میانکاله، بهشت یا جهنم پرندگان مهاجر؟

همه ساله با پاییزی شدن شرایط جوی، تعداد زیادی از پرندگان مهاجر که بهار و تابستان به عرض‌های جغرافیایی بالاتر کوچ کرده اند، با پایان یافتن دوران تولید مثل، به سرزمین جنوبی مهاجرت می‌کنند.
استان مازندران با داشتن سواحل دریا، تالاب‌های بین المللی میانکاله و فریدونکنار، آببندان‌های زیاد و شالیزار‌های غرقابی هرساله میزبان پرندگان مهاجر زیادی از مناطق مختلف دنیا از جمله روسیه، غرب سیبری و کشور‌های شمال دریای خزر است.

مازندران، میزبان هزاران قطعه پرنده مهاجر
رییس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران گفت: هر ساله حدود ۷۵۰ هزار تا یک میلیون قطعه انواع پرندگان مهاجر برای زمستان گذرانی وارد استان مازندران می‌شوند.
کوروش ربیعی افزود: کوچ برخی از پرندگان به مازندران از اواخر تابستان شروع می‌شود و تا اواخر آذر ادامه دارد و بازگشت پرندگان مهاجر هم از اواخر اسفند آغاز می‌شود و تا فروردین ادامه خواهد داشت..
وی تصریح کرد: گروه‌های اولیه پرندگان مانند خوتکا‌های کوچک، برخی از آبچلیک ها، کاکایی‌ها و پرستو‌های دریایی در شهریورماه به دلیل واقع شدن مازندران در جنوب دریای خزر، زمستان ملایم، تالاب‌های وسیع، واقع شدن زمین‌های کشاورزی در حاشیه سواحل، وجود دشت‌های بدون کشت در زمستان و غرقابی و نیز نبود یخبندان مهاجرت خود را آغاز کرده اند.
رییس حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران گفت: دسته دیگری از پرندگان مهاجر و اصلی مانند فلامینگوها، غاز‌های وحشی، قو‌ها و درنا‌ها با شروع سرمای پاییزی در نیمه دوم سال (مهر و آبان) به تدریج وارد مازندران می‌شوند.
رییس حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران از مهاجرت ۸۰ گونه پرنده مهاجر به استان خبر داد و افزود: زیستگاه‌های تالابی مازندران به ویژه تالاب بین المللی میانکاله در جنوب شرقی دریای خزر، فریدونکنار و بیش از ۱۰۰ قطعه آببندان دارای شرایط تالابی، مقصد گروه‌های مختلف پرندگان مهاجر برای زمستان گذرانی و تغذیه آن‌ها به شمار می‌آید.
ربیعی با اشاره به اینکه از جمله مهمترین این پرندگان گونه‌های کمیاب و در معرض خطر جهانی همچون انواع گونه‌های مرغابی وحشی، کَله سبز، خوتکا، اردک‌های نوک پهن، تاجدار، ماهی خوار، فلامینگو، باکلان، حَواصیل، اِکرِت، کاکایی، پرستوی دریایی و کنار آبزی هستند گفت: تالاب بین المللی میانکاله و مجموعه دامگاه‌های شهرستان فریدونکتار، سرخ رود، اِزباران و بسیاری از آببندان‌های بخش مرکزی مازندران، محیط‌های مناسب برای جذب زمستان گذرانی پرندگان مهاجر هستند.

میانکاله بهشت یا جهنم پرنگان مهاجر؟
شبه جزیره میانکاله همه ساله میزبان تعداد زیادی از پرنگان مهاجر از اقصی نقاط دنیاست. این منطقه که حدود ۶۸ هزار هکتار مساحت دارد و مامن و زیستگاه بیش از ۱۵۰ گونه پرنده زمستان گذران است و به بهشت این پرنگان معروف بود سال گذشته برای این مهمانان به جهنم تبدیل شد و شاهد مرگ هزاران قطعه از پرنگان مهاجر بودیم.
رییس حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران در این باره می‌گوید: پارسال حدود ۴۰ هزار قطعه انواع پرندگان مهاجر، مرگ دردناکی را تجربه کردند.
او گفت: ۹۰درصد لاشه‌های پرندگان تلف شده متعلق به پرنده چنگر و مابقی مربوط به فلامینگو، اردک سرحنایی، کِشیم بزرگ، خوتکا و مرغابی‌ها بود.
وی با اشاره به اینکه مرگ مهمانان پرنده از اواخر دی و اوایل بهمن شروع شده بود تصریح کرد: علت مرگ این پرندگان، مسمومیت محیطی با سم بوتولیسم گزارش شده است.

