قولهایی که قفل 6 ساله را باز نمی کند

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز خراسان جنوبی ، روزگاری برای خودش بروبیایی داشت و با قدمت 250 ساله ، جلال و جبروتش در منطقه زبان زد بود.
بازارچه ای که سالها قطب جابجایی کالا بود و برادران ایرانی و افغانی دوشادوش هم با جابجایی کالاهایی از جمله گچ، سیمان و مواد خوراکی ، به آن رونق بخشیده بودند و منبع درآمد مرزنشینان زیادی بود ، اکنون 6 سال است که قفل بر درب های آن گذاشته شده است.
بازارچه مرزی یزدان به طور رسمی از سال 72 همراه با بازارچه های ماهیرود ، دوکوهانه و گلورده در خراسان جنوبی آغاز بکار کرد. 12 سال بعد ، سال 84 به اوج و شکوفایی تجاری رسید و رتبه برتر صادرات در بین بازارچه های کشور را به خود اختصاص داد.

قفل تعطیلی افغانها بر درب بازارچه یزدان
اما به گفته مدیرکل گمرکات استان ، فعالیتهای این بازارچه شکوفا ، از شهریور 92 نیمه تعطیل شد و تا اسفند همان سال بهمین منوال گذشت تا اینکه افغانستان بر نظر خود مبنی بر تعطیلی آن پافشاری کرد و با رایزنی ، مهلتی 15 روزه برای جابجایی بارهای جامانده در این بازارچه داد که این مهلت تا بهمن 93 بطول انجامید وبالاخره با نامه مکتوب دولت افغانستان 5 بهمن 93 رسما قفل تعطیلی بر درب بازارچه یزدان زده شد.

خاشی با اشاره به تلاشها برای راه اندازی مجدد بازارچه مرزی یزدان در 6 سال گذشته افزود: در این مدت تلاش‌های فراوانی از سوی گمرکات، وزارت امور خارجه، وزارت کشور و هیئت دولت برای بازگشایی این بازارچه انجام شد که تاکنون به نتیجه ای نرسیده است.

وی با بیان اینکه طبق کنوانسیون کیوتو و قانون ساماندهی مبادلات مرزی، هر فعالیت مشترک تجاری در مرز‌های مشترک کشور‌ها باید با توافق ۲ کشور باشد، گفت: کشور افغانستان اصولاً بازارچه‌های مرزی را قبول ندارد و تنها گمرکات را به رسمیت می‌شناسد و از طرفی براساس قوانین این کشور در هر ایالت تنها باید یک معبر رسمی مبادلات تجاری فعال باشد.

افغانها هیچ حرکتی نکردند
دروگر رئیس بازارچه یزدان نیز گفت: برای تأمین شدن خواسته های افغانستان و ادامه فعالیت بازارچه، سال 84 بازارچه یزدان با مصوبه هیات دولت به پایانه مرزی تغییر یافت و از سال 97 سامانه جامع گمرکی در آن فعال شد، اما آن طرف در خاک افغانستان هیچ تأسیسات گمرکی دایر نشد .
خراسان جنوبی با 460 کیلومتر بیشترین مرز مشترک با افغانستان را دارد . ۴ بازارچه مرزی یزدان در شهرستان زیرکوه، ماهیرود در شهرستان سربیشه، دوکوهانه در شهرستان نهبندان و گلورده در شهرستان درمیان در این محدوده مرز مشترک روزگاری فعال بود که در حال حاضر تنها پایانه مرزی ماهیرود معبر رسمی واردات ، صادرات و ترانزیت است.
در کنار ماهیرود خراسان جنوبی، میلک در سیستان و بلوچستان و دوغارون در خراسان رضوی دو معبر رسمی صادرات و واردات با افغانستان هستند.

همه نان خور آن بودیم، تا نیمه شب اینجا مشغول بودیم
احمد عابدی از اهالی روستای اردکول شهرستان زیرکوه می گوید: از سال 76 تا 86 در بازارچه یزدان مشغول بکار بودم، 40 غرفه دار آنجا کار و کاسبی داشتند، بیش ازهزار خانوار از این بازارچه ارتزاق می کردند و تاجر، کارگر، ماشین دار و باربر همه نان خور آن بودند.
احمدآقا افزود: پس از تعطیلی بازارچه، هر کسی به راهی رفت و عده زیادی بیکار شدند و برخی هم به ماهیرود کوچ کردند.
یکی دیگر ازغرفه داران این بازارچه می گوید همه مردم منطقه از این بازارچه نان می خورند، ما با 20 کارگار افغانی تا نیمه شب اینجا مشغول کار بودیم اگر بازار باز شود برای خیلی از افراد بویژه جوانان شغل ایجاد می شود.

