قدرت بازدارندگی ایران، برای ایجاد امنیت و صلح در منطقه و جهان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، اقای سعیدرضا عاملی در افتتاحیه دومین همایش بین‌المللی صلح و حل منازعه توسط دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران تصریح کرد: بازدارندگی نباید به سطحی کشیده شود که به سمت سلاح‌های کشتار جمعی و بمب اتم برود و جمهوری اسلامی هرگز به این سمت حرکت نکرده و نخواهد کرد و مبنای اندیشه اسلامی چنین اجازه‌ای به ما نمی‌دهد.
دکتر عاملی افزود: امید است به سمتی حرکت کنیم که شاهد صلح نظام‌مند و فراگیر در جهان باشیم چرا که ما بر این باوریم که ملت‌های جهان به سمت عقلانیت و دردمندی با همه مظلومان جهان حرکت می‌کنند و عباد صالح خدا وارثان اصلی جهان خواهند بود.
وی با بیان اینکه موضوع صلح و حل منازعه موضوعی مهم و تاریخی است، تأکید کرد: تلاش برای صلح، به‌خصوص در حوزه دانشگاهی، تلاشی ارزشمند است.

وی ابراز امیدواری کرد: تلاش دانشگاه تهران و دانشکده مطالعات جهان بتواند سازوکار‌هایی را برای توسعه صلح در جهان ایجاد کند.
دکتر عاملی با اشاره به ابتلای بیش از ۵۹ میلیون نفر به کووید ۱۹ در جهان، و مرگ بیش از ۱ میلیون ۴۰۰ هزار نفر، هراس و اضطراب در سطح جهانی و شرایط سخت و ناگوار مردم جهان را یادآور شد و افزود: یکی از عرصه‌های نگرانی و نبود امنیت مخاطرات مرتبط با سلامت است و یکی از جنبه‌های مهم صلح تأمین سلامت و امنیت برای جامعه بشری مهم است، هم نسبت به جنگ و هم نسبت به فقر و هم نسبت به اموری که منشأ بیماری‌های فراگیر و به‌مخاطره‌انداختن سلامت جامعه انسانی است.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به اینکه صلح مبتنی بر پایه علم و دانش و آگاهی است و جنگ پدیده‌ای است مبتنی بر نفرت و نیرنگ، تأکید کرد: در واقع، دانش و حقیقت علم هرگز جامعه را به‌سمت جنگ، فقر، نابرابری و ظلم حرکت نمی‌دهد.
وی ادامه داد: آنچه جامعه انسانی را به سمت ناامنی، جنگ، نابرابری و ظلم می‌کشاند پدیده نیرنگ، عصبیت و جهل است. انسان به‌جای استفاده از اندیشه در مسیر خلق نوآوری‌ها برای حل مسائل جهان و کاهش درد‌ها و آلام جامعه بشری، دچار خودخواهی می‌شود که منشأ نیرنگ‌ها بر علیه جامعه بشری است.

به گفته دکتر عاملی همه بر این معنا واقفند که امروز جامعه به‌معنای کلیت جامعه یک کل به هم پیوسته است که شامل ۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون جمعیت جهان است و بشر از وضعیت حاکم بر جهان و جهل و عصبیت‌های قومی، نژادی، دینی، فردی و گروهی با منشأ خودخواهی و تکبر‌های درونی و بروز جنگ، در رنج است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با یادآوری اینکه قرن بیستم یکی از قرن‌های خونبار جنگ بود، کشتگان جنگ در این قرن را ۲۲ برابر کشتگان جنگ در قرن هجدهم و ۱۲ برابر کشتگان جنگ در قرن نوزدهم عنوان کرد و افزود: عصبیت و جاهلیت با مدرن‌شدن و پیشرفت جهان کاهش نیافته است، بلکه افزایش داشته و ممکن است این مسیر همچنان ادامه بیابد.

