گردشگری ستون فقرات اقتصاد کشورهای بسیاری است و این رکود گردشگری میتواند پیامدهای شدید اقتصادی برای این کشورها داشته باشد.
اقدامات پیشگیری از بیماری کوید۱۹، از جمله قرنطینه، محدود کردن سفر و حتی بستن مرزها، کشورهای وابسته به گردشگری را در خطر مشکلات اقتصادی قرار داده است و افراد بسیاری در این میان حرفه و درآمد خود را کاملا از دست دادهاند.
از کشورهایی که بخش زیادی از تولید ناخالص ملیشان به گردشگری وابسته است و در این میان بسیار متضرر شدهاند، میتوان به مکزیک، اسپانیا، ایتالیا و استرالیا اشاره کرد. کشورهای دیگر مانند آلمان، بریتانیا، فرانسه، برزیل، ژاپن، هند، کانادا، روسیه و کره جنوبی هم به این صنعت وابستگیهایی دارند و هر کدام از محدودیتهای سفر ناشی از دنیاگیری ویروس کرونا متضرر شدند.
اقداماتی برای بهبود صنعت گردشگری
علیرغم افزایش تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در دنیا، برخی از کشورهای سراسر جهان در تلاشاند صنعت گردشگری را جان تازه ببخشند. این کشورها مانند بریتانیا، نیوزیلند، استرالیا، استونی و لیتوانی محدودیتهای سفرهای بینالمللی خود را در مقابل تعداد کمی از کشورهای خارجی برداشتهاند و از آن کشورها مسافر میپذیرد.
اتحادیه اروپا اعلام کرده است که بهزودی مرزهایش را به روی برخی از کشورها مانند استرالیا، کانادا، فرانسه، آلمان، یونان، با رعایت پروتکلهای بهداشتی سختگیرانه باز میکند.
با اینحال بحران ویروس کرونا موجب شده که مردم دنیا کمتر علاقه به مسافرت داشته باشند و سلامتی خود را به خطر بیندازند. به همین دلیل کشورهای متضرر در صنعت گردشگری اقداماتی برای جلب گردشگر در نظر گرفتهاند.
ازبکستان
ازبکستان به گردشگران خارجی این اطمینان را داده است اگر در این کشور به بیماری کوید۱۹ مبتلا شوند، ۳۰۰۰ دلار برای درمان به آنها میپردازد. این هزینه صرف مراقبتهای پزشکی از بیمار و کمک به بازگشت مسافر به کشور خود میشود.
همچنین این کشور اقدامات سختگیرانهای به منظور پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا در نظر گرفته است که تمام شاغلان صنعت گردشگری و همچنین مسافران باید به آن اهمیت دهند.
ایتالیا
جزیره سیسیل واقع در جنوب ایتالیا اعلام کرد که نصف هزینه پرواز به ایتالیا و یکسوم هزینه اقامت در هتل را برای مسافران پرداخت میکند. این شهر همچنین برای دیدن موزهها و مکانهای باستانشناسی بلیت رایگان ارائه میدهد. صنعت گردشگری سیسیل در این بحران کرونا بیش از ۱ بیلیون یورو خسارت دیده است.
ژاپن
ژاپن با به راه انداختن کمپین «به سفر برو»، فقط سفرهای داخلی خود را تشویق میکند. دولت در این کمپین هزینههای سفرهای داخلی مردم را تا ۵۰ درصد میپردازد. از این هزینهها میتوان به هزینههای جابهجایی، اقامت، دیدن جاذبههای گردشگری و خرید اشاره کرد.
این کمپین تا بهار سال آینده ادامه خواهد داشت. در ضمن مناطق قرمز این کشور از نظر ابتلا به ویروس کرونا مانند توکیو، از این برنامه خارج هستند و کسی اجازه سفر به آن مکانها را ندارد.
مکزیک
گردشگرها در شهر کانکون که در شرقیترین بخش کشور مکزیک قرار دارد، میتوانند از دو شب اقامت رایگان بهرهمند شوند. مسافران همچنین یک بلیت رایگان هواپیما دریافت میکنند. این مسافران برای رفتن به تعطیلات کنار ساحل این شهر تشویق میشوند.
قبرس
کشور مدیترانهای قبرس نیز برای احیاء گردشگری در این کشور اعلام کرده است که تمام هزینههای اقامت، غذا، نوشیدنی و پزشکی تمام گردشگرهایی را که به این کشور سفر میکنند میپردازد. اما از مسافران قبل از ورود به کشور، تست کرونا گرفته میشود.