امکانات میلیاردی که خاک می خورند
به گفته مسئولان امکانات این بازارچه با هزینه 10 میلیارد تومان ، بیشتر از سایر بازارچه های استان است که الان فرسوده شدند و خاک می خورند .
رئیس بازارچه یزدان، وجود 4 انبار سرپوشیده واردات و صادرات با ظرفیت 500 تن، 40 باب غرفه تجاری، جایگاه سوخت، مهمانسرا، سردخانه مواد غذایی، شبکه داخلی برق، سکوی تخلیه و بارگیری و آزمایشگاه مرجع را از مهمترین امکانات و زیرساختهای این بازارچه برشمرد و گفت: تمام زیرساختهای لازم برای فعالیت های مجدد بازارچه یزدان، فراهم و حتی سامانه جامع گمرکی اینجا همچنان فعال است.

 

دروگر با بیان اینکه فعال کردن این مرز برای دولت هزینه ای ندارد و همه چیز آماده است افزود: این گمرک 12 پست سازمانی دارد که هم اکنون در گمرک ماهیرود مشغول بکارند.

تونل چینی ها برای صادرات کالا به افغانستان
رئیس بازارچه مرزی یزدان با اشاره به تکاپوی برخی کشورها برای بدست آوردن بازار مصرف افغانستان می گوید: چین مرز بسیار کوچکی با افغانستان دارد که بسیار صعب العبور و کوهستانی است اما تلاش می کنند با تونل زدن، این مسیر را برای صادرات کالاهای خود باز کنند ، از آن طرف ترکیه نیز از مسیر ایران استفاده می کند و کالای ترانزیتی به افغانستان می فرستد.
دروگر همچنین با اشاره به حجم بالای مبادلات تجاری در مرزهای شرق کشور گفت: هم اکنون در مرز ماهیرود، میلک و دوغارون با حجم زیاد مبادلات و دپوی زیاد کالاهای صادراتی و وارداتی مواجه هستیم و صف طویل کامیونها هم رانندگان را کلافه کرده و هم روند مبادلات را کند.
از طرفی برخی کالاهای دپو شده در این گذران کند، کیفیت خود را از دست می دهد و این تاخیر در ارسال کالا به زیان این مبادلات است .
اما در رقابت تجاری با کشورهای منطقه برای تصاحب بازارهای مصرف افغانستان، تامین کالاهای مورد نیاز و رساندن آن به دست مصرف کننده در اسرع وقت از اهمیت زیادی برخوردار است.

تجارت جایگزینی برای کشاورزی
با توجه به ادامه روند خشکسالی و کاهش منابع آبی بیشتر، چاههای عمیق زمینهای اطراف بازارچه یزدان در حال خشک شدن و یا آبشان به شوری گراییده است که ادامه این شرایط، زمینه خالی شدن مرز و به دنبال آن به خطر افتادن امنیت را فراهم می کند و بازگشایی یزدان و رونق تجارت می تواند جایگزینی خوبی برای اشتغال جوانان در دوران خشکسالی باشد.