وی افزود: جهان ظرفیت جنگ بزرگ را بیش از قبل یافته و شمار سلاح‌های کشتار جمعی و شیمیایی افزایش یافته است. تنها در فاصله سه روز، انفجاز دو بمب اتمی بر سر هیروشیما و ناکازاکی نزدیک به ۲۲۰ هزار تا ۳۰۰ هزار کشته برجای گذاشت. جهان امروز ظرفیت ۱۲ هزار بمب هسته‌ای را داراست که ۶ هزار بار بدتر از بمب اتمی هیروشیما و ناکازاکی است.»
دکتر عاملی با اشاره به اینکه در این شرایط با «تئوری زمستان خاکستری» مواجه می‌شویم، گفت: اگر این بمب‌ها زیر ماشه عصبیتی قرارگیرد که به فکر جهان نباشد، همه جهان را دچار سرمای شدیدی خواهد کرد و دمای کره زمین را به منفی ۵۰ درجه سانتی‌گراد خواهد رساند و همه در این غبار عصبیت و جاهلیت کشته می‌شوند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به رنج جهان از فقر اظهار داشت: امروز آمار فقر مطلق در جهان بیش از ۸۰۰ میلیون نفر و درآمد این افراد در روز تنها ۱ دلار و ۹۰ سنت است.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران افزود: جهان آبستن فقر مطلق است. حتی پیش‌بینی می‌شود علی‌رغم رشد و پیشرفت‌ها، تا سال ۲۰۳۰، تعداد مبتلایان به فقر مطلق، به نیم میلیارد جمعیت جهان برسد.
وی فقر را رنجی بزرگ در جهان دانست و گفت: آن هم در شرایطی که ثروت‌های چندین میلیارد دلاری در جهان وجود دارد؛ میلیارد‌هایی که ظرفیت بزرگی از ثروت دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. یک درصد جامعه جهانی بیش از ۹۰ درصد سرمایه جهان را به خود اختصاص داده اند و این‌ها ظرفیت‌های سازمان‌یافته تبعیض، بی عدالتی، فاصله اجتماعی و سلطه بر جهان است.
دکتر عاملی تأکید کرد: جهان عاری از جنگ، نفرت و فقر مستلزم آن است که نهاد‌های ظرفیت‌ساز برای جنگ، فقر و بلایای عمومی در جهان بجای حرکت به سمت نابرابری و ظلم و ظرفیت سازی برای جنگ به سمت عدالت و جهان عاری از ظلم و تبعیض حرکت کنند.
وی افزود: با وجود نهاد‌های بین‌المللیِ منشأ جنگ و نفرت، نمی‌توان انتظار داشت با برگزاری نشست و همایش‌ها، مسئله جنگ حل شود و به حل منازعه‌ای اساسی دست نخواهیم یافت.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: ریشه حل منازعه، مواجهه سازمان‌یافته با عوامل جنگ و فقر، بلا و ناامنی در جهان است.
دکتر عاملی با اشاره به گروهک کوچکی در ایران با پشتیبانی امریکا و اسرائیل و عربستان افزود: ۱۷ هزار تن از جوانان پاک ایرانی در مدت یک سال ترور شدند و پایه ترور‌های چهار دهه اخیر کشورمان بوده‌اند. با وجود گروهک‌های تروریستی در جهان نمی‌توان انتظار صلح و آرامش برای جهان داشت.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به اینکه رنج‌های ما محدود به فقر و جنگ نیست، ادامه داد: شاید بیشتر از هر چیزی فرهنگ دورافتاده از خدا و انسان دورافتاده از خدا منشأ بلایای جامعه بشری است.

وی خاطرنشان کرد: امروز شاهدیم که در دنیای مدرن زندگی‌های منجر به طلاق رو به افزایش است. در امریکا، در سال ۲۰۱۹، نزدیک به ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار مورد ازدواج و ۸۰۰ هزار مورد طلاق صورت پذیرفته است؛ یعنی از هر ۳ ازدواج، یک مورد به طلاق کشیده شده است. جامعه طلاق در دنیا خانواده‌های تک‌سرپرست و مادران سرپرست فرزندان را افزایش داده است؛ فضایی که منجر به سبک زندگی‌ای می‌شود که ناآرامی و تألمات بشر را افزایش می‌دهد. ما دچار فرهنگی هستیم که منشأ ناامنی و بلایای اجتماعی در جهان است. برای رسیدن به صلح باید قدری پایه‌ای‌تر با مسائل مواجه شد.
دکتر عاملی با اشاره به مدل فهم چرائی نفرت و جنگ در جهان اظهار داشت: ساختار کلی جهان نیاز به بازنگری اساسی دارد. نخست باید به نگرش‌های نفرت و نگرش‌های منتهی به جنگ توجه داشت. اندیشه صلح منشأ به‌وجودآمدن صلح خواهد شد؛ و اندیشه نفرت و جنگ به جنگ و نفرت منجر خواهد شد.

