خیر اندیشانِ فارس سرآمد واقفان کشور

خداوند در قرآن کریم با عنوان (وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ) وقف را ماندگارترین و پرثواب‌ترین عبادت و سودمندترین توشه آخرت معرفی کرده است.
وقف یکی از کارسازترین و سالم‌ترین شیوه‌هایی است که تمکن مالی را به صورت احسانی ماندگار در خدمت نیاز‌های جامعه قرار می‌دهد و اراده نیک آدمی را پس از طی دوران زندگی، همچنان زنده و کارساز نگه می‌دارد.

به تاکید کارشناسان دینی سنت حسنه وقف، یکی از مصادیق بارز احسان و خیرخواهی است و دارای ثواب و فضیلت‌های بسیاری است، ثوابی که برای واقف آثار و برکات معنوی زیادی به ارمغان می‌آورد. در وقف، ارزش‌ها و اخلاق‌های اسلامی از جمله نوع‌دوستی، خیرخواهی و مردم‌گرایی به اوج می‌رسد و دیوار‌های سست و متزلزل خودخواهی، غرور و بی‌تفاوتی نسبت به دیگران فرو می‌ریزد.
اسلام بر سنت حسنه وقف به عنوان یکی از اهرم‌های مؤثر اعتقادی و فرهنگی برای جبران نیاز‌های مادی و معنوی جامعه تاکید کرده است. از صد‌ها سال پیش تاکنون واقفان خیراندیش با اختصاص بخشی از اموال خود برای خدمت مستمر به جامعه در قالب روش پسندیده (وقف) که بارزترین و روشن‌ترین مصداق احسان، انفاق، صدقه جاریه، تعاون و باقیات الصالحات است؛ منشا خدمات فراوان علمی، فرهنگی، هنری، رفاهی، بهداشتی در جامعه بوده‌اند که وجود صد‌ها درمانگاه، بیمارستان، مدرسه، دارالایتام، کتابخانه و هزاران مسجد، قنات، پل و آب انباربهترین گواه و شاهد آن است.
فارس پیشگام در اجرای سنت حسنه وقف
مردم دیار فارس همواره در کار خیر پیشگام بوده اند. خیرین مدرسه ساز، خیرین تأمین سلامت، خیرین شهرساز و فرهنگ ساز و خیرین آب تنها نمونه‌هایی از نیک اندیشی مردمان نوع دوست فارس است که نام آن‌ها را در اعتلای فرهنگ کار خیر پر آوازه کرده تا آن جا که رهبر معظم انقلاب درباره پیشتازی خیرین تأمین سلامت استان فارس در توسعه بخش سلامت و پزشکی بیان داشتند"این جوشش مبارک از شیراز آغاز شد و ما باید از شیرازی‌ها متشکر باشیم که این کار خیر را شروع کرده اند و راه انداخته اند."

مردمان این استان دست به خیرشان تنها به این موارد خلاصه نمی‌شود. وقف نیز از جمله سنت‌های حسنه‌ای بوده که نیک اندیشان این دیار در آن سرآمد هستند. یکی در شیراز اموالش را برای راه اندازی مشاغل برای زنان سرپرست خانواده وقف کرده ، دیگری در فسا زندگی اش را  به تحقیق و درمان  بیماری کودکان و آن یکی ملکش را برای تحصیلات تکمیلی افراد بی بضاعت وقف کرده است خلاصه هر کس در حد توانش برای کار خیری قدم پیش گذاشته است. 

• به گفته مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان فارس اولین سند وقفی که در استان موجود است مربوط به ۷۰۰ سال پیش است که  از پیشگامی مردمان نیک اندیش فارس در اجرای فریضه الهی وقف خبر می‌دهد.

حجت‌الاسلام سید عباس موسوی می‌گوید فارس با ۲۰۰ هزار مورد وقفی یک ششم موقوفات کشور را در خود جای داده است که از این نظر جزو بزرگترین استان‌های برخوردار از وقف و با بیش از هزار و ۴۰۰ بقعه متبرکه و امام زاده واجد تعظیم رتبه اول کشور را دارد.

مدیر کل اوقاف و امور خیریه فارس مدیریت بر تعداد زیاد بقاع و موقوفات در استان را کار دشواری ذکر می‌کند و ادامه می‌دهد این اداره کل با ۳۳ دفتر نمایندگی در استان این مکان‌های مقدس را مدیریت می‌کند که از لحاظ وجود دفاتر نمایندگی اوقاف نیز، فارس رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است.
موسوی تعداد بالای موقوفات در استان فارس را نشان‌دهنده ولایت‌دوستی و سخاوتمندی مردم استان می‌داند و می‌گوید یک سوم شیراز موقوفه است و علاوه بر میزان کمّی موقوفات، وقف‌های مردم فارس بسیار متنوع و در زمینه‌های مختلف است.

به گفته مدیر کل اوقاف و امور خیریه فارس، از دهه وقف پارسال تاکنون ۵۳ مورد وقف جدید در زمینه درمانی، مذهبی، آموزشی و نیازهای ضروری در استان ثبت شده است.

