پدافند غیرعامل و ضرورت تهیه طرح جامع برای افزایش تاب آوری

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ پدافند غیرعامل در تعبیری ساده یعنی دفاع بدون اسلحه که مکمل پدافند نظامی است. هر تهدیدی که انسان ساخت باشد (دارای دکترین انسانی و برتری‌های دانش و تکنولوژی) با سازمان پدافند غیرعامل است که وجه تمایز بین دفاع عامل و غیرعامل نیز همان عامل انسان ساز بودن است.
پدافند عامل (Active Defense) عبارت از رویارویی و مقابله مستقیم با دشمن و بکارگیری جنگ افزار‌های مناسب و موجود به منظور دفع حمله و خنثی کردن اقدامات آفندی دشمن است.
پدافند غیرعامل (Passive Defense) هم مجموعه اقدامات غیر از بکارگیری جنگ افزار است و با اجرای آن می‌توان از وارد شدن خسارت مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری کرد یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل کاهش داد که به شدت در دوره جنگ سرد و نرم مورد توجه بوده و گسترش یافته است.
امروز (۸ آبان) سالروز فرمان رهبر معظم انقلاب برای تاسیس (تشکیل) شورای عالی پدافند غیرعامل است. این فرمان در سال ۱۳۸۲ صادر شد و با مصوبه سورای عالی انقلاب فرهنگی در تقویم رسمی کشور (۸ آبان) به عنوان روز ملی پدافند غیرعامل نامگذاری شده است و هر سال به همین مناسبت یک هفته برنامه‌های مناسبتی برگزار می‌شود.

تعریف پدافند غیرعامل

مجمع تشخیص مصلحت نظام پدافند غیرعامل را این گونه تعریف می‌کند: مجموعه اقدامات غیر مسلحانه‌ای که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقای پایداری ملّی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدید‌ها و اقدامات نظامی دشمن می‌شود و به افزایش تاب آوری کمک می‌کند.
به گفته رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور امسال نیز برنامه‌های محوری برای ایام هفته پدافند از (پنجم تا دوازدهم آبان) اجرا می‌شود، البته امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا و در نظر گرفتن این احتمال که با آغاز فصل سرد شیوع این ویروس افزایش پیدا کند لذا در تمامی برنامه‌ها، رویکرد اصلی استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی و ارتباطات از راه دور است.

اهداف سازمان پدافند غیرعامل

پدافند غیر عامل شامل دو بخش سخت و نرم است.
در پدافند سخت می‌توان به ماموریت‌ها و اقدامات سخت افزاری مثل اقدامات مهندسی، پیشگیری، پیش بینی و کاهش مخاطرات، پیش‌بینی «اقدامات زیرساختی» برای دوره جنگ احتمالی از جمله تاسیسات استراتژیک مانند نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، زیرساخت آب، برق، گاز، بهداشت، ارتباطات، ذخایر غذا و مایحتاج اساسی، پناهگاه، تخلیه و اِسکان، شبکه بانکی و مراکز صنعتی و مانند ان اشاره کرد.
این فعالیت‌ها موجب کاهش آسیب پذیری‌ها، افزایش پایداری ملی، تداوم فعالیت دستگاه‌های نظامی در مقابل تهدید‌های خارجی است.

هماهنگی سیاست‌های دفاع مدنی

مهم‌ترین ماموریت سازمان پدافند غیرعامل ایجاد هماهنگی در تامین سیاست‌های دفاعی و نهادینه سازی دفاع در برنامه توسعه و پیشرفت کشور است و بخش عمده‌ای از ماموریت‌ها و وظایف سازمان پدافند غیرعامل از طریق بدنه دولت و دستگاه‌های اجرایی کشور محقق می‌شود.
بخش نرم هم که بیشتر بر وظایف ستادی این سازمان دلالت دارد شامل این موارد می‌شود: تبیین و برآورد تهدیدات دشمن در حوزه‌های مختلف، تعیین مصادیق تأسیسات زیربنایی، ساختمان‌های حساس و شریان‌های اصلی و حیاتی کشور راهبری و هدایت و اجرای طرح‌های پدافند غیر عامل، نظارت بر اجرای پدافند غیرعامل دستگاه‌های اجرایی و ...

