ماشین سازی؛ در باتلاق خصوصی سازی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز آذربایجان شرقی، اما این شرکت در سالهای گذشته مشکلات و زخمهای زیادی را بر پیکره خود احساس کرده است.

  از دست دادن بازارهای صادراتی، تاخیر در تعهدات بازار داخلی، هیات مدیره تق و لق، نبود کارت بازرگانی، خاک خوردن مواد اولیه در گمرک و اعتصابات کارگری، همگی حاصل سهم خواهی از پیکر فرسوده ماشین سازی است که برخی به حق یا ناحق، خود را محق آن می دانند.

 دهه 40 را با ورود تکنولوژی از جمهوری چک اسلواکی پایان داد، آن هم با پیگیری های یکی از فرزندان این خطه، معروف به پدر صنعت نوین آذربایجان "مهندس تقی توکلی".
ورود به دهه پنجاه، مصادف بود با گذاشتن سنگ بنای آن و از آن زمان تا به امروز، در تمامی پستی ها و بلندی ها، عنوان شرکت ماشین سازی تبریز را یدک می کشد.

یکی از صنایع مادر که در مدت کوتاهی بستری برای ایجاد صنایع وابسته بزرگ دیگری چون ریخته گری، لیفتراک سازی، ایدم و موتوژن شد، صنایعی که هم اکنون وزنه ای در صنعت محسوب می شوند.

گروه ماشین سازی تبریز یکی از بزرگترین و قدیمی ترین کارخانه‌های شهر تبریز واقع در قراملک است، دست سرنوشت، بخش گسترش صنایع ریلی ایران آن را از بخش های ریخته گری و شرکت ماشین سازی تبریز، منفک کرد.


ماشین سازی تبریز، پس از ماشین‌سازی اراک، دومین ماشین‌سازی ایران
اگر قرار به سابقه و قدمت باشد، پس از ماشین‌سازی اراک، دومین ماشین‌سازی ایران محسوب می‌شود.
هم اکنون، شرکت ماشین سازی تبریز تولید کننده انحصاری انواع ماشین‌های صنعتی همانند انواع ماشین‌ابزار، شامل ماشین‌های تراش، ماشین‌های فرز، ماشین‌های مته، قطعات ریخته‌گری و دستگاه‌های سی‌.ان‌.سی است، تولیداتی که در همه کارخانه های صاحب نام ایرانی جا خوش کرده اند.

مدیر تولید شرکت می گوید: تولیدات شرکت در بازه زمانی یک سال به حدود یک هزار و 800 دستگاه می رسد آن هم در حدود 28 نوع ماشین مختلف.
آنچه آقای سعیدی محصولات منحصر به فرد شرکت را نشانم می دهد: محصول TN71، از آن محصولاتی است که در صنایع نفتی، گازی مصرف دارد، در تعمیرات و تولید شیرآلات گازی و نفتی و پتروشیمی، ابعاد مختلفی دارد.
یا محصول TN50 که در کارگاههای خصوصی و بهسازی و بهینه کردن محصولات کاربرد دارد، دانشی که بومی و انحصاری این شرکت در کشور است.

روزگاری برای خود لنگری در صنایع محسوب می شد
در گوشه ای دیگر از شرکت، یک دستگاه فرز عمودی را نشانم می دهد، تهیه آن از خارج، برای کشور 3 میلیارد تومان آب می خورد، اما در همین شرکت صفر تا صدش، با یک میلیارد تومان سر هم می آید.

روزگاری برای خود لنگری در صنایع محسوب می شود، اما این روزها برای سرپا ماندن دست و پا می زند، اگر دست های واگذاری سر از سفره ماشین سازی بردارد.
برای اینکه خود را به امروز خود برساند، خون دلها خورده است، فقط کافی است، تاریخچه اش را مرور کنم، تا با دردها و زخم هایش آشنا شوم.

