.

درمان‌گران به مراجعان خود تکالیف مخصوصی را می‌دهند که در بیرون از جلسه درمانی آن فعالیت‌ها را انجام دهند، هم‌چنین مراجعان خود را تشویق می‌کنند که رفتار مناسب را تمرین و تکرار کنند و پیشرفت خود را به سوی رفتار هدف (ترک و کاهش استفاده از موادمخدر) ثبت کنند. در این مسیر علائق فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد تا به عنوان پاداش در ازای رفتار مناسب ارائه شود. در طی درمان نمونه‌هایی از ادرار فرد معتاد به طور مرتب مورد آزمایش قرار می‌گیرد تا اینکه بر استفاده از موادمخدر نظارت کاملی صورت گیرد.

 

 

بیزاری درمانی یکی از روش‌هایی است که رفتارگرایان در درمان رفتار‌های دردسرآور از جمله در درمان اعتیاد به موادمخدر از آن سود جسته‌اند. در این روش از فرد معتاد خواسته می‌شود تا رفتار دردسرآفرین را با یک محرک آزارنده به طور خیالی یا واقعی همراه کند. مثلا فرد می‌تواند هنگام مصرف به چیزی که او را آزار می‌دهد فکر کند یا اینکه همراه با مصرف دارو‌های تهوع آوری استفاده می‌شود که این امر منجر به شرطی شدن فرد و بیزار شدن او نسبت به مصرف مواد می‌شود.

 

درمان برخی مواد مخدر نظیر هروئین، شیره، تریاک و ... با علائم جسمانی بسیار زیادی همراه است. این علائم معمولا آنقدر آزاردهنده هستند که فرد را نسبت به ادامه راه پشیمان می‌کنند. برای حل این مشکل از درمان‌های دارویی نظیر استفاده از متادون یا بوپرنورفین استفاده می‌شود. این دارو‌ها خاصیت شبه افیونی دارند و می‌توانند علائم ترک را کاهش دهند. اما ازآنجایی که خود نیز می‌توانند اعتیاد آور باشند، حتما باید تحت نظارت پزشک مصرف شوند. هم چنین مصرف هم زمان این دارو‌ها با مواد می‌تواند خطر تشنج و حتی مرگ را به همراه داشته باشد.

مطلب گفته شده شامل تعریف و مفهوم بیماری اعتیاد، انواع اعتیاد و روش‌های درمانی این بیماری خانمانسوز بود. تعریف شما از اعتیاد چیست؟ اگر از مصرف کنندگان مواد مخدر هستید مفهوم بیماری اعتیاد برای شما چیست؟ تجربه شما از مصرف اینگونه مواد چیست؟ لطفا نظرات و پیشنهادها خود را در انتهای همین مطلب برای ما ارسال نمایید.