یزدان کریدور صادراتی مرکز به شرق کشور
مدیرکل دفتر اقتصادی استانداری خراسان جنوبی هم، را‌ه‌اندازی مجدد بازارچه یزدان را موثر در بهبود وضعیت اقتصادی مردم می داند و می گوید: ایجاد گمرک رسمی در منطقه یزدان، سبب ایجاد یک کریدور صادراتی از مرکز به شرق کشور نیز می‌شود و در واقع نزدیک‌ترین مسیر را برای صادرات کالا از استان‌های مرکزی مانند یزد و اصفهان به افغانستان فراهم می کند.
خاشی مدیرکل گمرکات خراسان‌جنوبی نیز به مزایای راه اندازی مجدد این پایانه مرزی برای هر دو کشور اشاره کرد و گفت: نقاط هم مرز مناطق شرقی ایران و غربی افغانستان از لحاظ توسعه کشاورزی و صنعت شرایط مطلوبی ندارد به همین جهت بازارچه‌های مرزی فرصت خوبی برای کمک به معیشت مردم مرز نشین در هر دو سوی مرز است، در واقع معیشت افراد در مرز‌ها بستگی زیادی به این پایانه های مرزی دارد و به نفع دو کشور است.
همچنین رئیس پایانه مرزی یزدان به مزیت دیگر این بازارچه اشاره می کند و می گوید: شهرهای افغانستان از برق خورشیدی استفاده می کنند و وجود برق 3 فاز فشار قوی در این بازارچه و صادرات آن به آن سوی مرز می تواند برق پایدار را برای مردم این شهرها به ارمغان آورد.
دروگر افزود: در این مرزی یزدان، 100 کیلومتر در خاک افغانستان، شاهراه حلقوی وجود دارد که نقطه تلاقی تمام راهها در سراسر این کشور است و و از طرفی وجود فرودگاه در شهر" شیندید" (شهری که داعیه مرکز استان شدن دارد) در 120 کیلومتری یزدان، از دیگر ظرفیتهایی است که می تواند بر رونق یزدان در سالهای آینده بیفزاید.
ایجاد واحد صنعتی به امید رونق بازارچه یزدان
کارخانه بسته بندی محصولات کشاورزی و غذایی در روستای بمرود زیرکوه در 70 کیلومتری مرز یکی از واحدهایی است که اوایل امسال با سرمایه گذاری 600 میلیارد تومانی به امید صادرات محصولات خود از پایانه گمرکی یزدان راه اندازی شد.
رئیس این کارخانه هدف از این اقدام را ایجاد شغل برای جوانان منطقه دانست و گفت: با امید بازگشایی پایانه، این واحد را راه اندازی کردم تا با ایجاد شغل مانع از مهاجرت جوانان از این منطقه شوم و توانستم 10 نفر را مشغول بکار کنم اما اگر یزدان بازگشایی شود این توان را دارم با سرمایه گذاری و احداث واحدهای دیگر برای 100 نفر در شغلهای مختلف اشتغال ایجاد کنم .
رازقی، احداث سردخانه و انبارهای نگهداری محصولات کشاورزی را از فرصتهای موجود برای کسب درآمد در مرز مشترک با کشور افغانستان دانست و افزود: افغانستان محصولات کشاورزی زیادی دارد ولی توانایی نگهداری آن را ندارد، که با ایجاد واحدهای سردخانه در نزدیکی مرز می توان این محصولات را خریداری و در فصول بعد آنرا به کشورهای دیگر و حتی خود افغانستان صادرکنیم.

کارخانه دان و طیور دیگر واحدی است که به امید یزدان در 75 کیلومتری این مرز احداث شد تا مواد اولیه خود را از افغانستان وارد کند، اما هم اکنون تجهیزاتش خاک می خورد و برای افتتاحش در انتظار فعال شدن پایانه یزدان است.
اقبال تاجران و مرزنشینان افغانی به بازگشایی بازارچه
جمعیت 12 هزار نفری روستای کلاته نظر افغانستان که در نقطه صفر مرزی، روزگاری با فعال بودن یزدان، رونقی داشت با تعطیلی آن بازارچه، اکنون به 7 هزار نفر کاهش یافته است .
اهالی آن بارها به استاندارهرات و سایر مسئولان خود نامه نوشتند و بازگشایی یزدان را درخواست کردند. بارها برای این منظور، تجمع و اعلام کردند "جوانان ما شغل می خواهند، درهای بازارچه را باز کنید تا تجارت رونق بگیرد و جوانان ما برای فرار از بیکاری به طالبان و القاعده پناه نبرند."
رئیس کارخانه بسته بندی محصولات کشاورزی از علاقه و پیگیری مردم روستای کلاته نظر افغانستان برای بازگشایی مرز یزدان گفت، و افزود: بسیاری از اهالی این روستا پس از سفر آقای رئیسی به این بازارچه، تماس گرفتند و گفتند دولت ما به فکر ما نیست، سفرآقای رئیسی چراغ امید را برای بازگشایی یزدان در دل ما روشن کرد.
رازقی از قول تاجران افغانی درباره علت عدم بازگشایی یزدان گفت: مشکل اصلی در دولت افغانستان تامین امنیت این منطقه است و از طرفی اینکه امریکا اجازه افزایش روابط تجاری این کشور با ایران را نمی دهد.
تمایل افغانستان و در مقابل ضعف پیگیری
با وجود اینکه گفته شده افغانستان براساس قوانینش اجازه ایجاد دو گمرک را در یک ایالت نمی دهد اما اشرف غنی رییس‌جمهور افغانستان در تیر 94 در سفر به ایران در دیدار با جمعی از فعالان اقتصادی ایران و افغانستان، از تقویت گمرکات رسمی بین ایران و افغانستان خبر داد و گفت: بنا داریم تا ظرف سه ماه آینده با ایجاد گمرکات جدید از جمله مرز یزدان، روند مبادلات تجاری بین دو کشور را تسهیل کنیم.

