خطر برای بیماران قلب و عروق

بعضی از عوامل، موجب سریع‌تر شدن تصلب شرایین می‌شوند و در صورت وجود آن‌ها احتمال پیدایش بیماری قلبی - عروقی افزایش پیدا می‌کند. برای پیشگیری از پیدایش بیماری‌‏های قلبی - عروقی، مرگ و میر و ناتوانی ناشی از آن‌ها، باید این عوامل خطر را بشناسید و به توصیه‌‏های پزشکی توجه کنید.

 

 

 

 

 

عوامل خطر برای بیماری‌های قلب و عروق عبارتند از: سن بالا، جنس مذکر، سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس، فشار خون بالا، افزایش چربی خون به ویژه کلسترول، دیابت قندی، سیگار کشیدن، چاقی، کم تحرکی (انجام ندادن فعالیت‌های بدنی) و اختلال در انعقاد خون. 

 

با توجه به این‌که دیابت از عوامل خطر بیماری‌های قلبی - عروقی است و معمولا با عوامل خطر دیگر همراهی دارد و گاهی ایجادکننده آن‌ها است، مبتلایان به دیابت باید بیش از دیگران مراقب سلامت قلب و عروق خود باشند. 

 

پژوهش‌های فراوان پزشکی نیز نشان داده‌اند که عوامل خطر قلبی - عروقی در مبتلایان به دیابت نوع ۲ شایع‌تر هستند. 

 

بیماری‌های قلبی - عروقی را می‌توان به سه گروه عمده تقسیم کرد: 

 

• بیماری‌های کرونری قلب 

 

• حوادث عروقی مغز 

 

• بیماری رگ‌های محیطی 

 

 

 

قلب، یک پمپ عضلانی به اندازه مشت گره‌کرده انسان است که در هر دقیقه به طور متوسط ۶۰ تا ۱۰۰ بار می‌تپد و خون را در بدن به گردش در می‌آورد. گردش خون سبب می‏‌شود که اکسیژن و مواد غذایی به اندام‌های بدن برسد و مواد زائد ناشی از فعالیت سلول‌ها نیز دفع شوند.

 

عضله قلب نیز از این قاعده مستثنی نیست و باید خون‌رسانی مناسب داشته باشد تا این کار حیاتی خود را به درستی انجام دهد. خون‌رسانی به عضله قلب از سوی رگ‌هایی موسوم به "سرخرگ‌های کرونر" صورت می‌گیرد.

 

رسیدن خون به قلب و میزان فعالیت عضله قلب تا حدی مشابه وضعیت عرضه و تقاضا است؛ هر چه قلب فعالیت بیشتری داشته باشد (مثلاٌ هنگام فعالیت‏‌های سنگین بدنی یا اضطراب و تنش)، به خون بیشتری احتیاج خواهد داشت. سرخرگ‏‌های کرونر باید بتوانند این افزایش نیاز را تأمین کنند وگرنه سلول‌های عضله قلب با مشکل روبرو خواهند شد. 

 

تصلب شرایین و همچنین پیدایش لخته درون رگ‌‏های کرونر سبب می‌شود خون‌رسانی به سلول‌های عضله قلب کاهش یابد. در نتیجه کمبود اکسیژن و مواد غذایی و انباشت مواد زائد در عضله قلب، دردی پدید می‌آید که به "درد قلبی" یا "آنژین صدری" معروف است.

 

اگر سرخرگ کرونر به‌طور کامل (به وسیله تنگی شدید یا لخته خون) بسته شود، سلول‏‌های قلبی مربوط به حوزه آن سرخرگ خواهند مرد که به این وضعیت "انفارکتوس قلبی" می‏‌گویند. گاهی در اثر اختلال شدید و گسترده در کارکرد عضله قلب، مرگ ناگهانی رخ می‌دهد. 

 

 

 

این درد کوبنده یا فشارنده در ناحیه پشت جناغ سینه احساس می‌شود و ممکن است به گردن، دست‌ها، پشت یا شکم نیز انتشار یابد. آنژین صدری، بیشتر هنگام کار‌های بدنی یا فشار‌های روحی و روانی که فعالیت قلب افزایش پیدا کرده است، بروز می‌کند و معمولاٌ با استراحت یا مصرف نیتروگلیسرین زیر زبانی تسکین می‌یابد.

