گزارش مکتوب: گلخانه ها، امید زمستانی کشاورزان

کشاورزان در فصل سرما
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خراسان شمالی، کشاورزان خراسان شمالی با سپری شدن فصل تابستان، فصل در آمد از کشاورزی را پایان یافته می‌دانند، این احساس قرن هاست که برای کشاورزان ایجاد می‌شود. این داستان همه کشاورزان است که اگر در فصل تابستان، محصولی تولید کردند و بارشان را بستند که هیچ وگرنه با شروع باد پاییزی و سرمای زمستان، فرصتی برای تولید و درآمد نیست.
برای من این سوال ایجاد شد که آیا تلاشگران این عرصه باید دست روی دست بگذارند تا بهار آینده فرا رسد؟ اگر از محصول تابستانه سودی نبرده باشند، زمستان را چگونه خواهند گذراند – آیا پیشرفت‌های علمی کشاورزی برای درآمد در سرمای پاییزی و زمستان، راهی پیش پای کشاورزان قرار نمی‌دهد؟


وضعیت خراسان شمالی در فصل سرما
در خراسان شمالی ۸۹ هزار خانوار از محل کشاورزی امرار معاش می‌کنند. ۴۶ درصد جمعیت استان در روستا زندگی می‌کنند و به هر حال درآمد آن‌ها رابطه مستقیم با کشاورزی دارد اگرچه بقیه مردم استان خراسان شمالی هم متاثر از درآمد کشاورزان هستند. خراسان شمالی از استان‌های نسبتا سردسیر تلقی می‌شود. دمای هوا از نیمه پاییز به زیر صفر می‌رسد و معمولا دما‌های هفت تا ده درجه زیر صفر را تجربه می‌کند. دمایی که در آن نمی‌توان هیچ محصولی کاشت و برداشت کرد. این یعنی ۶ ماه سال، کشاورزان خراسان شمالی هیچ درآمدی ندارند. بی دلیل نیست که یک چهارم جمعیت ۹۵۰ هزار نفر خراسان شمالی مددجو هستند و نیاز به کمک دستگاه‌های حمایتی دارند. البته کشت گندم و جو مرسوم است، اما اولا برداشت این دو محصول در بهار است و دوم اینکه همیشه کاشت با خرج کردن و هزینه کردن همراه است نه درآمد. پس راهکار چیست؟


گلخانه ها؛ کلید رفع محرومیت کشاورزان
دیوار‌هایی افراشته از شیشه و نایلون و قفسه‌هایی منظم از بوته‌ها و گل ها، تصویری ساده از بهار ایده آل " کشاورزی برای همه فصول" را پدید آورده.
هشت سالی می‌شود که به لطف تسهیلات دولتی، همت کشاورزان و دانش نوین کشاورزی، گلخانه‌ها پرشتاب‌تر از گذشته، سر از زمین‌ها در می‌آورند و با توجه به خشکسالی‌های سال‌های اخیر، صرفه آبی و خاکی و هوایی خود را اثبات می‌کنند.
احمد کشاورز ۴۰ ساله‌ای است که همچون پدر خود، نیم هکتار زمین زراعی اش را زیرکشت گوجه فرنگی برده؛ محصولی که آن‌ها تابستان درباره آن ضرر کردند و حالا در زمستان امید به درآمد از آن دارند. تابستان امسال، گوجه فرنگی، کیلویی دو هزار تومان به فروش رسید و چند ماه بعد، کشاورزان خراسان شمالی برای تهیه یک کیلو گوجه، دست کم ۱۵ هزار تومان پرداخت کردند.
فقط از این گلخانه‌ها برمی آید که ضرر تابستان را در زمستان تبدیل به سود کنند.
مجتبی، پسرعموی احمد دو سالی است که شیوه‌ای دیگر در پیش گرفته. او پروانه احداث گلخانه ۳۰۰ مترمربعی گرفته و در این مزرعه بهاری‌ترین محصول یعنی توت فرنگی را در سرمای زیر صفر هم برای عرضه به بازار پرورش می‌دهد.

مجتبی امیدی می‌گوید: برای احداث گلخانه و زیرساخت آب و برق آن، ۳۰ میلیون تومان هزینه کرده ام که ۱۵ میلیون آن، تسهیلات بانک کشاورزی با بازپرداخت ۱۲ و نیم درصد است.
او معتقد است اگر کشاورزان دیگر هم با دانش اجمالی که از مروجان کشاورزی کسب می‌کنند وارد این عرصه شوند، بهره بیشتری از محصول خود خواهند برد؛ خصوصا که بخشی از مراقبت‌های گلخانه ای، خودکار و ماشینی و طبق برنامه است.

گلخانه و کاهش نگرانی‌ها
مجتبی امیدی می‌گوید: در دمای مطبوع گلخانه، خبری از گرما و عرق ریزان جمع آوری محصول در ظهر‌های تابستان هم نیست. نگران کمبود آب مزرعه و نوسانات وقت آبیاری با دیگر کشاورزان نیستی. از این گذشته، مصرف آب هم بهینه‌تر و کنترل بر برداشت محصول هم بیشتر است و محصولی هم بر سطح زمین نمی‌ماند که پوسیده شود.
اصولا با حذف بیماری‌های خاک زی و استفاده کمتر از قارچ کش ها، محصولی ارگانیک و سالم و یکدست به دست می‌آید که مشتریان دست به نقدی در مشهد و کرج و این اواخر در کشور قطر، دارد.