شناسایی قاتل خاموش در میانکاله
رئیس وقت سازمان دامپزشکی کشور که پارسال در چندین سفر به تالاب میانکاله آمده بود و از نزدیک وضعیت را رصد کرده بود در فروردین ۹۹ درباره علت مرگ پرندگان مهاجر گفت: در دو مرحله آزمایش‌های انجام شده تلفات پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله؛ آنفلوانزای فوق حاد پرندگان، بیماری مشترک میان انسان و پرندگان، بیماری نیوکاسل، مسمومیت پرندگان با آلاینده‌ها همچون فلزات سنگین و مسمومیت عمدی پرندگان تایید نشد.
رفیعی‌پور با اشاره به مسمومیت طبیعی پرندگان زمستان گذران در محلی باتلاقی میانکاله افزود: در این مکان به دلیل راکد بودن آب و وجود درختان پوسیده، زمینه فعالیت سم بوتولیسم (میکروب کشنده بی هوازی)، بیماری فلج کننده‌ای که با بلع سم ناشی از باکتری کلاستریدیوم بوتولینوم است، ایجاد می‌شود. او گفت: در سال‌های متمادی این میکروب در دنیا ۲۰ مورد گزارش شده که جان بیش از ۱۰۰ هزار تا یک میلیون قطعه پرنده را گرفته است.
پس از مشاهده تلفات غیرعادیِ پرندگان مهاجر آبزی، شکار پرندگان در تالاب‌های شرق مازندران ممنوع شد.
رییس حیات وحش محیط زیست مازندران با اشاره به اینکه امسال و پس از ورود پرندگان مهاجر به میانکاله و تا کنون هیج مورد گزارش مرگ پرندگان مهاجر گزارش نشده است تصریح کرد: ماموران محیط زیست استان به صورت روزانه در حال پایش منطقه و پرندگان هستند و در صورت مشاهده مورد مشکوک، موارد را به مسئولان مربوطه گزارش می‌دهند.

تدوین طرحی برای حفاظت از پرندگان وحشی
برای حفاظت از جان پرندگان مهاجر در استان‌های شمالی، طرحی چند هفته پیش در سفر معاونان وزارت کشور و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مازندران مطرح شد تا این پرندگان بیشتر مورد حمایت باشند.
معاون امور اقتصادی وزیر کشور در این باره گفت: طرح جایگزین شکار پرندگان مهاجر به منظور خاتمه دادن به معضل زیست محیطی در استان‌های شمالی کشور تدوین و اجرا می‌شود.
بابک دین پرست افزود: این طرح با همکاری محیط زیست، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با همراهی دستگاه‌های امنیتی استان‌های شمالی کشور تدوین و اجرا خواهد شد.
معاون امور اقتصادی و توسعه منطقه‌ای وزیر کشور از پرنده نگری و پرورش پرندگان وحشی به عنوان بخشی از طرح جایگزین یاد کرد و افزود: در حال حاضر جای طرح پرنده نگری که می‌تواند یکی از جاذبه‌های گردشگری استان‌های شمالی باشد در این استان‌ها خالی است در حالی که با توجه به مهاجرت جمعیت زیادی از گونه‌های مختلف پرنده به این استان‌ها، ظرفیت کم نظیری در آن‌ها وجود دارد.
قائم مقام رییس ستاد تسهیل و رفع موانع تولید کشور گفت: اجرای برنامه‌هایی همچون پرنده نگری و پرورش پرندگان وحشی در قالب انبوه برای جلوگیری از شکار بی رویه و غیر مجاز در برخی کشور‌های دارای این قابلیت دارای سابقه است.
وی اضافه کرد: در شرایط فعلی باید در راستای حمایت از اعتبار و حیثیت مردم استان‌های شمالی جلوی شکار‌های غیر مجاز و قاچاق پرندگان مهاجر با همکاری دستگاه قضایی و امنیتی گرفته شود تا اقدام چند فرد سودجو، دستاویز رسانه‌های خارجی و بیگانه و موجب وهن نظام و مردم مناطق شمالی کشور نشود.
معاون وزیر کشور همچنین در مورد حفاظت از " امید " تنها بازمانده درنای سفید سیبری که هر ساله برای زمستان گذرانی به تالاب سرخرود در مازندران می‌آید، گفت: در حال حاضر چند ده میلیون نفر در جهان، سالیانه منتظر فرود این پرنده از سیبری به تالاب سرخرود هستند و باید در داخل استان نیز همکاری و هماهنگی برای حفاظت از امید صورت گیرد.
دین پرست در مورد طرح پیشنهادی استان مازندران به مرکز علمی و فناوری رییس جمهوری برای تکثیر احتمالی این گونه در حال انقراض در شرکت‌های دانش بنیان، افزود: باید برنامه‌های اجرایی در این حوزه با حساسیت کامل و همه جانبه نگری اجرا شود تا آسیبی به این پرنده نرسد.

پرداخت تسهیلات بانکی به متقاضیان
معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم در ساری گفت: برای پرورش پرندگان وحشی به متقاضیان تسهیلات بانکی پرداخت می‌شود.
عیسی منصوری افزود: اجرای این طرح می‌تواند مشکل شکار پرندگان مهاجر را در استان مازندران بویژه مناطقی مانند فریدونکنار و تالاب سرخرود تا حد زیادی حل کند.
وی گفت: اجرای این طرح برای بعضی از پرندگان وحشی از جمله " خوتکا " می‌تواند اجرایی شود و با تولید انبوه این پرندگان دیگر مشکلی برای شکار پرندگان مهاجر نیز ایجاد نخواهد شد و فقط باید برای بازاریابی آن نیز برنامه ریزی شود.
منصوری افزود: حساسیت‌های جهانی برای شکار پرندگان وحشی وجود دارد و با تولید انبوه برخی از گونه‌های پرندگان وحشی در قالب بومی دیگر این حساسیت‌ها نیز کاهش خواهد یافت.

