بد شگونی طرحی با بیش از نیم قرن قدمت

طرحی ۱۵۰۰ متری با عمر ۵۵ سال!

سال ۱۳۴۴ شهرداری قم تصمیم می‌گیرید خیابانی را از محله یخچال قاضی، عباس آباد، جوی شور و صدوق تا خیابان شهید فاطمی (دورشهر) احداث کند؛ این طرح که حالا ۵۵ ساله شده بنام «فاز پنج عماریاسر» شناخته می‌شود، طرحی که تا امروز بار‌ها و بار‌ها نقشه اجرای این طرح تغییر کرده است؛ شهرداری قم برآورد کرده بود برای اجرای اتصال بلوار عماریاسر به بلوار جمهوری اسلامی به طول یک هزار و ۵۰۰ متر باید چیزی بالغ بر یک هزار و ۲۰۰ پلاک را در این محدوده تخریب کند.

تغییر بزرگ در موقعیت طرح «فاز پنج عمار یاسر»

زمزمه اجرای چنین طرحی که شنیده می‌شود فصل جدیدی در داستان زندگی ساکنان این محلات آغاز می‌شود؛ آقای احمدی که هم کسب و کارش در این محله است و هم در محله جوی شور کهنه سکونت دارد می‌گوید: ۵۰ سال است مردم این محله بلاتکلیف هستند، روزگاری می‌گفتند کوچه‌های این طرف در طرح است و باید خانه‌هایتان خراب شود - خانه ما این طرف است – ما برای گرفتن مجوز تعمیرات خانه مشکل داشتیم، چون در طرح خرابی بود و شهرداری هیچ گونه مجوزی نمی‌داد؛ حتی در خرید و فروش هم مشکل داشتیم، شرایط طوری بود که اهالی برای تعمیرات منزل کار غیر قانونی می‌کردند و بنده بدون مجوز شهرداری خانه را نوسازی کردم، حالا هم ساکنان آن طرف خیابان همین مشکل را دارند.

روایت این طرف و آن طرف خیابان به یکی از تغییرات اصلی در این طرح باز می‌گردد؛ در طرح مصوب دهه ۴۰ منازل سمت شرقی کوچه صدوق باید تخریب می‌شد، اما در طرح دهه ۸۰ منازل سمت غربی این کوچه تخریب شد!

اواخر دهه ۸۰ شهر قم تبدیل می‌شود به کارگاه عمرانی، مسئولان حالا احساس می‌کنند باید قفل اجرا نشدن بلوار عماریاسر را بشکنند. در دوران شهرداری آقای عابدینی پور زمزمه‌اش آغاز می‌شود؛ سال ۸۸ حسن بختیاری دبیر وقت شورای شهر قم درباره بازسازی بافت فرسوده به خبرنگاران می‌گوید: در مرحله اول بازسازی بافت‌های فرسوده شهری نگاه ما به «فاز پنج پروژه عمار یاسر» است و در نظر داریم ابتدا از این منطقه شهری عملیات بازسازی را آغاز کنیم. در سال ۸۹ نیز آقای آتش زر، رئیس شورای اسلامی شهر آن زمان قم در گفتگویی از ادامه تونل غدیر تا خیابان جمهوری اسلامی خبر می‌دهد و می‌گوید: برای این کار ۴۵۰ میلیارد تومان اوراق فروخته خواهد شد.

عابدینی پور زنگ شروع را می‌زند، وی درباره این طرح می‌گوید: ۱۵۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت برای پروژه «فاز پنج عمار یاسر» فروختیم که من به آن پول دست نزدم و تمام و کمال ماند برای آقای دلبری...

طرح «فاز پنج عمار یاسر» اولویت دار می‌شود!