تنها کاری که مسافران باید انجام دهند، هزینه پروازشان به این کشور و بازگشتشان به کشور خودشان را تقبل کنند. در ضمن هزینه همراهان گردشگر هم کاملا پرداخت میشود.
همچنین قبرس، یک بیمارستان ۱۰۰تخته برای مسافرانی که در تعطیلات به کوید۱۹ مبتلا میشوند، در نظر گرفته است و آنها رایگان تحت درمان قرار میگیرند.
یونان
این کشور برای تشویق گردشگرها مالیات بر بلیتهای پرواز را کم کرده است. این مالیاتها از ۲۴درصد به ۱۳درصد کاهش یافتهاند. البته فقط کشورهای عضو اتحادیه اروپا میتوانند به یونان سفر کنند.
پروازهای بین ترکیه و بریتانیا و یونان به غیر از موارد اورژانس، حقوق بشر، برگرداندن افراد به کشور خود ممنوع است.
استرالیا
در این کشور هنوز هم محدودیتهای سفر وجود دارد. اما مسافران میتوانند با رعایت یکسری نکات به این کشور وارد شوند. مسافرانی که به این کشور وارد میشوند، بهویژه آنهایی که از بلغارستان، ایرلند، کرواسی، موناکو و رومانی قصد سفر به این کشور را دارند باید حتما ۴ روز قبل از ورود، گواهی سلامت داشته باشند و تست کرونای آنها منفی باشد.
اگر گردشگرها امکان دریافت گواهی سلامت نداشتهاند و بخواهند به مدت طولانی در این کشور حضور داشته باشند، باید حداقل ۱۴ روز قرنطینه بمانند، سپس وارد کشور شوند. در غیراینصورت بدون گواهینامه سلامت نمیشود از این کشور دیدن کرد.
فرانسه
سفر به کلانشهرهای این کشور ممنوع است. اما شهروندان اتحادیه اروپا، ایسلند، آندورا، نروژ، موناکو، بریتانیا، سوئیس میتوانند به این مناطق سفر کنند.
گردشگرهایی که علایم بیماری کرونا را دارند، قرنطینه میشوند. استفاده از ماسک هم برای گردشگرهای بالاتر از ۱۱ سال اجباری است.
آلمان
گردشگرهایی که کشورشان عضو اتحادیه اروپا نیست، نمیتوانند وارد آلمان شوند. البته مسافرانی که برای درمان به این کشور میروند یا محققان شاغل در حوزه سلامت و مراقبان افراد سالمند از این قاعده مستثنی هستند.
علاوه بر اقدام فوق، تمام مسافرانی که آلمان مقصد نهایی آنهاست، پیش از ورود به این کشور به مدت ۱۴ روز قرنطینه میشوند. اما اگر گردشگرها پیش از ورود به کشور تست کرونا انجام داده و آن منفی باشد، قرنطینه نمیشوند.
سوئد
تنها گردشگران کشورهای اتریش، بلژیک، کرواسی، قبرس، دانمارک، جمهوری چک، استونی، اسپانیا، لهستان، فنلاند، فرانسه، آلمان و ایتالیا اجازه ورود به این کشور را دارند.
سوئیس
کشورهایی که عضو منطقه شنگن (به ۲۶ کشور اروپایی گفته میشود که قانون کنترل گذرنامه در بدو ورود را برای شهروندان این منطقه حذف کردهاند) نیستند نمیتوانند وارد این کشور شوند.
بنابه گفته سازمان توسعه و همکاری اقتصادی امسال صنعت گردشگری ۶۰ درصد دچار رکود شده است و اگر اقدامات موثری در این زمینه صورت نگیرد و کوید۱۹ همچنان به بیماریزایی خود ادامه دهد، ۸۰ درصد این صنعت دچار فروپاشی میشود.
پنجاه میلیون شغل مربوط به صنعت گردشگری در سراسر جهان به علت کرونا از بین خواهد رفت.
بحران جهانی شیوع ویروس کرونا، صنعت گردشگری را با پرچالشترین سال ممکن روبهرو کرده و محدویتهای سفر این صنعت پرسود و تاثیرگذار در اقتصاد جهانی در هشت ماه نخست سال ۲۰۲۰ با افت قابل توجهی روبرو کرده است.