پیوست‌های پدافند غیر عامل

همه طرح‌های بزرگ موظف به داشتن پیوست پدافند غیرعامل شده اند. این پیوست‌ها البته ساختار منسجمی ندارد و در بسیاری از موارد شامل تعریف‌های کلی است. اما یکی از ایده‌های آرمانی این سازمان نیز طراحی همه ساختمان‌ها و فضا‌های شهری با در نظر گرفتن معیار‌های پدافند غیر عامل است.
به گفته رئیس سازمان پدافند غیرعامل در ۱۵ حوزه حیاطی تست نفوذ انجام شده است که به صورت فرضی وارد سیستم‌ها می‌شوند و ضعف‌ها و آسیب‌ها را شناسایی می‌کنند تا برطرف شود. هدف از برگزاری این رزمایش‌ها نیز شناسایی نقاط ضعف و آسیب پذیری دستگاه‌ها به منظور مصون سازی و برطرف کردن این ایرادات است.
در حوزه هسته‌ای نیز برای هفت استان هسته‌ای طرح‌های پدافند آماده و در چند نقطه رزمایش حتی به صورت مردمی برگزار شده است که امسال نیز رزمایش‌های هسته‌ای برگزار خواهد شد و این رزمایش‌ها جزو الزامات آژانس هم است.

مقاومت فعال، تاب آوری حیرت انگیز؛ ایران قوی

شعار اصلی هفته پدافند غیرعامل امسال هم «مقاومت فعال، تاب آوری حیرت انگیز؛ ایران قوی» است.
در هفته پدافند غیرعامل شعار‌های «نهادینه سازی مصونیت در زیرساخت‌ها با تفکر بسیجی، روحیه جهادی و عمل انقلابی»، «پدافند زیستی، مرزبانی زیستی و ارتقای ساختار دفاع بیولوژیک»، «پدافند سایبری، ملی سازی فضای مجازی در مسیر حکمرانی سایبری بومی»، «پدافند مردم محور، خانواده آماده، جامعه مستحکم»، «پدافند شهری، زیرساخت‌های ایمن؛ شهر‌هایی امن»، «پدافند شیمیایی؛ آینده‌ای قدرتمند در امتداد گذشته‌ای پرافتخار» و «اقتصاد مقاومتی، جهش تولید و پیروزی در جنگ اقتصادی» به عنوان شعار روز‌های هفته و محور اصلی برنامه‌های سازمان پدافند غیرعامل در نظر گرفته شده است.
در واقع پدافند غیرعامل همه جانبه شامل پدافند نظامی، پدافند شهری، پدافند اقتصادی، پدافند اجتماعی و پدافند روانی است. پدافند همه جانبه به این معنی است که یک کشور با تمام قوای نظامی و غیرنظامی خود در برابر انواع تهدیدها، دفاع می‌کند و خود شهروندان نیز در دفاع و محافظت از خودشان در برابر تهاجم و دیگر حوادث مشارکت می‌کنند.
مهمترین وظایف عملیاتی سازمان پدافند غیرعامل هم شامل این موارد است: سازماندهی، طرح‌ریزی، هدایت و راهبری عملیات پدافندی مقابله با تهدیدات نوین دشمن مانند (سایبری، زیستی، پرتوی، شیمیایی، اقتصادی) مدیریت و کنترل سامانه‌های مرتبط با پدافند غیر عامل کشور در برابر تهدیدات نوین...
سردار جلالی می‌گوید:رویکرد امروز سازمان پدافند غیر عامل، پدافند هوشمند ترکیبی است. امروز دیگر تهدیدات تک بعدی نیست و ترکیبی از عوامل است، این تهدیدات حوزه‌های اقتصادی، سایبری و سیاسی را در بر می‌گیرد. تهدیدات هیبریدی یا ترکیبی، راهبرد جدید دشمن است.
سردار جلالی می‌گوید: در شرایط کنونی راهبرد اصلی دشمن همچنان «فشار همه جانبه» مادون جنگ نظامی است و نگاه و رویکرد مقام معظم رهبری تاکید بر «ایستادگی» و «مقاومت فعال» است و پدافند غیرعامل نیز تلاش دارد تا نقش و کارکرد خود را مطابق با این راهبرد کلان در مسیر ساختن ایران قوی تبیین کند.
اکنون راهبرد اصلی دشمن همچنان «فشار همه جانبه» مادون جنگ نظامی است و نگاه و رویکرد مقام معظم رهبری تاکید بر «ایستادگی» و «مقاومت فعال» است و پدافند غیرعامل نیز تلاش دارد تا نقش و کارکرد خود را مطابق با این راهبرد کلان در مسیر ساختن ایران قوی تبیین کند.)
ضمن اینکه به گفته رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور از دهه پیش تاکنون تحولات روزآمدی در چهره و ماهیت تهدیدات رخ داده است و تهدیدات بسیار تغییر کرده است، چرا که رویکرد‌ها و سیاست‌ها در قبال این تهدیدات دستخوش تغییر شده است.