از وقتی که لکه ضعف مدیریتی، دامنش را گرفت
از اوایل دهه 80، ماشین سازی دیگر آن ماشین سازی و غول صنعت آذربایجان نبود، اعتصاب های کارگری، کاهش تولید، مدیریت های نابجا، همگی در فلج کردن کارخانه سهیم بودند تا جایی که حتی فروش اموال و دارایی های شرکت هم برای برون رفت از وضعیت بدهی های سنگین شرکت، کارساز نبود.

ادامه این وضعیت نام این کارخانه را در لیست کارخانه های واگذاری به بخش خصوصی قرار داد.
از قضا، از سال 83 و درست زمانی که 3 هزار کارگر از چرخش چرخ های این کارخانه ارتزاق می کردند، با مجوز خصوصی سازی واگذاری شد، از وقتی که این لکه ننگ دامنش را گرفت، شرکت در منجلاب مشکلات گرفتار شد.

به موجب نامه شماره 2305/1000/1/96 مورخ سوم بهمن 96 ، شرکت ماشین‌سازی تبریز از سازمان خصوصی‌سازی درخواست تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت شرکت به منظور خروج از شمول ماده 141 اصلاحیه قانون تجارت راکرد تا براساس ارزش دفتری دارایی‌ها در سال 1394 از ورشکستگی صوری نجات یاید، تقاضایی که چندان جدی گرفته نشد.

 

 

واگذاری به شخص حقیقی، شرکت را سنکوب کرد
واگذاری های ناموفقی که بعد از 14 سال، در ایستگاه واگذاری به شخص حقیقی منجر به سنکوب شرکت شد.
سازمان خصوصی سازی ایران روز 26 خرداد 1397 گروه صنعتی ماشین سازی تبریز را به بهای 688 میلیارد تومان به قربانعلی فرخ زاد فروخت و در پی این داد و ستد سرانجام سند مالکیت کارخانجات و زمین‌های وابسته به ماشین سازی به فرد سرمایه‌ داری به نام قربانعلی فرخ زاد واگذار شد، فردی که از تمامی شرایط مدیریتی، فقط تمکن مالی را داشت.

" مش قربانعلی" در سال 97 کارخانه را با قیمت کارشناسی سال 94 صاحب شد، آن هم به صورت اقساطی.
یکی از نمایندگانی که از همان ابتدا مخالف نحوه واگذاری ماشین سازی تبریز به بخش خصوصی بود، احمد علیرضا بیگی بود که در دولت نهم و دهم نیز در کسوت استاندار آذربایجان شرقی فعالیت می کرد.

او بر این ادعا بود که بر خلاف ادعای سازمان خصوصی‌سازی، شرکت ماشین‌سازی تبریز تا قبل از واگذاری به بخش خصوصی، مجموعه‌ای دولتی بوده است و قرارداد واگذاری شرکت ماشین سازی تبریز به تاریخ 26 اردیبهشت 97 به صرفه و صلاح کشور نبوده و سبب تضییع اموال عمومی شده است.

ایتدا به ساکن همه قربانعلی فرخ زاد را ناجی ماشین سازی می دیدند، چرا که در نخستین روز آمدنش به بستر کارخانجات ماشین سازی دستمزد همه کارگران و دست اندرکاران ماشین سازی را که از ماه‌ها پیش دچار دیرکرد شده بود را یکجا پرداخت کرد.

احیا ماشین سازی، سنگ بزرگی که نزدند!
وعده احیای ماشین سازی توسط " مش قربانعلی" شاید همان سنگ بزرگ بود، که زده نشد. وعده ای که قرار بود با یاری کارگران و مشاوره گرفتن از مهندسان زبده کارخانجات، گروه صنعتی ماشین سازی محقق شود.
ماشین سازی شاید نیم کاسه خوبی بود برای "مش قربانعلی" تا کاسه بزرگتری با نام خرید و فروش ارز را پوشش دهد.

تنها یک ماه پس از واگذاری گروه صنعتی ماشین سازی به "قربانعلی فرخزاد"، وی به بهانه نوسازی کارخانجات ماشین سازی نزدیک به 500 میلیون دلار ارز دولتی را از بانک ملی وام گرفت و همه ارز دریافتی را به چندین برابر قیمت در بازار آزاد ارز به فروش رساند.