صنعت گردشگری با وقوع کرونا بیشترین آسیب را دید. این در حالی است که حدود ۱۰ درصد درآمد ناخالص اقتصاد جهان از صنعت گردشگری است و رتبه ۵ را در بین صنایع مهم دارد در سال ۲۰۱۸ این صنعت با درآمده ۸.۸ تریلیون دلار به اقتصاد جهان کمک کرد و حدود ۳۲۰ میلیون شغل در جهان به حوزه گردشگری و سفر مرتبط است.
بر اساس آمار شورای جهانی گردشگری و سفر ۵۰ میلیون شغل مربوط به صنعت گردشگری در سراسر جهان به دلیل کرونا از بین خواهد رفت.
طبق اعلام سازمان جهانی گردشگری (WTO)، در ماه ژانویه که همزمان با آغاز بحران کرونا بود، گردشگری جهان رشد منفی یک درصد را در مقایسه با سال گذشته آن به ثبت رساند، اما بهتدریج سایه کرونا بر گردشگری جهان سنگینتر شده و در ماه فوریه و مارس این سیر نزولی به منفی ۱۶ و منفی ۶۵ درصد میرسد و در ماههای آوریل و مینیز رکورد رشد منفی ۹۷ درصدی ثبتشده است. صنعت گردشگری بینالملل در ماههای ژوئن، جولای و اوت نیز به ترتیب رشد منفی ۹۱، ۸۱ و ۷۹ درصد را نشان میدهد.
در ایران هم آمارهای منتشرشده از سوی این سازمان نشان میدهد، متوسط رشد صنعت گردشگری ایران در هشت ماه نخست سال ۲۰۲۰ به منفی ۷۲ درصد رسیده است.
فعالان صنعت گردشگری تأکید میکنند ورای کرونا، تصمیمهای غیر کارشناسی در طول چند ماه گذشته، صنعت گردشگری را متحمل هزینههای فراوانی کرده است. درحالیکه انتظار میرفت با توجه به تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری به وزارتخانه و تأکید بر تدوین بودجه بدون وابستگی به نفت، این صنعت بیش از قبل موردتوجه قرار گیرد و حداقل تصمیمات با مشورت بخش خصوصی انجام شود.
در این میان، اما برخی معتقدند صنعت گردشگری از سالهای قبل مورد بیتوجهی بوده است و عدم تجهیز زیرساختهای این صنعت باعث شده تا امروز با صنعتی روبهرو باشیم که نتواند جایگاه خود را در ارزآوری برای کشور به نحو احسن ایفا کند.
در همین زمینه احمد پورفلاح مشاور عالی رئیس اتاق ایران میگوید: «عدم اعتقاد به گردشگری، وابستگی به نفت و تحریم اجازه نداد سهم خودمان را از گردشگری بگیریم. وقتی درآمد نفتی خوب است دلیلی نمیبینند خود را وارد مسائل گردشگری کنند، اما وقتی دولت درآمدش پایین میآید به یاد صنایع میافتد.»
راهکار حمایت از صنعت گردشگری در شرایط فعلی چیست؟ علیاکبر عبدالملکی و مجید پورکائد رئیس و نایبرئیس کمیسیون گردشگری و کسبوکارهای وابسته اتاق ایران در پاسخ به این سؤال تأکید میکنند که باید زیرساختهای صنعت گردشگری را از الآن برای سالهای بعد تجهیز کنیم تا تجربه سال جاری مجدد تکرار نشود.
این دو در عینحال منتقد تصمیمهایی هستند که یکباره بدون توجه به نظرات بخش خصوصی و آسیبهایی که میتواند داشته باشد، گرفته میشود و در شرایطی مسئولان درصدد جبران آنها برمیآیند که فرصتهای طلایی ازدسترفته است.
«افزایش قیمت بلیت پروازهای داخلی» در هفتههای گذشته ازجمله تصمیماتی است که به عقیده این دو فعال صنعت گردشگری، بدون پشتوانه کارشناسی گرفته شده و گردشگری داخلی را بهشدت کاهش خواهد داد.
در همین زمینه، رئیس کمیسیون گردشگری و کسبوکارهای وابسته اتاق ایران بر این باور است که افزایش قیمت بلیت پروازهای داخلی در شرایطی که به دلیل شیوع ویروس کرونا، بسیاری از کسبوکارهای وابسته به صنعت گردشگری نیمه تعطیل هستند یا بهطورکلی فعالیتهای خود را متوقف کردهاند، تیر خلاصی است بر صنعت گردشگری.