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه پایه اصلی جنگ و نفرت نیز بر ایدئولوژی جنگ استوار است. افزود: ایدئولوژی‌های نفرت سیاست‌های نفرت را رقم می‌زند. سرمایه‌گذاری‌ها روی صنعت جنگ در دنیا برخاسته از ایدئولوژی‌های نفرت و استثناگرایی در ذهنیت اجتماعی افراد و برخی دولت‌ها و گروه‌های کوچک در دنیاست.
وی ادامه داد: وقتی یکی از رؤسای امریکا صحبت از این کرد که ما امریکاییان خیلی مستثنی‌تر از سایر ملت‌های جهان نیستیم رگیولیانی، شهردار سابق نیویورک، رئیس‌جمهور را نقد کرد و مورد ملامت قرار داد و ملت امریکا و سرزمین امریکا را سرزمین استثنا‌های بزرگ خواند.
دکتر عاملی با انتقاد از اینکه حتی تحمل شنیدن سخن صلح‌آمیز وجود ندارد، افزود: واقعیت این است که انسان از آن منظر که انسان است با همه برابر است. همه انسان‌ها حق زندگی و حق برخورداری از کیفیت خوب زندگی را دارند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: امروز که از فضای مجازی سخن می‌گوییم نزدیک به ۳۰ درصد جمعیت جهان به اینترنت دسترسی ندارند و نمی‌توانند از این ظرفیت مهم استفاده کنند. فاصله اجتماعی‌ای که در جهان واقعی وجود دارد فاصله اجتماعی و محرومیت‌های تبعیض‌آمیز در دنیای مجازی را نیز به‌دنبال دارد.

وی با تأکید بر نقش ایدئولوژی افزود: با نگاه به ساختار اجتماعی، در درجه نخست باید نگران ایدئولوژی‌هایی باشیم که کشتن دیگران و رنج ایجادکردن برای ملت‌های دیگر برای آنان آسان است و نظام سرمایه‌داریی شکل می‌دهند که در آن عده زیادی در فقر مطلق و عده کمی در ثروت مطلق باشند. چنین فضایی، دیگری سازی را پدید می‌آورد که منشاء دیگری هراسی و بازنمایی نفرت (hate representation) را می‌شود و این در واقع عرصه رسانه‌ای تولید نفرت است.
دکتر عاملی با تأکید بر اینکه کار رسانه‌ها بازتولید و بازنمایی واقعیت‌هاست، اما همه واقعیت‌ها را بازنمایی نمی‌کنند، تصریح کرد: در بازنمایی‌های آنان ملت صلح و دوستی در جهان، ملت و جامعه‌ای هراسناک معرفی می‌شوند. در مورد ملیت‌های دیگر نیز در گذشته این امر اتفاق افتاده است، از جمله نسبت به ژاپن، روسیه و چین. در مورد پیروان ادیان نیز این بازنمایی هراسناک تحقق یافته است. امروز شاهدیم که اسلام‌هراسی فراگیری توسط رسانه‌ها بازتولید شده است.

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به وقایع بعد از ۱۱ سپتامبر که از مصادیق این نفرت‌برانگیزی بود خاطرنشان کرد: در بیشتر کشور‌های اروپایی و در امریکا، به مساجد و مسلمانان متعددی حمله شد و تراژدی‌های بسیار تأسفباری رقم خورد. در انگلستان، در اتوبوس عده‌ای نوجوان، تحت تأثیر شرایط و فضای نفرت و رسانه نفرت‌برانگیز، به توهین به جوان عراقی مسلمان و تازه‌فارغ‌التحصیل‌شده‌ای از مقطع کارشناسی‌ارشد پرداختند و به وی حمله‌ور شدند. این جوان مسلمان بدون هیچ پاسخی از اتوبوس پیاده می‌شود و این گروه نوجوان در تعقیب وی، آنقدر با چوب بر سر او ضربه زدند که قطع‌نخاع شد و در عبارتی معنادار خطاب به دولت انگلستان گفت من آمده بودم در کشور شما تحصیل کنم، ولی مرا معلول کردید.
وی در تحلیل ساختار جنگ و ساختار مخالف با امنیت، به مفهوم «دیگری‌سازی» اشاره کرد و ادامه داد: دیگری‌سازی پایه بسیاری از تقابل‌ها و نفرت‌هاست. بر پایه دیگری‌سازی است که در ساختار فکری و اجتماعی دیگری‌هراسی (xenophobia) به‌وجود می‌آید.
دکتر عاملی افزود: دیگری‌هراسی آنقدر هراس را نسبت به دیگری که ممکن است ۲ میلیارد جمعیت مسلمان در جهان باشد، افزایش می‌دهد که تمامی این جمعیت را در معرض خطر قرار می‌دهد. خطر برای دیگری اقلیت، خطر برای جامعه میزبان هم هست.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه امروز جهان متصل‌تر از گذشته است، تصریح کرد: جهان مجازی‌شده و جهان جهانی‌شده امروز به‌مراتب متصل‌تر از جهان گذشته است و خطرزایی برای یک فرد به‌مثابه خطرزایی برای همگان است. خطرزایی برای جامعه اقلیت بزرگ حتماً خطرزایی برای جامعه اکثریت است.