پس از مدت کوتاهی دست او در این قضیه رو، دستگیر و روانه زندان اوین تهران شد.
بیگی تا زمان محاکمه قربانعلی فرخزاد، از مواضع خود در مخالفت با واگذاری ماشین سازی کوتاه نیامد و بر این موضوع پافشاری می کرد که شرکت ماشین‌سازی به موجب لوایح بودجه سال 1396، 1395، 1394 کل کشور در زمره شرکت‌های دولتی وابسته به دولت، با ردیف بودجه 246500 اعلام شده است.
او این لوایح را دلیل متقنی بر دولتی بودن شرکت می دانست و تاکید داشت باید در واگذاری آن اهلیت شخص واگذار شونده و قیمت عادله روز بنا بر تأیید کارشناسان رسمی دادگستری، لحاظ شود.

"سلطان ارز" یا "مش قربانعلی"
در تاریخ 11 دی ماه 1397، قربانعلی فرخ زاد، مالک ماشین سازی تبریز به اتهام اخلال ارزی محاکمه شد.
او متهم بود که برای واردات ورق استیل و اقلام دیگر به مبلغ 446 میلیون و 332 هزار دلار ارز دولتی دریافت کرده و با همکاری سایر متهمین ضمن ارتکاب جعل، در بازار آزاد به فروش رسانده است.

" مش قربانعلی" که با تبریز و ماشین سازی آن خوب تا نکرد، اکنون در آن لباس مخصوص و راه راه زندانی در ایران نام و آوازه ای برای خود دارد، دادستان کل کشور از "قربانعلی فرخزاد" که، از سواد ششم ابتدایی برخوردار بود، به عنوان "سلطان ارز" یاد کرده است.

همین که دست قربانعلی از ماشین سازی کوتاه شد، با ورود قوه قضائیه، شرکت ماشین‌سازی تبریز به همراه ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز و املاک واقع در ائل‌گلی تبریز، به «صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد» به عنوان مالک قبلی آن بازگرانده شد.

این شرکت برای مصوبه هیأت وزیران برای تأمین کسری بودجه صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد ایران در قالب رد دیون به این صندوق واگذار شد، اما این صندوق هم گروه ماشین‌سازی را به واسطه بدهی خود به خزانه دولت واگذار کرد و وزارت اقتصاد هم دوباره این شرکت را برای فروش به سازمان خصوصی‌سازی پاس داد.

 

 

قصه هزار و یک شب مثنوی ماشین سازی، به روایت رئیس دستگاه قضا
قصه هزار و یک شب مثنوی ماشین سازی و مالکیت موقت قربانعلی بر آن، آنقدر پر آوازه بود که رئیس دستگاه قضا را هم مجاب کند تا در سفر خود در آبان 98 به آذربایجان شرقی، سرزده از این شرکت بازدید کند.
حجت الاسلام والمسلمین سید ابراهیم رئیسی در جمع کارگران مجتمع ماشین سازی یادآور شد: هر جا فساد وجود داشته باشد، تولید کم رونق و یا تعطیل خواهد شد چرا که فساد به منزله چوب لای چرخ تولید است.

رئیس قوه قضاییه در این دیدار تاکید داشت که تمام تلاش خود و مجموعه اش مبارزه با هرگونه فساد و زد و بند است تا چرخ های تولید بچرخد و کارگران نانی به کف آرند.
به فاصله اندکی از این سفر، خبرهای خوشی برای تعیین تکلیف شرکت مخابره شد.

دی ماه سال 98 هیات عالی واگذاری در سیصد و پنجاه و هفتمین جلسه خود در محل سالن جهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی، در مورد بازگشت سهام گروه ماشین سازی تبریز به ایدرو و تعیین وضعیت واگذاری چند شرکت دولتی دیگر از جمله شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان تصمیم گیری کرد و در نهایت ماشین سازی تبریز از خصوصی سازی اشتباه نجات یافت.