سال ۹۰، اما سکان شهرداری را شورای شهر قم می‌سپارد به آقای دلبری، شهردار جدید اولویتش تکمیل دو طرح بزرگ شهر یعنی بلوار پیامبر اعظم (ص) و بلوار عماریاسر است؛ کار در ۴۵ متری عماریاسر با حفاری تونل آغاز می‌شود، همزمان برای بسترسازی ادامه بلوار عماریاسر تا بلوار جمهوری اسلامی تملک زمین‌های معارض «فاز پنج عمار یاسر» آغاز می‌شود و حالا فصل جدیدی در زندگی ساکنان محله جوی شور و ۷ متری صدوق آغاز شده؛ آقای کرباسچی از ساکنان سابق همین محله است که سال‌ها پیش از این محله کوچ کرده، او می‌گوید: هربار که زمین خالی خانه‌ام را می‌بینم داغ دلم تازه می‌شود، آقای کرباسچی با سوز ماجرای تخریب خانه‌اش را نقل می‌کند، چگونه شهرداری به زور کمیسیون ماده ۹ توانست ۷ سال قبل خانه‌اش را خراب کند.

هنوز پنج ماه از ورود دلبری به شهرداری قم نگذشته که شهردار به جمع اهالی محله جوی شور می‌رود تا ساکنان را نسبت به اجرای طرح آماده کند، دلبری می‌گوید: عملیات فاز ۵ بلوار عماریاسر باید به سرعت اجرایی شود و در صورت تأخیر، شهر قم متضرر خواهد شد و آسیب‌های اجتماعی و ترافیکی زیادی برای شهر قم دارد.

دلبری سال ۹۱ رئیس دیوان عدالت اداری را برای بازدید از پروژه‌های عمرانی قم دعوت می‌کند در حاشیه این بازدید به خبرنگاران می‌گوید: در این بازدید‌ها شکایت برخی مالکان پروژه‌ها مطرح شد که پس از بازدید، قانونی بودن اقدامات شهرداری مبنی بر تملک پروژه‌های عمرانی مشخص شد؛ وی ادامه می‌دهد: اگر قرار باشد پروژه‌ای متوقف شود اعمال ماده ۹ در دستور کار قرار می‌گیرد.

عملیات تملک و تخریب که از سال ۱۳۹۲ به صورت جدی شروع شده بود با کندی پیش می‌رود؛ یکی از مالکان که حاضر نشده بود ملکش را بفروشد می‌گوید: ما بر سر قیمت با شهرداری به توافق نرسیدیم، شهرداری می‌خواهد به قیمت کارشناسی زمین و ساختمان را از ما بخرد و با زمین تهاتر کند، من پول نقد می‌خواستم البته قیمت را هم قبول ندارم باید به قیمت روز و قیمت بازار معامله کند، من اگر این ملک را به قیمت بفروشم با پولش نمی‌توانم جای دیگری حتی آپارتمان بخرم و باید سر پیری بروم پردیسان، من تا مرگم در همین خانه کلنگی و خاک زندگی می‌کنم.

بالاخره صدایی از شورای شهر شنید می‌شود!

در یکی از جلسات بهمن ماه سال ۱۳۹۳ شورای شهر قم، اعضا نسبت به کندی پیشرفت طرح‌های شهر گلایه می‌کنند، عواطف رستمی عضو وقت شورا از اینکه طرح‌های جدید به طرح‌های اولویت دار اضافه شده اعتراض دارد، وی معتقد است زخمی کردن طرح‌های عمرانی باعث کند شدن کار‌ها شده است، عابدینی پور که دیگر شهردار نیست و عضو شورای شهر است می‌گوید: ما باید اولویت یک و دو سه تعریف کنیم، چون برخی پروژه‌ها شرایط خاصی دارند، مثلاً فاز پنج عمار یاسر اوراق دارد که سر رسید آن به زودی می‌رسد و باید در اولویت قرار بگیرد.

اسفند ۹۳ حسن صبوری معاون وقت امور مالی و اقتصادی شهرداری در جلسه‌ای که با اعضای شورای شهر دارد می‌گوید: به دنبال این هستیم که تملکات «فاز پنج عمار یاسر» به این صورت دنبال شود که بتوانیم بازگشایی معبر داشته باشیم.

