سرعت ویروس کرونا، بیشتر از سرعت مدیریت کنترل آن

نقش رسانه‌ها در مبارزه با کرونا

پس از شیوع ویروس کرونا در شهر وهان چین و به دنبال آن در نقاط دیگر جهان، میزان نیاز‌های اطلاعاتی مردم به کسب آگاهی از چگونگی شیوع این بیماری همه‌گیر، شدت خطر، راه‌های پیش‌گیری، علل و عوامل شیوع این بیماری و چگونگی تلاش‌ها برای دست‌یابی نهاد‌های علمی و پژوهش‌های بهداشتی به واکسن و چیستی درمان این ویروس بیش‌تر شد.

هرچند تلاش‌های سازمان جهانی بهداشت و دیگر سازمان‌های بهداشتی به منظور ایجاد یک گفتمان واحد در  مبارزه با کرونا تا اندازۀ ثمربخش بود، اما روایت‌های متعدد رسانه‌ای که بسیاری از آن‌ها به گونۀ غیرتخصصی به خورد مخاطبان داده می‌شوند و فضای مبارزه با کرونا را در سطح جهان با دشواری روبه‌رو کرده است، اذهان عامه را مشوش ساخته است. اکنون نیاز است اطلاعات تخصصی، حرفه‌ای و فنی در خور مخاطبان داده شود.

فربه‌سازی برخی از شایعات در نخستین روز‌های شیوع کرونا از اقدام شماری از نهاد‌ها جهت استفاده از سلاح بیولوژیکی، کوتاهی نخستین کشور‌های میزبان کرونا در امر مهار و جلوگیری از انتشار این بیماری همه‌گیر، اعلام سازمان جهانی بهداشت از عدم انتقال این ویروس از یک انسان به انسان دیگر بر بنیاد اطلاعات خام و ایجاد فضای اعتماد کاذب بر بنیاد این اطلاعات سبب شد تا قدرت‌های ابَر ابزار در امر مبارزه با کرونا دچار چند دسته‌گی شوند.

رسانه‌ها از رویکرد استبدادی مبارزه با کرونا در چین تا به کارگیری روش‎‌های دموکراتیک و نیمه‌دموکراتیک در اروپا و امریکا که هر کدام با مبانی نظری متفاوتی بودند گزارش دادند؛ گزارش‌هایی که کشور‌های رو به توسعه و کم‌تر توسعه‌یافته را در گزینش الگو‌های مناسب برای مهار ویروس کرونا تا لبۀ گمراهی کشاند.

پس از پخش و نشر اطلاعات گسترده در شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های متعدد رسانه‌یی که بسیاری از آن‌ها به گونۀ غیرتخصصی به خورد مخاطبان داده می‌شد، اکنون ضرورت ارایۀ اطلاعات تخصصی، حرفه‌یی و فنی که بتواند در ایجاد سلامت روانی جامعه کمک کند، عادت‌واره‌های اجتماعی را تغییر دهد و سیاست حکومت‌ها را در امر مبارزه با کرونا سروسامان دهد، بیش از هر زمان دیگر احساس می‌شود. رسانه‌ها در امر مبارزه با کرونا می‌توانند ضمن اطلاع‌رسانی در آموزش، بسیج عمومی، انسجام ملی، آگاهی و ایجاد امید و سلامت روانی برای مخاطبان نقش اساسی را ایفا کنند؛ کاری که انجام آن از عهدۀ حوزه‌های دیگر به درستی بر نمی‌آید.

همزمان با شیوع ویروس کرونا در جهان موجی از شایعه‌پراکنی‌ها سر بیرون کردند، اما این رسانه‌ها بودند که با تجزیه و تحلیل اطلاعات و شفاف‌سازی خبر این رویداد‌ها و تحولات مربوط به گسترش «کووید ۱۹» به رفع ابهامات پرداختند و با اطلاع‌رسانی دقیق از رهنمود‌های بهداشتی جهت اعتمادسازی و بسیج عمومی برای عملی کردن این رهنمود‌ها پرداختند.

مقابله با شایعه‌پراکنی‌ها از سوی رسانه‌ها سبب شد که نهاد‌های رسانه‌ای بتوانند همپای کادر درمانی در زمینۀ وادارسازی مردم به انجام شرایط قرنطینه و رعایت رهنمود‌های و توصیه‌های بهداشتی نقش پر رنگی داشته باشند. تبلیغات گستردۀ رسانه‌ای در کشور‌هایی که رویکرد دموکراتیک مبارزه با «کووید ۱۹» را در پیش گرفتند کارساز واقع نشد. رعایت نکردن رهنمود‌های بهداشتی جهت جلوگیری از انتشار ویروس کرونا در شمار زیادی از کشور‌ها به ویژه افغانستان نشان می‌دهد که با وجود گسترش ویروس در جامعه و تبلیغات گسترده و هشدار‌های پی‌هم رسانه‌ها، آن‌گونه‌ای که لازم است، مردم خطر تهدید کرونا را جدی نمی‌گیرند.