ماشین سازی به ایدرو واگذار شد؛ تحویل باشد برای بعد!
ماشین سازی به ایدرو واگذار شد، اما اراده ای برای تحویل این شرکت معظم وجود نداشت، درست زمانی که صندوق بازنشستگی فولاد و سازمان گسترش نوسازی درگیر زمان واگذاری بودند و قرار بود برای مدیریت مطلوب شرکت، هیات مدیره تعیین شود، مصوبه هیات وزیران قوز بالا قوز برای شرکت ماشین سازی تبریز شد.

اردیبهشت امسال وقتی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی با طرح بدهی دولت به این وزارت خانه در مقام سهم خواهی از این شرکت برآمد، هیات وزیران 35 درصد شرکت ماشین سازی و ریخته گری ماشین سازی تبریز را براساس بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی (شستا) واگذار کردند.

طرح این ادعا و دو تکه کردن سهم شرکت، عملا همان چوب بزرگی از فساد بود که لای چرخ های شرکت گیر کرد.
شرکتی که از 3 هزار کارگر خود در سال 83 به حدود 750 نفر در شرایط فعلی رسیده است.

صندوق بازنشستگی فولاد بر مسند مدیریت مجموعه تکیه زده است

هر چند اکنون "ایدرو" ماشین سازی را با پا پس می زند، اما در واقع شرکت ماشین سازی تبریز، لقمه دندان گیری است، و به همین راحتی نمی توان از آن چشم پوشید، این را می توان از صحبتهای آنهایی که به نمایندگی از "ایدرو" دستی در آتش ماشین سازی دارند، لمس کرد.

صحبتهای بهزاد اعتمادی معاون توسعه صنایع حمل و نقل ( ایدرو) بیانگر این است که وجود زنجیره کامل تولید در مجموعه ماشین سازی و ریخته گری، همراه با زیرساختهای پایدار و ارتباط آن با بخش های دانش بنیان و صرفه جویی ارزی آن در شرایط فعلی تحریم ها، نکته قوت این شرکت است.

محمدرضا عبداللهی معاون برنامه ریزی و توسعه ایدرو نیز ضمن بررسی برنامه تولید و الزامات تحقق تولید پیش بینی شده در ماشین سازی و ریخته گری تبریز، بر راهکارهای ارتقاء بهره وری عوامل در راستای جهش تولید دست می گذارد.

این ها همه در حالی است که با وجود عملیاتی سازی مصوبه واگذاری ماشین سازی و ریخته گری این شرکت، به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) در نشست های مختلف، تاکنون سکان مدیریت این شرکت را در دست نگرفته اند، شاید در حال سبک سنگین کردن بیشتر این مجموعه هستند.

هر چند رای هیات داوری مبنی بر خلع ید صندوق بازنشستگی فولاد به صورت کتبی ابلاغ نشده است اما، استاندار آذربایجان شرقی یکی از افرادی است که طبق رای هیات داوری سهامدار اصلی شرکت ماشین‌سازی را سازمان گسترش و نوسازی صنایع(ایدرو) می شناسد.

پورمحمدی حتی مکاتبات و مکالماتی نیز با مدیران سازمان گسترش و نوسازی صنایع داشته تا حتما کارخانه را تحویل بگیرند و هیات مدیره و مدیر عامل را در اسرع وقت تعیین کنند، اما هنوز صندوق بازنشستگی فولاد بر مسند مدیریت این مجموعه تکیه زده است.

فرج زاده که هم اکنون به نیابت از صندوق بازنشستگی فولاد در مجموعه ماشین سازی حاضر است، در میان صحبتهای خود نشان می داد که تمایل زیادی دارد، مدیریت شرکت به شستا واگذار شود.

او می گوید: با گذشت این همه مدت، تاکنون نه شستا و نه ایدرو هیچ کدام برای ورود به مالکیت و اداره شرکت به صورت عملی و فیزیکی وارد نشده اند و این مسائل باعث ضرر و زیان شده است.