وی  همچنین از اقدام اوقاف در اجرای طرح ملی مسکن با همکاری وزارت راه و شهرسازی خبر می دهد و می افزاید تاکنون ۱۷ موقوفه در فارس با وسعت  ۷۶۰ هکتار  با هدف ایجاد مسکن انبوه و ارزان در نظر گرفته شده که پس از تصویب اجرایی می‌شود. به گفته مدیر کل اوقاف و امور خیریه فارس ۴۰۰ واحد مسکونی نیز با پیشرفت فیزیکی بیش از ۸۰ درصد از محل موقوفات در این استان در حال ساخت است.

• علاوه بر فعالیت های عمرانی، مذهبی، فرهنگی، آموزشی و درمانی، اوقاف فارس در توسعه دانش بنیان ها نیز فعالیت می کند و نخستین شرکت دانش بنیان با هدف تولید اقلام پزشکی از محل موقوفات را راه اندازی و برای  ۴۰ نفر به طور مستقیم و ۱۵۰ نفر غیر مستقیم شغل ایجاد کرده است.

فارس؛ رتبه نخست در موقوفات سلامت
اگر امروز فارس و شیراز یکی از قطب‌های پزشکی کشور است و در حوزه سلامت و تحقیقات پزشکی پیشرو است، مدیون همت واقفان بزرگی همچون نمازی، خلیلی، پوستچی و شوشتری است که با وقف اموال خود برای سلامت هموطنان نقش مهمی در پیشرفت و توسعه علم طب در استان پهناور فارس و جنوب کشور داشته اند. این مطلب را دکتر حسام مشتری رئیس اداره موقوفات سلامت دانشگاه علوم پزشکی شیراز می گوید. در تکمیل این صحبت قائم مقام مجمع خیرین تامین سلامت فارس می افزاید با مروری بر حوزه سلامت استان و شیراز در می یابیم؛ هر آنچه داریم متعلق به موقوفات درمانی است.

دکتر محمد هادی ایمانیه می‌ گوید بسیاری از پزشکان و استادان علم طب استان فارس در همین مراکز درمانی موقوفه پرورش یافته‌اند و در مسیر علم آموزی قرار گرفته‌اند و داشته‌های خود را مدیون وجود این موقوفات درمانی می‌دانند.

مدیر کل اوقاف و امور خیریه فارس با اعلام این که این استان از نظر وقف در حوزه سلامت رتبه نخست کشور را دارد؛ تاکید می‌کند خیران استان هر جا که احساس کردند می‌توانند نیازی از جامعه  برطرف کنند وارد میدان شده‌اند که نمونه آن وقف ۱۲ هکتاری مرحوم محمد نمازی برای بهداشت و درمان است که مردم داخل و خارج از استان و حتی خارج از کشور از خدمات آن بهره مند شده اند. موسوی می گوید واقفان بزرگی همچون مرحوم محمد نمازی در وقف نامه خود یادآور شده اند مراکز درمانی وقفی تنها مکانی برای درمان بیماران نیستند؛ بلکه در زمینه پیشگیری و آموزش نیز فعالیت می کنند که از این نظر موقوفات درمانی فارس در کشور بی نظیر است.

مدیر کل اوقاف و امور خیریه فارس وجود موقوفات شناخته شده‌ای مانند مراکز درمانیِ نمازی، خلیلی ، پوستچی و شوشتری را نشان از دور اندیشی و نوع دوستی خیران استان فارس می‌داند که از سال‌های بسیار دور، برای گشودن گره مشکلات جامعه با جان و دل از سرمایه‌های مادی خود گذشتند.

آمار ها نشان می دهد حدود ۷۰ هزار بیمار به بیمارستان‌های وقفی شیراز مراجعه و خدمات دریافت می‌کنند که این خدمات تنها مختص به افراد ساکن استان فارس نیست بلکه مراجعه کنندگان از استان‌های دیگر و خارج از کشور را نیز شامل می‌شود.

مدیر کل اوقاف و امور خیریه فارس تاکید می‌کند از محل موقوفات شناخته شده درمانیِ شیراز، سالانه ۳ تا ۴ میلیارد تومان تجهیزات خریداری و به بیمارستان‌ها داده می‌شود و علاوه بر خدماتی که به بیماران بی بضاعت داده می‌شود ماهانه بالغ بر ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان از محل موقوفات مرحوم نمازی به افراد نیازمند که توان پرداخت هزینه بیمارستان را ندارند پول پرداخت می‌شود.
اوقاف فارس در صف نخست مبارزه با کرونا
قریب به یقین اگر بسیاری از واقفان بزرگ فارس، امروز در قید حیات بودند مهم‌ترین مساله‌ای که به آن توجه داشتند، حل کردن موضوع این روز‌های جامعه و مقابله با ویروس کرونا بود. یکی از واقفان استان فارس مرحوم حاج خلیل زالی است که نیت خیرخواهانه اش در شرایط کرونایی به یاری مردم آمده است.
اهالی منطقه بیضاء و دانش آموزان هنرستان دخترانه موقوفه زالی با تأسی از نیت نیک اندیشانه واقف آموزشگاه خود، آستین همت را بالا زده و در دو شیفت کاری با تولید روزانه ۳۰۰ عدد ماسک به یاری هموطنان خود شتافتند.
ماسک‌ها و همچینن لباس‌های مخصوص کادر درمان، تولیدی ۴۰ دختر دانش آموز موقوفه زالی که در رشته طراحی و دوخت در حال تحصیلند پس از استریل و ضدعفونی شدن برای استفاده در اختیار نیروی درمانی بیمارستان حضرت قمر بنی هاشم (ع) بیضا قرار گرفت. همچنین برخی ماسک‌های تولیدی نیز بین مردم این شهرستان و روستا‌های اطراف بیضا توزیع شده است.