سخت گیری برای شکار پرندگان مهاجر
کم تعداد بودن نیرو‌های محیط بان، همراهی نکردن دستگاه‌های نظارتی به خصوص مسوولان محلی در مناطق اصلی شکار پرندگان زمستان گذران، چون فریدونکنار و محمودآباد، خلاء قانونی در برخورد با متخلفان شکار و وجود بیش از۱۰۰هزار قبضه سلاح شکاری مجوزدار و خرید و فروش زیرزمینی شکار در استان مازندران از چالش‌های پیش روی اجرای کامل طرح ممنوعیت شکار در شمال کشور است که باعث شده تا با وجود شدت یافتن برخورد‌ها همچنان شکار بی رویه مشکل اصلی زیست محیطی در مازندران مطرح شود.
علاوه بر آن گره خوردن بحث شکار با معیشت برخی از خانوار‌های ساکن در حاشیه تالاب و آببندان‌های استان مازندران به ویژه در سرخرود، اجرای این طرح ممنوعیت شکار را با، اما و اگر‌های زیادی روبرو کرده است.
رییس حیات وحش محیط زیست مازندران درباره تصمیمات جدید درباره جلوگیری از شکار پرندگان گفت: طبق مصوبه جدید زیست محیطی در استانداری مازندران، تصمیم گرفته شد همه دستگاه‌های اجرایی و نهاد‌های استانی و شهرستانی وارد کار شوند و جلوی صید بی رویه این پرندگان را بگیرند.
ربیعی افزود: در منطقه فریدونکنار که دارای ۵ دامگاه در فریدونکنار، اِزباران و سرخرود است دام‌های هوایی برای صید پرندگان مهاجر باید جمع آوری شوند
وی تصریح کرد: در کنار روش سنتی صید دوما قرار شد گِذِر یا کِرِس بکار گرفته شود و تیراندازی به سمت پرندگان هم ممنوع است.
رییس حیات وحش محیط زیست مازندران، گونه‌های شکار ممنوع پرندگان مهاجر را شامل انواع اردک‌های وحشی، باکلان ها، غاز‌های کمیاب، فلامینگو‌ها، پرستو‌های دریایی، خوتکا، حواصیل‌ها و پرندگان کنار آبزی بیان کرد.

آتش سوزی، بلای جان پرندگان مهاجر
همه ساله و در فصل گرما، آتش سوزی در قسمت‌هایی از پوشش جنگلی تالاب‌های بین المللی از جمله میانکاله بلای جان پرندگان مهاجر می‌شود و زیست را برای این پرندگان مشکل می‌کند.
فقط در یک فقره آتش سوزی، ۳۴۰ هکتار از زمین‌های میانکاله، مرداد امسال در آتش بی احتیاطی سوخت.
مدیرکل محیط زیست مازندران گفت: در این مورد، آتش سوزی در پناهگاه حیات وحش میانکاله بیش از ۳۴۰ هکتار از اراضی این پناهگاه از بین رفت.
ابراهیمی با بیان اینکه با تلاش محیط بانان و نیرو‌های امدادی و مردمی آتش سوزی میانکاله مهار شد، افزود: متاسفانه ۶۰ درصد از اراضی انارستان و ۴۰ درصد نیز پوشش گیاهی سازیل، تمشک و گز طعمه حریق شد.
مدیرکل محیط زیست مازندران گفت: وزش باد شدید در منطقه موجب شد تا عملیات اطفاء به سختی و با زمان زیادی انجام شود.
ابراهیمی گفت: علت آتش سوزی عامل انسانی بود.
مدیرکل مدیرت بحران استانداری مازندران هم با اشاره به آتش سوزی‌های مکرر در منطقه میانکاله بهشهر گفت: محیط زیست به عنوان دستگاه اصلی متولی مراقبت از مراتع این منطقه به دلیل کمبود تجهیزات و نبود ادوات مستقر در جزیره میانکاله قادر به ارائه خدمات مناسب نیست.
احمدی تامین نشدن اعتبار را دلیل اصلی این کمبود‌ها عنوان کرد و افزود: با وجود درخواست‌های مکرر مسئولان استان مبنی بر اختصاص یک بالگرد به مازندران، هنوز این امر مهم محقق نشده است.

برای پیشگیری از وقوع حوادثی همچون آتش سوزی و مرگ و میر پرندگان مهاجر بر اثر عوامل مختلف، محیط زیست باید راهکار‌های اساسی را در نظر بگیرد و با ارائه نقطه نظرات خود به دستگاه‌های تصمیم گیرنده برای رفاه زیستی پرندگان مهاجر که از زیبایی‌های طبیعت هستند تلاش کند.