بادام هم در کوزه افتاد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز گیلان ؛ مهر ماه دیگری رو به پایان است و با آمدن روزهای پایانی اش پرونده بادام زمینی گیلان هم بسته شد و کار برداشت این محصول در استان پایان یافت.
محصولی که براساس اعلام مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان، بذرش را استاد ابراهیم پورداوود 110سال پیش، از هند به گیلان آورد و آن را در روستای آتشگاه رشت کاشت.
بذر این آجیلِ خوشمزه بعد از چند سال، از مناطق مختلف استان سر در آورد و بیشتر از همه اما زمین های آبرفتی آرمیده در حاشیه سپید رود در آستانه اشرفیه، باب دندان بذرهای بادام زمینی بود و کم کم زمین های بیشتری، این گیاه بوته ای را در دل خود جای داد و آستانه اشرفیه، قطب بادام زمینی گیلان و حتی کشور شد.
محصولی که در سال های متمادی در گیر و دار مشکلات و موانعِ تولید، کمر خم نکرد و همچنان گیلان را در جایگاه نخست تولید نگه داشت اما ورق برگشت و استان همسایه، اردبیل از گیلان جلو زد و گیلان که به اذعان مسئولان جهاد کشاورزی تا پارسال 70 تا 75 درصد سبد تولید بادام زمینی کشور را پر می کرد، حالا فقط 30 درصد تولید این محصول را در مُشت دارد و دیگر قطب بادام زمینی کشور نیست.

اگرچه بادامکاران علت این تنزل جایگاه تولید را نبود حمایت مسئولان برای رفع موانعی چون سنتی و هزینه بر بودن مراحل تولید، بیماری پوسیدگی سفید طوقه بادام زمینی و نبود بذر مرغوب گواهی شده می دانند و معتقدند؛ این مشکلات، نفسِ رغبت بادامکاران را برای تولید بیشتر گرفته و در مسیر توسعه کشت، سنگ اندازی می کند اما مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی گیلان علت را کمبود زمین مناسب در گیلان اعلام می کند و می گوید : سطح کشت بادام زمینی در گیلان کاهش نیافته است بلکه وفور زمین های مستعد و مناسب در استانِ همسایه باعث شده، زمین های بیشتری در آنجا به زیر کشت بادام زمینی برود و از ما جلو بیفتد.
آنطور که ابراهیم اکبرزاده توضیح می دهد : نه تنها تولید بادام زمینی در گیلان، کاهش نیافته، بلکه امسال تولید این محصول در استان 5 درصد نسبت به پارسال افزایش داشته است و بادامکاران استان، 11هزار و 500 تن پیله خشک بادام زمینی به ارزش 200 میلیارد تومان تولید کرده اند.
با این وجود حقیقت این است که گوی سبقت تولید بادام زمینی از کف گیلان رفته است و موانع تولیدز، به گام های توسعه سطح زیر کشت این محصول ، پشت پا می زند.

خبر خوشی که با تنزل تولید به کام بادامکاران تلخ شد.
بادامکاران گیلانی به جز شخم زدن و آماده سازی زمین، تا همین پارسال، سال ها مراحل کاشت، داشت و برداشت بادام زمینی را سنتی و دستی انجام می دادند تا اینکه مبتکر جوان آستانه ای خرمنکوب بادام زمینی را تولید کرد تا بخشی از کار برداشت و جدا کردن پیله های بادام زمینی از بوته ها آسانتر و کم هزینه تر شود.
خبر خوشی که آمد و بادامکاران را خوشحال کرد اما پشت سر آن خبر از دست دادن جایگاه اول تولید بادام زمینی از راه رسید و خیلی ها ناراحت شدند.
باغداران می گویند در این گیر و دار مشکلات تولید ، همین خبر خوش هم غنیمت است چرا که توانسته تا حدود زیادی سختی کار و هزینه های برداشت را کاهش و به کار سرعت دهد و نگذارد کار برداشت به فصل بارش های شدید پاییزی برسد و پیله ها باران خورده و خیس شود.
سراغ سید جلال جلالی، دانشجوی دکترای مهندسی مکانیک که از 6 سال پیش بر روی ساخت ماشین آلات تولید بادام زمینی کار می کند می روم.
وی که خود بادامکار است ، پارسال خرمنکوب بادام زمینی را برای استفاده آزمایشی در اختیار تعدادی از بادامکاران قرار داد، خرمنکوبی که به گفته خود او و اذعان مسئولان و بادامکاران، جواب داده و امسال 14 دستگاه دیگر تولید و روانه مزارع بادام زمینی شده است.