در اسفند 96 شورای اقتصاد این کشور هم مصوبه ای را گذراند که بازارچه یزدان تا شهریور 98 و بازارچه گلورده تا 1400 راه اندازی شود.

اما هنوز این مصوبه برای بازارچه یزدان محقق نشده است، برخی از منتقدان ضعف پیگیری مسئولان ایران را علت طولانی شدن روند بازگشایی بازارچه های یزدان می دانند.
فلاحتی نماینده مردم قاین و زیرکوه در مجلس دهم در گفتگو با برنامه گفتمان شبکه خاوران، با اشاره به مصوبه شورای عالی وزارت اقتصاد افغانستان مبنی بر قبول کردن یزدان بعنوان مرز رسمی گفت: با وجود آماده بودن تمام امکانات در آنجا، نمی دانم ایراد کار کجاست؟ به نظرم ایراد کار ضعف پیگیری مسئولان اجرایی است، وزارت کشور باید بیشتر پیگیری کند، فقط نامه زدن و مکاتبات کافی نیست، چرا با وجود این ظرفیت نباید اشتغال پایدار در منطقه داشته باشیم؟

پیگیری های مسئولان به کجا رسیده؟
بهشتی رئیس اداره بازرگانی سازمان صمت خراسان جنوبی می گوید: بازگشایی مرز یزدان بعنوان مرز رسمی، درخواست و پیشنهادی بودی که همواره در طول این 6 سال در دیدارها و اجلاسیه های مشترک با افغانستان مطرح شده است.
آقایان خدمتگزار و معتمدیان دو استانداران سابق خراسان جنوبی بودند که در دوران مسئولیت خود برای پیگیری افزایش همکاریهای تجاری و بازگشایی بازارچه های مرزی، راهی کشور افغانستان شدند .
از آن طرف مسئولان افغانی والی فراه و هرات چند نوبت برای رایزنی به مشهد و بیرجند سفر کردند اما این دید و بازدید های دو طرف برای بازگشایی بازارچه ها بی نتیجه ماند.
رییس کل گمرک ایران هم در گفت وگوی ویدئو کنفرانسی با رئیس عمومی گمرکات جمهوری اسلامی افغانستان در 26 شهریور امسال، بر تسهیل تجارت دو کشور، تبادل اطلاعات گمرکی، حل مشکلات مرزی و توسعه ترانزیت تاکید کرد.
میراشرفی گفته است: افزایش گذرگاه های مرزی بین دو کشور را برای تسریع تبادلات تجاری به ویژه بازگشایی بازارچه یزدان در خراسان جنوبی و تبدیل آن به گمرک رسمی، به طرف افغان پیشنهاد دادیم که رئیس عمومی گمرکات افغانستان نیز ضمن استقبال از این پیشنهاد، گفت: "باتوجه به سیاست های دولت مرکزی افغانستان مبنی بر انجام تجارت از مبادی رسمی که گمرکات افغانستان در آن مکان ها حضور دارد، در صورت حصول توافق در این خصوص، افغانستان نیز نسبت به استقرار گمرک طرف مقابل در مرز یزدان اقدام خواهد کرد".
رییس مجلس شورای اسلامی هم در دیدار با عبدالله عبدالله رییس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان دریکشنبه ۲۷ مهر امسال گفت: باید به موضوع بازارچه‌های مرزی و مبادلات مرزی بین دو کشور سرعت ببخشیم و تعداد بازارچه‌های فعال مشترک مرزی را افزایش دهیم زیرا این موضوع به نفع مردم هر دو کشور است.
آقای قالیباف با اشاره به اینکه مرزنشینان افغانستان و ایران به تجارت در پایانه های مرزی اهتمام دارند، افزود: آمریکایی‌ها، اهداف خود را پیش‌ می‌برند و به فکر پیشرفت و امنیت کشورهای اسلامی نیستند.