 

اگر درد با استراحت یا چندین دقیقه پس از مصرف قرص زیر زبانی بهبود نیافت و به ویژه اگر همراه با تنگی نفس، تهوع و تعرق شدید بود، ممکن است نشانه انفارکتوس قلبی باشد.

 

بر اساس گزارش مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران، به دلیل اختلال در اعصاب محیطی، شدت نشانه‌های بیماری قلبی در افراد دیابتی ممکن است کمتر از میزان مورد انتظار باشد (انفارکتوس بی سر و صدا)؛ از این رو شما که به بیماری دیابت مبتلا هستید، باید بیشتر متوجه چنین نشانه‌هایی باشید و به موقع به پزشک مراجعه کنید.

 

البته درد‌های قفسه سینه، فقط نشانه بیماری قلبی نیستند و ممکن است مثلاٌ در اثر بیماری‌های گوارشی یا ریوی پدید آیند. 

 

 

احساس تنگی نفس می‌تواند از نشانه‌های بیماری کرونری قلب باشد، گر چه در بسیاری از بیماری‌های تنفسی و غیره نیز این حالت پدید می‌آید. 

 

 

در این وضعیت، فرد به‌طور ناراحت کننده‌ای ضربان قلب خود را احساس می‏‌کند. تپش قلب در حالت‌ اضطرابی و برخی بیماری‌های دیگر قلبی نیز پدید می‌آید. 

 

 

در مراحل پیشرفته‌تر بیماری قلبی (نارسایی قلب) که کارکرد پمپ اشکال پیدا می‌کند، مایع موجود در بافت‌های بدن (به‌ویژه بخش‌های پایینی بدن مثل قوزک پاها) به طور کامل تخلیه نمی‌شود و در زیر جلد انباشته می‌شود. البته خیز یا اِدِم در نتیجه بیماری‌های واریسی پاها، بیماری کبد، اختلالات کلیوی و غیره نیز ممکن است پدید آید. 

 

 

 

 

 

هنگامی‌که رگ‌های تغذیه‌کننده مغز به شدت آسیب ببینند، خون به سلول‌های مغزی نمی‌‏رسد و آن‌ها دچار مرگ خواهند شد که به این حالت "انفارکتوس مغزی" می‏‌گویند. سکته مغزی، هم در اثر تنگی و بسته‌ شدن رگ‌های مغز پدید می‌آید و هم به دنبال پاره‌ شدن و خونریزی رگ‌های مغز. 

 

مهم‌ترین عامل خطر برای حوادث عروقی مغز، افزایش فشار خون (پرفشاری خون) است. خطر سکته مغزی در مبتلایان به دیابت که فشار خون بالا نیز دارند، دو برابر افرادی است که تنها به پرفشاری خون دچار هستند. این مسأله، اهمیت کنترل فشار خون در بیماری دیابت را آشکارتر می‌سازد. 

 

نشانه‌های‌ بیماری عروقی مغز، بسته به این‌که کدام قسمت مغز، اختلال خون‌رسانی پیدا کند، گوناگون هستند. کرختی یا ضعف حرکتی شدید (فلج) در یک نیمه بدن و نابینایی یا تاری دید زودگذر یک چشم، از جمله نشانه‌های بیماری عروقی مغز هستند.

 

 

منظور از بیماری رگ‌های محیطی، بیماری‌هایی هستند که عروق بیرون از قلب و مغز را گرفتار می‌کنند. این بیماری‌ها معمولاٌ در نتیجه تنگ شدن رگ‌هایی که خون را به پا‌ها و دست‌ها می‌‏رسانند، پدید می‌آیند. کاهش خون‌رسانی به پا‌ها سبب دو نوع عارضه می‌شود: 

 

۱ - قنقار یا یاگانگرن: مرگ بافتی در اثر نرسیدن خون به اندام‌ها که در نهایت به قطع آن عضو می‌انجامد. 