بی شگونی طرح «فاز پنج عمار یاسر»!

تا اسفند ۹۳ هم اجرای این طرح در اولویت مجموعه مدیریت شهری و شهرداری قم است؛ دلبری اسفند ماه ۹۳ از شهرداری استعفا می‌دهد، سه ماه بعد تیمی از شهرداری اصفهان مدیریت شهری قم را به دست می‌گیرند، حالا آقای مرتضی سقائیان نژاد شهردار سابق اصفهان شهردار قم شده است، سکان مدیریت پروژه‌های عمرانی داده می‌شود به علیرضا قاری قرآن.

دی ماه ۹۴ نقطه عطف تاریخی این طرح را علیرضا قاری قرآن اعلام می‌کند: «فاز پنج عمار یاسر» به دلیل تأخیر در اجرا دچار بی شگونی شده و دیگر جزو پروژه‌های اولویت‌دار شهرداری نخواهد بود.

بهمن ماه ۹۴ علیرضا خاکی رئیس سازمان نوسازی اطراف حرم شهرداری در مصاحبه‌ای با خبرنگاران می‌گوید: تا کنون ۳۱ درصد از املاک «فاز پنج عمار یاسر» تملک شده، اما به علت گستره وسیعی که پروژه دارد کار به کندی پیش می‌رود.

دوره رخوت و سکوت!

نیمه‌های اسفند ۹۴ شهردار قم در جمع خبرنگاران رویکردش را درباره فاز ۵ عماریاسر بیان می‌کند؛ شهردار قم معتقد است برای اجرای کامل این طرح باید ۵۷۰ میلیارد تومان هزینه شود، آن‌ها برای کاهش هزینه قید خرید بدنه که در واقع بخش سودآور طرح بود را می‌زنند و می‌گویند: ما دنبال این هستیم که بدنه را آزاد نکنیم و قالب‌ریزی آن را از نظر نمای شهری مشخص کنیم و در اختیار مردم قرار دهیم تا خود آن‌ها آزادسازی آن را انجام دهند، و کار پیشرفت خوبی داشته باشد و شهرداری نیز بیشتر قسمت مسیر آن را دنبال کند، که این موضوع هزینه‌های شهرداری را از ۵۷۰ میلیارد تومان به حدود ۲۴۰ میلیارد تومان کاهش می‌دهد.

سقائیان نژاد خارج شدن بدنه از دستور کار شهرداری برای تملک را فرصتی برای مالکانی می‌داند که می‌خواهند اقدام به نوسازی یا بازسازی کنند چرا که اگر بر اساس طرح عقب نشینی کنند به آن‌ها پروانه داده می‌شود.

اواخر فروردین سکاندار طرح‌های عمرانی قم مجدد تاکید می‌کند اجرای این طرح در اولویت شهرداری نیست چرا که این طرح سنگین، مدت‌دار و متأسفانه زخمی شده است، قاری قرآن از هزینه نشدن اوراق فروخته شده برای این طرح در خود طرح هم گلایه می‌کند و می‌گوید: منابع مالی برای این طرح در بودجه پیش‌بینی نشده است و باید تدبیر خاصی داشته باشیم، اگر تدبیر نکنیم این زخم بازتر می‌شود.

حالا دیگر فاز ۵ عمار یاسر نه اولویت دارد و نه اعتبار، سکوت درباره این طرح آغاز می‌شود، اما این سکوت در رسانه‌هاست، اما گلایه مردمی که در کنار خرابه‌های آن طرح اولویت دار زندگی می‌کنند سوزناک است، خانم میان سال ساکن کوچه کنار مسجد صاحب‌الامر (عج) می‌گوید: این خرابه‌ها تبدیل شده به محل بازی بچه‌های ما، معلوم نیست که چه آلودگی‌هایی در این خاک‌هاست، اصلاً کسی نظارت ندارد الان یکی از همین اهالی آمده آلونک مرغ در این بیابان درست کرده و مرغ‌ها را در این خرابه‌ها رها می‌کند، واقعاً ما از سر ناچاری در این محله هستیم.