نبود هیات مدیره و حق امضا؛ کارت بازرگانی منقضی شده
وی یکی از مشکلات پیش روی شرکت ماشین سازی در شرایط فعلی را نبود کارت بازرگانی برای شرکت اعلام می کند که به تبع نبود هیات مدیره ایجاد شده است چون امضای هیات مدیره وجود ندارد.
فرج زاده می گوید: هر چند امروز پرداخت ها به موقع بوده و بدهی پرسنلی و بانکی نداریم، اما تمامی تعهداتی که برای فروش داریم به دلیل عدم ترخیص مواد اولیه از گمرک، با تاخیر مواجه شده است والبته بازارهای صادراتی را نیز از دست داده ایم.

سرپرست بازرگانی شرکت این موضوع را شفاف تر توضیح می دهد
آقای نوجوان می گوید: هم اکنون 30 درصد تعهدات خود در بازارهای صادراتی را عملیاتی کرده ایم و با توجه به نبود قطعات برای مونتاژ ماشین، بازارهای آلمان، ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس را از دست داده ایم.
از دست دادن بازارهای خارجی در حالی مطرح می شود که محصولات این شرکت از 15 سال پیش به برزیل و کشورهای اروپایی، آسیایی و آفریقایی صادر می‌شد.
او ادامه می دهد: در بازار داخل نیز علی رغم اینکه تولید تمام وقت کار می کند، متاسفانه تمامی تعهدات با تاخیر عملی می شوند.

شرط اول ترخیص یک جنس، داشتن کارت بازرگانی است
خاک خوردن مواد اولیه در گمرک سهلان را مدیر کل گمرکات استان نیز تائید می کند.
خانم اورنگی می گوید: شرط اول ترخیص یک جنس داشتن کارت بازرگانی است، تاریخ کارت بازرگانی این شرکت مدتهاست، منقضی شده است، موضوعی که در شورای تامین استان مطرح و مصوب شده است تا این اجناس طی چند روز آینده، ترخیص شوند.

طبق گفته خانم اورنگی اجناسی که اظهار نامه سازمان صمت را دارند، چند روز قبل ترخیص شده اند، ما بقی اجناس که کد بانکی ندارند براساس مصوبه شورای تامین و بعد از بررسی و اظهار، ترخیص خواهند شد.

این شرکت هم اکنون برای کوچکترین، کاری هم با سازمان گسترش صنایع و هم با شستا مکاتبه دارد، چرا که دی ماه 98 بحث مالکیت سازمان گسترش و نوسازی بر شرکت مطرح شد و اردیبهشت 99 نیز 35 درصد مالکیت به شستا واگذار شد.

شستا، مقیاسی بزرگتر از صندوق بازنشستگی فولاد است
در پی این دوگانگی در مالکیت، اوایل مهر ماه بود که جمعی از نمایندگان تبریز در نامه ای به امیری معاون امور مجلس رئیس جمهور توقف خصوصی‌سازی و لزوم واگذاری کل سهام ماشین‌سازی را به شستا خواستار شدند.
نامه ای که واکنش بیگی دیگر نماینده مردم تبریز را به همراه داشت. احمد علی رضا بیگی واگذاری به شستا را غیر قانونی می داند. البته به تعلل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در تمکین به رای هیات عالی واگذاری نیز انتقاد دارد.

این نماینده معتقد است که ایدور به دلیل اهمال در نگهداری اموال دولتی و صندوق بازنشستگی فولاد به دلیل تصرف غیر قانونی در مظان اتهام هستند.
البته نوک انتقادات بیگی به شستا و فرصت طلبی این مجموعه از باتلاقی است که شرکت ماشین سازی تبریز در آن گرفتار شده است.

این نماینده معتقد است شستا مقیاسی بزرگتر از صندوق بازنشستگی فولاد است، براساس قانون، دولت اجازه ندارد از بابتی دیونی که دارد این اموال را به حراج بگذارد، آن هم شرکتی که پیشتر با این عنوان واگذار شده بود.