 

۲ - لنگش متناوب: به علت تصلب شرایین خو‌ن‌رسانی‌کننده پاها، پس از مدتی راه رفتن، درد شدیدی معمولاٌ در عضلات پشت ساق پا به‌وجود می‏‌آید. 

 

به‌طور کلی احتمال این‌که مبتلایان به دیابت نیاز به قطع قسمتی از پاهای خود پیدا کنند، ۱۵ تا ۴۰ برابر جمعیت جامعه است؛ بنابراین، پایبندی به توصیه‌های مربوط به پیشگیری از بیماری‏‌های قلبی - عروقی و نیز رعایت اصول مراقبت از پاها، برای افراد دیابتی بسیار اهمیت دارد. 

 

 

 

کلسترول که نوعی چربی است، در پیدایش و گسترش تصلب شرایین نقش مهمی دارد، زیرا می‌تواند در دیواره رگ‌ها رسوب کند و همراه با عوامل دیگر به تنگی و بسته شدن سرخرگ‌‏ها بیانجامد. 

 

کلسترول، دو نوع مهم دارد: یکی، کلسترول بد (LDL) که موجب بسته شدن رگ‌ها و بیماری قلبی - عروقی می‌شود و دوم، کلسترول خوب (HDL) که کلسترول اضافی بدن را از بافت‌ها خارج می‌کند و خطر بیماری قلبی را می‌کاهد. نوعی از کلسترول که باید غلظت کمی در خون داشته باشد، همان نوع بد یا LDL است. 

 

شما می‌توانید با پرهیز از مصرف غذا‌های پرچربی و رعایت توصیه‌های پزشک، چربی خون خود را در سطح مناسب قرار دهید.

 

 

فشار خون بالا افزون بر این‌که فشار بیشتری بر قلب وارد می‌سازد و نیاز آن به خون را افزایش می‌دهد، روند تصلب شرایین را نیز تسریع می‌کند و سبب آسیب اندام‌های گوناگون بدن می‌شود. 

 

 

چاقی عامل خطر مهمی برای افزایش فشار خون است. همچنین چاقی یا اضافه وزن موجب افزایش مقاومت سلول‌های بدن نسبت به انسولین می‌شود. باید زیر نظر یک پزشک یا متخصص تغذیه، وزن بدن خود را به میزان متناسب با قد، جنس و سن خود برسانید. 

 

 

استعمال دخانیات، سبب افزایش ضربان و در نتیجه کار قلب می‌شود و فشار خون را نیز بالا می‌برد. همچنین سیگار با تأثیر روی عوامل انعقادی و نیز غلیظ کردن خون، احتمال تشکیل لخته و بسته شدن سرخرگ‌ها را افزایش می‌دهد.

 

افزون بر این، سیگار با اثر بر رگ‌های کوچک، خون‌رسانی به بخش‌های انتهایی اندام‌ها (به‌ویژه پاها) را مختل می‌کند و این عارضه در افراد دیابتی که گرفتاری اعصاب محیطی دارند، بسیار مهم است و خطر قطع عضو را باز افزایش می‌دهد. این آثار، جدا از سرطان‌زایی سیگار است که موجب ناتوانی و مرگ خواهد شد. امروزه، سیگار مهم‌ترین عامل قابل پیشگیری سرطان به شمار می‌آید. 

 

۵ - قند خون خود را کنترل کنید 

 

کنترل دقیق قند خون، هم به‌طور مستقیم و هم به‌طور غیر مستقیم، نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های عروقی دارد.

 

 

پژوهش‏‌های پزشکی نشان داده‌اند که داشتن یک زندگی کم‌ تحرک (از نظر بدنی)، صرف نظر از عوامل خطر دیگر، احتمال دیابت، چاقی و بیماری کرونری قلب را افزایش می‌دهد. پیاده‏‌روی، دوچرخه‌سواری، تنیس روی میز، باغبانی و دویدن آرام، فعالیت‌های بدنی هستند که اثر مفیدی بر تندرستی شما خواهند داشت.

 

توصیه می‌شود که روزانه ۳۰ دقیقه به فعالیت بدنی بپردازید. می‌توانید این میزان فعالیت را در سه زمان ۱۰ دقیقه‌ای (با فاصله) نیز انجام دهید.