عبدالله عبدالله هم در این دیدار با تأکید بر اینکه در بازگشت به افغانستان موضوعات مطرح شده در خصوص بازارچه‌های مرزی را پیگیری می‌کند،افزود: کمیسیون مشترک دو کشور بزودی تشکیل جلسه می‌دهد.

یزدان بهترین گزینه برای مرز جدید
مدیرکل دفتر اقتصادی استانداری خراسان جنوبی هم گفت: در حال حاضر به دلایل مختلفی، یزدان بهترین گزینه به عنوان مرز جدید است، به عنوان مثال در مرز ماهیرود تا نزدیکی شهر فراه در کشور افغانستان، حاکمیت منطقه در دست طالبان است و حتی تردد برای نیرو‌های گمرکی افغانستان دچار مشکل است.

از طرف دیگر خراسان جنوبی تنها استانی است که با دو ولایت فراه و هرات در افغانستان هم مرز است، اما انجام مراودات ما فقط با فراه است و تنها مرزی که ما را به ولایت هرات وصل می‌کند، مرز یزدان است و در صورت راه‌اندازی آن، خراسان جنوبی با دو استان افغانستان مراودات تجاری خواهد داشت.

موهبتی در تکمیل صحبت‌های خود به سابقه تاریخی منطقه یزدان در مراوادات اقتصادی بین دو منطقه و کانون جمعیتی مناسب در کشور افغانستان و ایران اشاره کرد و افزود: در مرز ایران، روستای بزرگ کلاته نظر افغانستان با جمعیت 7هزار نفری در منطقه یزدان وجود دارد، همچنین زیر ساخت ما در این منطقه نسبت به جا‌های دیگه آماده‌تر است و تا ۵۰ کیلومتری مرز، جاده داریم.
وی، فاصله بین گمرکاتی در مرز را دلیل دیگر برای راه‌اندازی یزدان به عنوان کانال جدید مراودات اقتصادی دو کشور اعلام کرد و گفت: با انتخاب و راه اندازی این بازارچه به عنوان گمرک، فواصل از میلک تا میل ۷۳ حدود ۱۵۰ کیلومتر، از میل ۷۳ تا یزدان ۱۷۰ کیلومتر و از یزدان تا دوغارون ۱۵۰ کیلومتر می‌شود که به معنای رعایت فاصله جغرافیایی است.

بازگشایی یزدان برای افغانستان بیشتر مزیت دارد
سلمان اسحاقی، نماینده مردم قاین و زیرکوه در مجلس یازدهم نیز با بیان اینکه بازگشایی پایانه گمرکی یزدان از دو بُعد امنیتی و اقتصادی حائز اهمیت است، گفت: در صورت بازگشایی این پایانه، ما با کشور افغانستان یک وجه امنیتی مشترک خواهیم داشت و این باور را داریم که هر چه جمعیت مرز‌های ما بیشتر باشد امنیت در مرز بیشتر خواهد بود.
اسحاقی با اشاره به بُعد اقتصادی بازگشایی پایانه گمرکی یزدان هم گفت: امروز با وجود همه اتفاقات اقتصادی ناگواری که در پی شیوع ویروس کرونا در جهان و ایران رخ داده است صادرات از طریق مرز‌های هوایی مقداری سخت شده است بنابراین ما می‌توانیم با بهره گیری از مرز‌های زمینی از ظرفیت صادرات بیشتر بهره ببریم.
وی افزود: از سوی دیگر مقوله معیشت برای دولت فعلی افغانستان بسیار حائز اهمیت است و اگر پایانه گمرکی یزدان با نظر دولت افغانستان بازگشایی شود، به طور حتم منافع این موضوع ابتدا برای مردم افغانستان و پس از آن متوجه مردم ایران خواهد بود.