• حجت‌الاسلام رحیم صفری گرایی معاون فرهنگی و اجتماعی اداره‌ کل اوقاف و امور خیریه فارس یکی از ویژگی‌های مهم کارگاه تولیدی موقوفه حاج خلیل زالی را آموزش نحوه برش و دوخت ماسک به مردم روستا‌های توابع شهرستان بیضا ذکر می‌کند به نحوی که تا کنون به صورت گروهی، آموزش برش و دوخت ماسک ساکنان بیش از ۱۰ روستا ارائه شده است.
• معاون فرهنگی و اجتماعی اداره کل اوقاف و امور خیریه فارس با تاکید بر این که اوقاف از زمان شیوع کرونا در کنار مردم بوده تاکید می‌کند با راه اندازی ۴ کارگاه تولید ماسک و مواد ضد عفونی در بقاع متبرکه و مکان‌های مذهبی، بیش از ۲۰۰ هزار ماسک و افزون بر ۱۳ هزار لیتر ماده ضدعفونی تهیه شده و به رایگان در اختیار متولیان و خادمان امامزاده‌ها، هیات‌های مذهبی، نیازمندان و نیروی درمانی بیمارستان‌ها قرار گرفته است. صفری گرایی می‌گوید همچنین در این مدت بیش از ۸ هزار دستکش بهداشتی در این کارگاه‌ها تولید و در اختیار مردم قرار گرفت.

به گفته معاون فرهنگی واجتماعی اوقاف فارس  از زمان شیوع کرونا تا به حال، بیش از ۵۰ هزار بسته معیشتی نیز به ارزش ۲۰۰ میلیارد ریال بین نیازمندان این استان توزیع شده و قرار است در دهه وقف امسال نیز ۱۰ هزار بسته معیشتی دیگر بین آنان توزیع شود
صفری گرایی از ضدعفونی کردن ۷۲۵ بقعه متبرکه، مساجد و حسینیه در فارس خبر یم دهد و می‌گوید تمام تلاش ما این بوده که در این مکان‌ها دستورالعمل‌های بهداشتی برای حضور مردم رعایت شود.
حجت‌الاسلام سید عباس موسوی مدیرکل اوقاف و امور خیریه فارس نیز می‌گوید در ابتدای شیوع بیماری کرونا هفت میلیارد ریال از محل موقوفات میرزا فتحعلی خان صاحب دیوان و موقوفه معزالوزاره برای مقابله با این ویروس هزینه شد.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه فارس تاکید می‌کند از محل درآمد این موقوفات برای تهیه بسته‌های بهداشتی، اقلام ضد عفونی کننده، تهیه بسته‌های حمایتی و معیشتی ویژه خانواده‌های نیازمند و کم برخوردار شده است.
وقف در شرایط اقتصاد مقاومتی
جدا از نقش وقف در توسعه فرهنگی، آموزشی، علمی و پزشکی نمی‌توان از نقش به سزای وقف در از بین بردن فقر در جامعه اسلامی و در نتیجه توسعه عدالت اجتماعی عبور کرد. از جایگاه وقف در متون اسلامی به خوبی روشن می شود که اسلام خواهان زدودن همه جوانب و زوایای فقر در اقتصاد جامعه و نیز به دنبال رفاه عمومی در حد معقول و مشروع است. اسلام برای اجرای عدالت اجتماعی، تعدیل و توزیع ثروت و از میان بردن مظاهر فقر در جامعه، قوانینی، چون خمس و زکات را وضع کرده و در عین حال ثروتمندان را تشویق به خیرات کرده تا به فقرا و تهیدستان کمک شود.

کارشناسان حوزه اجتماعی تاکید می‌کنند گسترش فرهنگ وقف میزان فقر و محرومیت را در جامعه کاهش می‌دهد و از آنجا که وقف یکی از راه‌های توزیع مجدد درآمد است،  سرمایه‌های جامعه در اختیار همگان قرار می‌گیرد و با بهره‌مندی جامعه از امکانات رفاهی و اقتصادی، زمینه‌های تکامل در ابعاد فرهنگی و اجتماعی فراهم می‌شود.

از طرفی کارشناسان معتقدند برنامه ریزی برای درآمد‌های حاصل از سنت حسنه وقف آن گونه که باید از طرف متولیـان فراگیـر نشده؛ درحالی که درآمد حاصل از موقوفات در شرایط اقتصاد مقاومتی می‌تواند نقش مهمی در توسعه کشور داشته باشد.

***گزارش از سیده نصرت شجاعی