تدوین سند پدافند غیرعامل شهر‌ها

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه سند پدافند غیرعامل شهر‌ها تدوین شده است، می‌گوید: برنامه توسعه و شهرسازی کشور با این نوع پدافند امنیت افزا می‌شود.
۷۲ درصد جامعه کشور در شهر‌ها ساکن شده اند که نشان دهنده یک مهاجرت بسیار شدید بوده و متاسفانه این مهاجرت و گسترش غیرارادی و غیرمهندسی رخ داده است.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل می‌افزاید: نتیجه این مهاجرت غیرمهندسی باعث ایجاد یک سری ناهنجاری‌ها شده است که خود به خود یک سری مشکلات را برای کشور‌ها تولید می‌کند.
وقتی فناوری‌های نو وارد زیرساخت‌ها می‌شود مدیریت را هوشمند می‌کند، اما دسترسی‌هایی هم به برخی از افراد می‌دهد که با نفوذ سایبری ما را دچار مشکل کنند.
پنج محور اصلی فعالیت سازمان پدافند غیرعامل شامل کاهش آسیب پذیری، تداوم کارکرد‌های ضروری کشور، تسهیل مدیریت بحران، ارتقا تاب آوری ملی کشور و در نهایت تکمیل پروژه بازدارندگی است.
سندی مدرن هم در این حوزه طراحی و به همه استان‌ها و شهرداری‌ها ابلاغ شده است و با توجه به اولویت‌ها ۵۲ شهر بالای ۲۰۰ هزار نفر برای پیاده سازی این طرح انتخاب شده اند.

تهدید‌های امروزی بیشتر سایبری، زیستی و پرتوی است

رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح هم با بیان اینکه تهدید‌های امروزی بیشتر سایبری، زیستی و پرتوی است، می‌گوید: تهدید‌های امروزی کاملا در حال تغییر و تحول است.
سرلشکر محمد باقری در نشست اخیر مشترک کمیته پدافند غیر عامل وزارت کشور و شورا‌های پدافند غیر عامل استان ها، به تاب آوری قدرت دفاعی کشور اشاره کرد و افزود: با این نگاه پدافند غیرعامل مهم‌ترین مکمل غیرنظامی و دفاعی در برابر تهدیدات دشمنان است به ویژه که تهدیدات اکنون کاملا با گذشته تغییر قابل توجهی دارد و این وظیفه پدافند است که اشکال جدید و متنوع تهدید را مدام رصد و برطرف کند.
تهدید‌های دشمنان شکل جدید و فناورانه پیدا کرده است و شاید تهدیدات نظامی آن قدر قابل تحقق نباشد و برخی از اشکال تهدیدات نظامی مانند تهدید نظامی و حمله زمینی خیلی بعید است و حتی تهدید‌های هوایی مانند موشکی نیز آن قدر‌ها محتمل نیست، اما آنچه محتمل است تهدید‌های سایبری، زیستی و پرتوی است.