آقای حسینی از ساکنین کوچه بهار می‌گوید: کوچه ما به لحاظ عرض و کیفیت یکی از کوچه‌های خوب بود، اما با تخریب‌هایی که برای تعریض ۷ متری صدوق انجام شد کوچه ما تبدیل شده به پارکینگ خودرو، برخی افراد هم که نخاله‌های ساختمانی خود را در خرابه‌ها تخلیه می‌کنند...

وارد چهارمین سالی می‌شویم که سکان شهر قم در دستان سید مرتضی سقائیان نژاد است، زمزمه‌هایی از تغییر رویکرد در شهرداری شنیده می‌شود، ظاهراً بی شگونی این طرح به پایان رسیده، نیمه اردیبهشت ۹۷ عبدالله جلالی رئیس شورای شهر قم خبر از اولویت دار شدن این طرح خبر می‌دهد و می‌گوید: تکمیل «فاز پنج عمار یاسر» از جمله اولویت‌های قم در سال جاری است … رفع مشکل تملک اراضی «فاز پنج عمار یاسر» و تعیین تکلیف آن پس از ۴۰ سال از جمله پروژه‌های مهمی است که امسال به بهره برداری خواهد رسید.

دوباره طرح «فاز پنج عمار یاسر» اولویت دار می‌شود!

شهریورماه ۹۷ علیرضا اقبالیان شهردار منطقه هفت از تخصیص ۳۰ میلیارد تومان نقد و غیر نقد برای تملک معبر اصلی طرح خبر می‌دهد و می‌گوید: از اوایل امسال تاکنون و پس از اطلاع‌رسانی صورت گرفته، تعداد قریب به ۴۰ نفر از مالکان املاک در مسیر به اداره املاک منطقه هفت مراجعه نموده و تاکنون قریب به ۱۲ فقره از پرونده‌های املاک در مسیر فاز ۵ عماریاسر با واگذاری ملک معوض مناسب به مالکان محترم، مراحل نهایی تملک را سپری می‌نماید.

چند ماه بعد در دی ماه، آقای متین فر که به جای اقبالیان مدیریت شهرداری منطقه هفت را در دست گرفته، خبر از ایجاد ستاد تملک «فاز پنج عمار یاسر» می‌دهد و در همان ماه، اولین جلسه‌اش را برگزار می‌کند و خبری در رسانه‌ها مبنی بر اخطار به مالکان حد فاصل خیابان معلم تا خیابان شهیدان فاطمی (دورشهر) - که شامل خیابان معلم تا کوچه ممتاز، کوچه ممتاز تا کوچه بیگدلی و کوچه بیگدلی تا خیابان دورشهر- منتشر می‌شود.

کار به کندی جلو می‌رود، وارد سال ۹۸ می‌شویم سال قیمت‌های هیجانی، سالی که افزایش قیمت‌های بدون توقف در آن شروع می‌شود، این افزایش قیمت گریبان زمین را هم گرفته است، حالا که به ظاهر عزم شهرداری برای حل مشکلی که عمرش از نیم قرن هم بیشتر شده جزم شده، قیمت‌ها بالا می‌رود.

بخش خصوصی می‌تواند به میدان بیاید!

اردیبهشت ۹۸ مسگری رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورا می‌گوید: فاز ۵ عماریاسر جز طرح‌های اولویت دار شورا برای تکمیل در مدت دو سال است، سال ۹۸ که از نیمه می‌گذرد، محرری رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر در جمع خبرنگاران با اشاره به اینکه برای بازگشایی مسیر این طرح ۲۰۰ ملک باید خریداری شود می‌گوید: نیمی از املاک خریداری شده و پس از تملک ۱۰۰ ملک باقی مانده عملیات اجرایی آغاز می‌شود.