لبخند کشاورز از گلخانه هاست
مجتبی از اینکه در فصل کمبود صیفی و سبزی‌های خواستنی، نیاز هم استانی‌ها و هموطنانش را برآورده می‌کند و لبخند رضایت بر لبانشان جاری می‌کند، عمیقا خوشحال است: " این حقیقتا باعث افتخار و غرور من است".
آقای روح پرور، یکی از ۱۲ کارگر این گلخانه است. او از اینکه مدت هاست روزی خانواده خود را در این گونه از کشاورزی کسب می‌کند خشنود است.
او مدتی پیش هم در گلخانه برادرش در روستای سارمران اسفراین کار می‌کرد. روستایی که قطب کشت گلخانه‌ای خراسان شمالی است و ده‌ها نفر را از شهر‌های بزرگ به موطن خود برگردانده است.


دانش و تخصص در خدمت تولید و ثروت
سعید، از گلخانه دارانی است که از تجربه و دانش کشاورزی بهره گرفته و یک سالی می‌شود که به پرورش آلوئه ورا در اسفراین می‌پردازد. او می‌گوید پس از نه ماه، برگ‌های این گیاه کم آب طلب، با وزنی در حدود یک کیلوگرم، آماده عرضه به بازار می‌شود. سعید که از دانش آموختگان کشاورزی است می‌گوید مدتی بیکار بوده و در آن ایام، سردرگم و کلافه بوده، ولی امروز خوشحال است که ثمره دانش خود را از بوته تجربه و کار در گلخانه برداشت می‌کند.
در حالی که در گلخانه مشغول صحبت با سعید محمدی هستیم، چهار نفر در حال جمع آوری محصولات آلوئه ورا هستند. دفتر و دستک و کارت‌های ویزیتی که دارند، حکایت از رونق فروش و عرضه دارد.
حین صحبت‌های ما، یکی از کارگران گوشی را بر می‌دارد و سفارش ۵۰۰ کیلو آلوئه ورا را از آقای شریفان می‌گیرد.
آقای شریفان از عطاران سابقه دار اسفراین است که سالانه تا ده تن از این گیاهان دارویی را از او خریداری و به کارخانه‌های شیراز و کاشان ارسال می‌کند.


توصیه جهاد کشاورزی به گلخانه داری
محمدجواد تشکری معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی با اشاره به شرایط کم آبی دو دهه اخیر کشور، می‌گوید: توسعه گلخانه ها، راهکار مناسبی برای مقابله با بحران کم آبی است. با توسعه کشت گلخانه‌ای هم می‌توانیم برداشت محصول را تا ده برابرِ کشت در فضای باز، افزایش دهیم و هم به سبب شرایط کنترل شده گلخانه ها، محصولاتی با کیفیت‌تر از نظر استفاده از سموم کشاورزی و کود تولید کنیم.
محمدعلی شریکیان مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی هم از تولید سالانه ۱۷ هزار تن محصول گلخانه‌ای در استان می‌گوید و ادامه می‌دهد: حدود ۶۰ درصد این محصولات، سبزی و صیفی است و بقیه هم به ترتیب فراوانی، گل و گیاهان زینتی، آلوئه ورا و دیگر گیاهان دارویی، نشاء و توت فرنگی است.
محمدعلی شریکیان، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای و انتقال بخشی از زراعت سبزی و صیفی فضای باز به محیط‌های کشت گلخانه‌ای را از اولویت‌های سازمان جهاد کشاورزی استان برمی شمارد و می‌گوید از سال ۹۲ تاکنون مجوز ۸۵ هکتار کشت گلخانه‌ای صادر شده و با این حساب، رتبه ما از ۲۹ به ۲۱ ارتقا یافته است.
خوشبختانه محصولات باکیفیت گلخانه‌های استان هم اخیرا به بازار روسیه، کشور‌های آسیای میانه و حاشیه خلیج فارس راه یافته است.

موانع تسهیلاتی گلخانه‌ها
آقای شریکیان در عین حال بزرگترین مشکل این بخش را کم ارزش شدن اسناد ملکی برای وثیقه بانکی می‌داند و البته می‌گوید که تسهیلات می‌دهیم و در صدور مجوز‌ها سرعت به خرج می‌دهیم؛ فقط می‌ماند بانک‌ها که امیدواریم آن‌ها هم با جدیت همکاری کنند.
پارسال حمایت خوبی از گلخانه داران شد و تسهیلات هفت درصد با بازپرداخت پنج سال، یکسال مشارکت و یکسال تنفس برای احداث گلخانه داده شد که موجب افزایش تولید نیز شد.
امسال، سود تسهیلات احداث گلخانه و هزینه‌های جاری آن، ۱۲ و نیم درصدی و البته بازپرداخت آن هم هفت ساله است.


گلخانه تنها راه است
اراضی مرغوب خراسان شمالی، کوچک و به صورت خرده مالکی است. به خاطر کوچک بودن عمدتا سرمایه گذاری در آن صورت نمی‌گیرد. گلخانه‌ها بهترین نسخه برای استانی است که چنین اراضی دارند و از همه مهم‌تر اینکه به خاطر سرما و نبود امکانات کشت در فصل پاییز و زمستان، تنها راه کسب درآمد کشاورزان در شش ماهه دوم سال در خراسان شمالی، گلخانه داری است.
در شرایطی که هر دو و نیم هکتار زمین آبی یا هر پنج هکتار زمین دیم، تنها یک فرصت شغلی مستقیم ایجاد می‌کند، هر هکتار گلخانه، تضمین کننده ده شغل مستقیم است؛ بنابراین سرمایه گذاری در این بخش، یک فعالیت اقتصادی تضمین شده است.