امینیان، سفیر ایران در افغانستان هم در مهر 98 در بازدید از پایانه مرزی یزدان، بازگشایی آن را فرصتی مغتنم برای ترانزیت مواد معدنی دانست و گفت: با توجه به معادن غنی افغانستان، بازگشایی یزدان فرصت مناسبی برای ترانزیت مواد معدنی است که این موضوع در بهبود وضعیت معیشت مردم منطقه تاثیرگذار است.

آخرین بازدید مسئولان کشوری از یزدان
تعطیلی چند ساله این بازارچه سبب شد رئیس قوه قضائیه در سفر دو هفته پیشش به خراسان جنوبی، راهی نقطه صفر مرزی شود.
حجت الاسلام والمسلمین رئیسی در بازدید از این پایانه مرزی با تحسین امکانات موجود در آن گفت: انشاالله با همت مسئولان این بازارچه فعال شود و رابطه اقتصادی بین مردم ایران و افغانستان بیشتر شود، چرا که با رونق صادرات وایجاد روابط تجاری قانونمند در این بازارچه، جلوی قاچاق کالا گرفته خواهد شد.
وی از خبرنگاران هم خواست این موضوع را پیگیری کنند.

بازارچه یزدان چهارمین معبر رسمی ایران خواهد بود
استاندار سابق خراسان جنوبی در این بازدید از بازگشایی چهارمین معبر رسمی ایران و افغانستان خبر و گفت: در هفته گذشته در کمیسیون مشترک تجاری ایران و افغانستان، گمرک یزدان بعنوان چهارمین مرز تجاری مشترک بین ایران و افغانستان اعلام شد که با بازگشایی آن علاوه بر فعالیتهای تجاری، فعالیتهای مسافربری نیز برقرار خواهد شد.
معتمدیان افزود : کمتر از یک ماه آینده سفری به افغانستان خواهیم داشت و در این سفر وزیر نیرو در کمیسیون مشترک ایران و افغانستان در کابل با طرف افغانی مذاکره خواهد کرد.
و حال نزدیک 4 روز است که معتمدیان استاندار خراسان جنوبی، با تصمیم هیأت دولت به خراسان رضوی منتقل شده است و باید دید آیا استاندار جدید پیگیر این سفر خواهد شد؟
از طرفی در بسیاری از خبرگزاری های داخلی و خبرگزاری های افغان در شهریور امسال عنوان شده که مرز گمرکی جدید بین ایران و افغانستان، به زودی در منطقه شمتیغ شهرستان خواف در جنوب شرقی این منطقه با ولایت هرات ایجاد می شود.
بر اساس اعلام خبرگزاری صدای افغان (آوا) در شهریور امسال، ایجاد "مرز گمرکی شمتیغ" از سوی کمیسیون اقتصادی دولت ایران در حال بررسی است تا در آینده نزدیک به عنوان مرز رسمی جمهوری اسلامی ایران شناخته شود.

 

 

 

 

 

 

 

ایران آمادگی دارد در ایجاد زیرساختها به افغانستان کمک کند
موهبتی، مدیرکل دفتر امور اقتصادی استانداری در مهر 98 در دیدار با سفیر ایران در افغانستان گفت: اگر بازارچه یزدان به عنوان معبر رسمی شناخته شود از محل درآمد این گمرک، جاده یزدان تا شنیندن به طول 120 کیلومتر را زیرسازی و آسفالت، برق روستای کلاته نظر افغانستان را تأمین و سوخت و گاز مایع مورد نیاز را هم تأمین می کنیم.

پایانه مرزی یزدان روزگاری دروازه اقتصادی ایران و افغانستان بود، بازارچه ای که در صورت راه اندازی مجدد می تواند در اقتصاد منطقه و کشور تاثیرگذار باشد حالا دوباره چشم امید مرزنشینان ، تجار و فعالان اقتصادی به نشست کمیسیون مشترک ایران و افغانستان که قرار است ظرف چند روز آینده در کابل برگزار شود، دوخته شده است.
آیا این بار قفل شش ساله بازارچه یزدان با کلید تدبیر و پیگیری مسئولان باز خواهد شد ؟

 

نویسنده: حمیده پاک