سال ۹۸ با کور سویی از امید برای اهالی به پایان می‌رسد، مسگری که حالا بر صندلی سخنگوی شورای شهر نشسته و پاسخ خبرنگاران را می‌دهد با اشاره به تخصیص ۸۰ میلیارد تومان برای تملک معبر اصلی طرح در سال ۹۸ می‌گوید: امسال هم همان میزان اعتبار برای تملک تخصیص داده‌ایم و امیدواریم عملیات اجرایی این طرح در شهریور ماه آغاز شود.

شهریور ۹۹ از راه می‌رسد شهردار با خبرنگاران وعده دارد، جلسه پرحاشیه‌ای است، آقای شهردار سیاست شهرداری در این پروژه را تسهیل گری برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در طرح «فاز پنج عمار یاسر» عنوان می‌کند!

دوباره طرح تغییر می‌کند!

شهریور هم تمام می‌شود و خبری از آغاز اجرای عملیات ساخت فاز ۵ عمار یاسر نیست، طرحی که خودش دوباره دو قسمت شده: از بلوار معلم تا خیابان شهید فاطمی (دورشهر) و از خیابان شهید فاطمی تا بلوار جمهوری اسلامی.

 حرف و حدیث هایش تمامی ندارد، مهر ماه امسال، جانقربان معاون معماری و شهرسازی شهرداری قم از کم شدن عرض بلوار عمار یاسر خبر می‌دهد و می‌گوید: مشاور حمل و نقل و ترافیک پیشنهاد اجرای فاز پنج عمار یاسر با عرض ۴۵ متر را ارائه کرده که طبق مدل‌سازی و مطالعات علمی این عرض معبر می‌تواند نیاز این مسیر را حل کند. خروجی مطالعات مشاور این بود که عرض ۴۵ متر در این معبر حتی بدون تونل می‌تواند پاسخگوی نیاز ترافیکی باشد، اما بنا بر تاکید آقای شهردار فاز پنج عمار یاسر در دو سطح شکل خواهد گرفت.

فردای مصاحبه جانقربان، متین فر مدیر منطقه هفت شهرداری قم مصاحبه می‌کند و می‌گوید: تا کنون نیمی از زمین‌های فاز ۵ عماریاسر تملک شده است و کار به سختی جلو می‌رود چرا که قیمت‌ها به صورت عجیبی افزایش پیدا می‌کند و ثبات هم ندارد و در این شرایط توافق سخت است.

متین فر از آغاز اجرای طرح ۵۵ ساله در ۶ ماه دوم سال ۹۹ آن هم فقط حد فاصل خیابان معلم تا کوچه ممتاز خبر می‌دهد و می‌گوید: پروژه هم به صورت تونل و هم روی سطح با عرض ۴۵ متر اجرا خواهد شد.

«فاز پنج عمار یاسر» طرح بی شگونی است که عمرش از نیم قرن گذشته، سالهاست که شهردار‌ها یکی پس از دیگری می‌آیند و عزمشان را بر اجرای این طرح می‌گذارند، تا یکی دست به کار می‌شود، شهردار بعدی می‌آید و اولویت را تغییر می‌دهد، سال‌ها می‌گذرد، مردم بی گناه مجاور خرابه‌های طرح در سختی زندگی می‌کنند، صدایشان به گوش نمایندگانشان برای مدیریت شهر هم نمی‌رسد، این طرح ۵۵ ساله حالا مهمترین مسئله اش هزار و ۵۰۰ متر تملک است، کار شاقی که حالا با توجه به افزایش نجومی قیمت املاک نسبت به سال ۹۴، بعید است از عهده شهردار فعلی هم برآید، حالا اراده کار وجود دارد، اما دیگر پولی در بساط نیست!

علی فردوسی – خبرگزاری صدا و سیما - قم