وی با تأکید بر اینکه دیگری‌سازی‌ها پایه دیگری‌هراسی‌ها را به‌وجود می‌آورد، افزود: جداسازی‌ها به‌دنبال خود، دیگری‌هراسی‌ها را به‌وجود می‌آورد. دیگری‌هراسی‌ها به تضاد و تقابل و جنگ می‌انجامد. در پرتو این فضای تقابل‌هاست که با آشفتگی اجتماعی مواجه می‌شویم.
دکتر عاملی با بیان اینکه جامعه امریکا تحت تأثیر نگاه نژادپرستانه انتخاباتی دو جمعیت بزرگ بالای ۷۰ میلیون در مقابل با هم قرار گرفته‌اند، ادامه داد: کمتر دیده شده که جمعیت‌های میلیونی حول محور نفرت در مقابل هم قرار بگیرند. این خطر بزرگ در هر جای دنیا خطری ناگوار است. چه در فضای ملی و چه در فضای بین‌المللی پسندیده نیست که ملت‌ها به نزاع با هم بپردازند؛ و پسندیده نیست که دیگران برای ما و ملت‌های مسلمان و ملت‌های غیرمسلمان فضای تقابل به‌وجود آورند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی «صلح» و «جنگ» را مفاهیمی جهانی و ورای ملیت، نژاد، قوم و ادیان دانست و تصریح کرد: وجود صلح برای گروهی و نبود آن برای گروهی دیگر ناشی از تفکر ایدئولوژیک خطرناک نفرت است.

وی با تأکید بر اینکه استفاده ابزاری از صلح استفاده بسیار خطرناکی است، گفت: مصادیق آن مانند سخن گفتن از صلح و همزمان تجهیز ۶۰۰۰ کلاهک هسته‌ای برای نابودی بشر، تخصیص نزدیک به ۱ تریلیون دلار به صنعت جنگ، استفاده از صلح برای سلطه بیشتر، فراهم‌کردن ناامنی و استفاده اطلاعات برخی نهاد‌های بین‌المللی صلح با ورود به کشور‌ها برای ایجاد ناامنی است.
دکتر عاملی با تاکید بر بی معنا بودن ضعیف بودن در مقابل قدرت‌های نظامی بزرگ جهان، ادامه داد: در شرایطی که برخی کشور‌ها به‌صورت سلطه‌آمیز ناامنی برای سایر ملت‌ها پدید می‌آورند، گریزی نیست مگر رفتن به‌سمت قدرتی که بازدارنده وقوع جنگ شود. در واقع، ظرفیت‌های بازدارندگی ظرفیت‌های ایجاد صلح است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: اگر امروز جمهوری اسلامی ایران به‌سمت قدرت بازدارندگی حرکت می‌کند، برای ایجاد امنیت و صلح در منطقه و جهان است و نه برای جنگ. برای این است که کسانی که به‌دنبال گرفتن همه جهان هستند کمی تأمل و احساس خطر کنند تا به سمت ایجاد ناامنی در منطقه غرب آسیا حرکت نکنند.

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران تصریح کرد: بازدارندگی نباید به سطحی کشیده شود که به سمت سلاح‌های کشتار جمعی و بمب اتم برود و جمهوری اسلامی هرگز به این سمت حرکت نکرده و نخواهد کرد و مبنای اندیشه اسلامی چنین اجازه‌ای به ما نمی‌دهد.
دکتر عاملی افزود: امید است به سمتی حرکت کنیم که شاهد صلح نظام‌مند و فراگیر در جهان باشیم چرا که ما بر این باوریم که ملت‌های جهان به سمت عقلانیت و دردمندی با همه مظلومان جهان حرکت می‌کنند و عباد صالح خدا وارثان اصلی جهان خواهند بود.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران در پایان سخنان خود ابراز امیدواری کرد: در این همایش شاهد مقالات فاخر و راهگشایی برای رسیدن به حل منازعه در جهان باشیم و همچنین شاهد استقرار فضای تمدنی صلح‌آمیز باشیم.