همه طرح‌ها باید پیوست پدافندی داشته باشد

وزیر کشور هم با تاکید بر اینکه تمام طرح‌های عملیاتی باید پیوست پدافندی داشته باشد، می‌گوید: پدافند غیرعامل بر محور پیش بینی و پیشگیری استوار است.
آقای عبدالرضا رحمانی فضلی می‌افزاید: در پدافند غیرعامل مسایل بزرگ و کوچک نداریم باید برنامه جامعه داشته باشیم.
دفاع از حاکمیت، امنیت و منافع ملی یک اصل است و ضرورت این موضع را قوانین همه کشور‌ها پذیرفتند و وظیفه ما هم به عنوان جزئی از حاکمیت ملی همان است که از کشورمان در مقابل هر نوع اقدام و عملی که منافع ملی ما را به خطر بیندازد، دفاع کنیم و مصون نگه داریم.
باید به عنوان یک بخش حاکمیتی وظایف خود در بخش پدافند غیرعامل را انجام دهیم و بدانیم که نه فقط نیرو‌های نظامی و امنیتی بلکه همه ملت ایران رکن اساسی قدرت ملی هستند و به همان میزان باید اهمیت و محوریت ملت ایران در پدافند غیرعامل تعریف و جانمایی شود، مسئولیت واگذار شود، آموزش‌های لازم داده و فرهنگ عمومی ترویج شود. طرح جامعی را در خصوص پدافند غیرعامل نیاز داریم.

پدافند غیرعامل با هدف تداوم خدمات دهی به مردم و اداره امور جامعه

آقای ذوالفقاری رئیس کمیته پدافند غیرعامل وزارت کشور هم معتقد است: پدافند غیرعامل با هدف تداوم خدمات دهی به مردم و اداره امور جامعه در هر شرایط مورد توجه مستقیم وزارت کشور و استانداران است.
مسئله پدافند غیرعامل، موضوعی نظری یا مانور نیست، بلکه در ذیل این راهبرد، بایستی به طور واقعی برای هر شرایطی آمادگی کافی داشته باشیم؛ از جمله باید برای تداوم خدمات دهی به مردم و اداره امور جامعه در هر شرایط، به الزامات پدافند غیرعامل توجه جدی داشته باشیم.

پدافند غیرعامل و ضرورت تهیه طرح جامع برای افزایش تاب آوری

امروزه با توجه به شیوع سخت و نرم تهدید‌ها نیاز است که پدافند غیرعامل به تهیه طرح جامع برای افزایش تاب آوری نیاز دارد.
همه نهاد‌ها، سازمان‌ها و سرزمین و همه مردم مخاطب دانش پدافند غیرعامل هستند.
امروزه هر پدیده‌ای در اجتماع یک سکه‌ای با دو روی "فرصت و تهدید" است. پدافند غیرعامل هم تلاش می‌کند تا تهدید‌های احتمالی و دارای قابلیت ظهور را شناسایی و برای آن قدرت بازدارنده تولید کند.
امروزه با توجه به گسترش آپارتمان نشینی هم نیاز است خانواده‌ها هم به پدافند غیرعامل در چینش لوازم خانه توجه کنند تا نهاد‌های بزرگی که در کشور گسترده شده اند باید به دانش و مهارت پدافند غیرعامل توجه کنند. پدافند شهری تا روستایی باید مدنظر باشد و نقشه را توسعه پدافند غیر عامل هم به طور کامل تهیه و ابلاغ شود.
دشمنان نظام هم امروز دیگر نمی‌توانند به تهدید نظامی و سخت روی بیاورند، اما تهدید‌های نرم و غیرمسلح وجود دارد که باید در برابر همه آن‌ها باید قدرت و اقتدار بازدارنده تولید کنیم.

فرج اله محمدپور خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری صدا و سیما