با این‌همه، یکی از عمل‌کرد‌های مهم رسانه‌ها، تولید عادت‌واره‌ها در میدان‌های فرهنگی است و تداوم برنامه‌های آگاهی‌دهی و هشدار از بیماری همه‌گیر «کووید ۱۹» در صورت دوام این تهدید بر جوامع بشری می‌تواند با تولید این عادت‌واره‌ها رفتار‌های اجتماعی را تغییر دهد. از سویی هم، با آن‌که در پی اطلاع‌رسانی و آموزش رسانه‌ها در بسیاری از کشور‌های جهان میزان آگاهی مردم نسبت به اقدام‌ها و اهتمامات لازم برای جلوگیری از ابتلا به ویروس کرونا بالا رفته است، اما نیاز است این آگاهی‌دهی ادامه یابد؛ زیرا ویروس کرونا هنوزهم به دلیل عدم رعایت بسیاری از رهنمود‌های بهداشتی از سوی مردم در برخی از نکات جهان در حال افزایش، و نیاز است که رسانه‌ها برنامه‌های آموزشی خود را در این زمینه افزایش دهند.

روش‌های رعایت شرایط قرنطینه، فاصله‌گذاری اجتماعی، رعایت بهداشت شخصی و محیطی، روش‌های جلوگیری از ابتلا به این بیماری و راه‌های پیش‌گیری از شیوع ویروس کرونا به دیگر اعضای خانواده از مهم‌ترین موضوع‌های برنامۀ آموزشی رسانه‌های به شمار می‌روند. رسانه‌ها در زمینۀ آموزش راه‌کار‌ها و میکانیزم‌های مبارزه با کرونا از عملی‌سازی رهنمود‌های بهداشتی تا راه‌اندازی برنامه‌های آموزشی و سرگرمی در خط نخست مبارزه با کرونا قرار دارند و هنوزهم در جهت ایجاد فضای اعتماد و روحیه‌دهی به مردم در کنار عملی‌سازی رهنمود‌های بهداشتی به کار‌های بیش‌تری نیاز است تا بحران‌های برخاسته از کرونا در زمینه‌های آموزش‌وپرورش، مناسبت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تا حدی جبران شوند.

یکی دیگر از کارکرد‌های رسانه‌ها در امر مبارزه با کرونا امیدبخشی و روحیه‌دهی به مردم است، چون به دلیل گسترش روزافزون ویروس کرونا میزان نگرانی مردم نسبت به افزایش این ویروس بالا رفته و فضای وحشت‌ناکی بر زنده‌گی مردم حاکم شده است. از آن جایی که بر بنیاد یافته‌های مرکز‌های پژوهشی نگرانی و اضطراب میزان خطر آلوده شدن به ویروس کرونا را افزایش داده و مقاومت بدن را در مقابله با این ویروس کاهش می‌دهد، امیدبخشی و روحیه‌دهی می‌تواند در بلندبردن میزان مقاومت بدن افراد جهت مبارزه با کرونا از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است.

پخش و نشر گزارش‌ها از استمرار فعالیت‌های اقتصادی، کمک‌رسانی نهاد‌های دولتی و غیردولتی به مردم، تلاش‌های جهانی به هدف دریافت درمان، اطلاع‌رسانی دقیق از میزان پایین مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا، قدرت انتشار ویروس و توانایی بشر در جلوگیری از انتشار ویروس کرونا افزون بر این‌که مردم را متناسب با شرایط موجود راهنمایی می‌کند، برای آنان نسبت به ادامۀ زنده‎گی و تلاش‌های جهانی برای مهار این ویروس امید و روحیه نیز می‌بخشد.

نبرد رسانه‌ها در مبارزه با کرونا در همۀ سطوح تا این‌جای کار، کارساز بوده و توانسته است که با ایجاد یک گفتمان واحد و برتر نسبت به دیگر حوزه‌ها در امر مبارزه با کرونا شاهد دستاورد‌های چشم‌گیری باشد.

رسانه‌ها همان‌گونه‌یی که مردم را در امر مبارزه با کرونا بسیج ساخته است، برای ادامۀ زنده‌گی به مردم روحیه می‌بخشند و خلا‌های به میان آمده در بسیاری از بده‌وبستان‌های اجتماعی، اقتصادی، آموزشی و سیاسی را پر می‌سازند و با کاهش میزان ابتلا به ویروس کرونا که در بخش‌هایی از جهان، امیدواری‌های زیادی را نسبت به پیروزی بشر در برابر این بیماری همه‌گیر به وجود آورده است. ادامۀ پیکار رسانه‌ها می‌تواند زیان‌های به جا مانده و بحران‌های برخاسته از شیوع و گسترش ویروس کرونا را با بسیج عمومی و معرفی کارشیوه‌های اثرگذار، جبران کند.