بیگی جوانب دست داشتن شستا را در سهام این شرکت چنین توضح می دهد: منفعت وزارت تعاون و رفاه اجتماعی با انتقال سهام به ایدور مغایرت دارد بنابراین از تمامی ابزارها برای جلوگیری از انتقال سهام استفاده می کند، و سعی دارد در ازای بدهی 32 هزار میلیارد تومانی دولت به این وزارت خانه، ماشین سازی را در وادی بلاتکلیفی قرار دهد، حتی شده با سند زدن 35 درصد سهام شرکت به نام خود.

شنیده ها حاکی از آن است که، پشت پرده واگذاری سهام ماشین سازی به وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی، سنگ اندازی در تعیین تکلیف این مجموعه است برای این مهم از ابزارهای حکومتی خود برای تصاحب ماشین سازی استفاده می کند، نشان به آن نشان که، هر اداره یا شرکتی که به تامین اجتماعی بدهکار باشد نیاز به قانون و مصوبه نیست، تامین اجتماعی یک جانبه می تواند، اموال را مصادره و یا شخص را ممنوع الخروج کند.

هر چند قره سید رومیانی معاون امور مجلس وزارت کار که پیشتر هم به عنوان نماینده مردم تبریز آذرشهر و اسکو در بهارستان حضور داشت، پشت بند همین اظهارات بیگی، اعلام کرده است که طلب تامین اجتماعی معلق شود، اما در واقع تاکنون تعلیقی صورت نگرفته است و البته تغییرات پی در پی در سازمان گسترش صنایع نیز در این بلاتکلیفی بی تاثیر نبوده است.

 

 

املاک ائل گلی، خوراکی خوش گوشت برای برخی
ناگفته نماند که بعد از اظهارات بیگی، تاج الدینی نیز متن نامه جمعی از نمایندگان را تعدیل کرد و در اظهارات خود اعلام کرد که واگذاری به شستا صرفا پیشنهاد بود.

در همان هیات عالی واگذاری، طی مصوبه ای املاک ائل گلی که یکی از سرمایه های اصلی شرکت است از شرکت منفک شده و در اختیار سازمان خصوصی گذاشته شده است که از طریق بورس کالا به فروش برسد و این خود علامت سوال بزرگی دارد.

املاک مذکور در بهترین و گران‌ترین بخش شهر تبریز واقع شده دارای وسعتی معادل 83 هزار و 500 مترمربع است و در قیمت پایه آن در آگهی مزایده سال 1394 نیز 000/000/406/268/ 3 ریال تعیین شده که در نحوه تملیک علاوه بر عدم ارزیابی مجدد و تعیین قیمت عادله روز، اینکه فروش آن عاید چه کسی و چه ارگانی خواهد شد، لحاظ نشده است.

این موضوع را نیز تاج الدینی دیگر نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو پیگیری می کند تا حداقل 30 تا 50 درصد عواید حاصل از فروش املاک ائل گلی برای اصلاح ساختار شرکت هزینه شود، چرا که آخرین دستگاهی که وارد این مجموعه شده است به اوایل دهه 80 می رسد.

البته استاندار نیز سعی دارد عواید حاصل از فروش این زمین ها به نام خود شرکت مصادره شود، تا در این وانفسای اقتصادی، شرکت فرصتی برای احیای خود پیدا کند.

خصوصی سازی؛ در وادی بی راهه
این است، نمایی از خصوصی سازی که قرار بود، با کوچک کردن بدنه دولت، اکسیر اقتصاد باشد، مسکنی که در یک چرخه معیوب و متناقض افتاد، و با واگذاری هایی که نه اهلیت مهم بود نه توان، غول های اقتصادی زیادی را قرانی کرد.

قربانیان خصوصی سازی یکی دو تا نیستند، از هپکو اراک گرفته تا دشت مغان، که همگی در آتش این بی تدبیری ها سوختند، تا عده ای به نان و نوایی برسند.

اکنون نیز در خصوص شرکت ماشین سازی تبریز، با این انکارها برای تحویل و اصرارها برای ماندن، شاید تنها چیزی که از دست می رود، فرصت احیای کارخانه ای است که سرمایه ای عظیم در آن خوابیده است.

گزارش مکتوب: اعظم قربانی