علیاکبر عبدالملکی تأکید میکند: افزایش نرخ بلیت هواپیما آنطور که در رسانهها اعلام میشود ۱۰ درصد است، بههیچوجه صحت ندارد، چراکه برخی ایرلاینها قیمتهای خود را بیشتر افزایش دادهاند.
او همچنین منتقد بودجه تخصیص دادهشده به وزارت گردشگری است و تشکیل فدراسیون گردشگری و همچنین کمیسیون گردشگری را دو راهکاری عنوان میکند که در شرایط فعلی میتواند به صنعت گردشگری کمک کند.
رییس کمیسیون گردشگری و کسب و کارهای وابسته به اتاق ایران با بیان اینکه صنعت گردشگری از جمله نخستین مشاغلی است که با وقوع کرونا بیشترین آسیب را دیده بر ضرورت حمایتهای دولتی از کسب و کارهای وابسته در این صنعت تاکید کرد و گفت: متاسفانه همزمان با شیوع ویروس کرونا از سوی دولت دوازدهم وعدههای بسیاری به فعالان صنعت گردشگری داده شد که به رغم حرفهایی که گفته شد، در عمل شاهد بودیم که اجبار و تعیین تکلیفی برای اجرای آنها در دستگاههای اجرایی و به خصوص بانکها وجود ندارد. در بدنه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری هم شاهدیم که شخص وزیر تمام تلاش خود را میکند تا این وزارتخانه پویا و کارآمد باشد، اما متاسفانه این تلاش به تنهایی کافی نیست و حمایت سایر نهادها از جمله مجلس را میطلبد. متاسفانه بودجه تخصیص داده شده به این وزارتخانه با زمانی که سازمان بود، فرق چندانی نکرده است.
به باور او، عدم تجهیز وزارتخانه گردشگری به منابع مالی و انسانی تخصصی، حاکی از عدم اعتقاد دولت به ظرفیتهای صنعت گردشگری و نقشی است که این صنعت میتواند در جبران کمبود درآمدهای ارزی ایفا کند. در صورتیکه اگر قرار باشد از ظرفیتهای بالقوه این بخش استفاده شود باید به فکر انسجامبخشی و هماهنگی بین دستگاههای مربوطه باشیم.
او همچنین بر ضرورت تعامل دولت با بخش خصوصی تاکید و خاطرنشان کرد: به رغم گفتههای مسئولان، همچنان اتاق ایران نتوانسته است به نمایندگی از فعالان بخش خصوصی با وزیر گردشگری نشست حضوری داشته باشد. در حالیکه بالغ بر سه نامه ارسال شده است و هیچ جوابی از جانب وزارتخانه داده نشده است.
مجید پورکائد نایبرئیس کمیسیون گردشگری و کسبوکارهای وابسته اتاق ایران نیز معتقد است: باید دنبال برنامههایی باشیم که با سپری کردن کرونا، به خصوص برای نیمه دوم سال ۱۴۰۰ بتوانیم سهمیه بیشتری از جذب توریست به کشور خود اختصاص دهیم. تا بهاینترتیب ضرر و زیان ناشی از ویروس کرونا جبران شود.
او در گفتگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» در پاسخ به این سؤال که راه حمایت از صنعت گردشگری در شرایط فعلی چیست؟ اظهار کرد: صنعت گردشگری از ابتدای شیوع ویروس کرونا تاکنون، آسیب ۹۰ درصدی را تجربه کرده است و متأسفانه امکانات این صنعت راکد مانده است. به نظر هم نمیرسد بتوانیم در همین سال خسارتهای ناشی از کرونا را جبران کنیم، اما از همین الآن باید از تجربه کشورهای دیگر استفاده کنیم و برای سال آینده برنامهریزی کنیم.
پورکائد با تأکید بر اهمیت نقشآفرینی بخش خصوصی در حوزه گردشگری خواستار تسهیل فعالیت فعالان این حوزه شد و افزود: هزینه گردشگری در ایران بسیار پایینتر از سایر کشورها است و این فرصت را باید قدر بدانیم و جاذبه ایجاد کنیم. بسیاری از کشورها در همین دوران کرونا هم برای گردشگران تسهیلات ویژهای قائل شدهاند؛ برای نمونه با ارائه تخفیف از سوی ایرلاینها و هتلها، گردشگران را جذب کشور خودشان کردند. بخش خصوصی برای ارائه این راهکارها بسیار توانمند است و اگر موردتوجه قرار گیرد، قطعاً میتوانیم وضعیت گردشگری را بهبود بخشیم.