این مبتکر جوان گیلانی با بیان اینکه در حال حاضر بر روی بومی سازی دستگاه کاشت و وجین بادام زمینی کار می کنم افزود : همه تلاشم این است که تا رسیدن سال زراعی جدید ؛ یعنی فروردین 1400 دستگاه بومی سازی شده کاشت و وجین بادام زمینی را که متناسب با اراضی کوچک گیلان است، به صورت آزمایشی در اختیار کشاورزان قرار دهم و چنانچه این دستگاه مثل خرمنکوب بادام، سربلند بیرون بیاید، هم کار تولید آسانتر و هم هزینه های کارگری و دور ریز بادام زمینی کاهش خواهد یافت.
این دانشجوی دکترای مهندسی مکانیک می گوید : برای اینکه طرح مطالعاتی توسعه تولید ماشینی بادام زمینی را پی بگیرم در مجموع 100هکتار زمین در آستانه اشرفیه و مناطق مستعد استان های اردبیل، خوزستان، کرمان، سیستان بلوچستان و هرمزگان اجاره کرده ام و به صورت آزمایشی در این مناطق، همه فرآیند تولید ماشینی بادام زمینی را امتحان می کنم.
سید جلال جلالی اگرچه طرح مطالعاتی توسعه تولید ماشینی بادام زمینی را در دیگر استان ها هم پی می گیرد اما دوست دارد مثل سال های گذشته، گیلان و آستانه اشرفیه، همچنان نبض تولید بادام زمینی را در دست داشته باشد.

اینجا مزارع بادام زمینی گیلان است.
مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه 5 هزار بادامکار گیلان، سالانه از 3هزار هکتار مزرعه در آستانه اشرفیه، تالش، انزلی، آستارا، رشت و لاهیجان 11هزار و500 تن بادام زمینی برداشت می کنند گفت : آستانه اشرفیه با 2هزار و 700هکتار مزرعه و تولید 10 هزار تن بادام زمینی، بیشترین سهم را در تولید این محصول در استان دارد .
ابراهیم اکبرزاده از یک طرف علت اصلی از دست دادن جایگاه اول تولید بادام زمینی را فروانی زمین های مستعد در استان های دیگر می داند و از طرف دیگر وقتی از او درباره وسعت زمین های مستعد گیلان می پرسم، اذعان دارد که حدود 2 برابر سطح فعلی زیر کشت بادام زمینی استان یعنی معادل 5 تا 6 هزار هکتار زمین مستعد کشت بادام زمینی در گیلان وجود دارد.
او در پاسخ به سوال دیگر مبنی بر اینکه چرا از همین زمین های مستعد برای توسعه کشت بادام زمینی استفاده نمی شود گفت: دوره رشد و تولید بادام زمینی نسبت به محصولات دیگر، هزینه بر تر و طولانی تر است ؛ امری که باعث می شود کشاورزان ترجیح بدهند در زمین های شان در بهار و تابستان، محصولات زودبازده و کم هزینه تری مثل هندوانه ، خیار ، ذرت و لوبیا کشت کنند.
مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی گیلان البته یکی از عوامل افزایش رغبت تولیدکنندگان به کشت بادام زمینی را ورود ماشین آلات در فرآیند تولید این محصول و توسعه کشت ماشینی آن می داند.

ماشین هایی که پا روی پدال سرعت تولید می گذراند ، کجایند ؟
رییس اداره فناوری های مکانیزه سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید : اگر تمام فرآیند تولید از آماده سازی بستر تا برداشت محصول بادام زمینی، ماشینی انجام شود، حدود50 درصد از هزینه های تولید صرفه جویی خواهد شد.
حیدر کامیاب اذعان دارد ؛ امسال با استفاده از خرمنکوب بادام زمینی در بیش از نیمی از هزینه های برداشت، صرفه جویی و از طرفی از دور ریز 350تا400 کیلوگرم پیله بادام، معادل10تا20درصد این محصول در هر هکتار جلوگیری شده است.
وی در تشریح کاهش سختی کار و هزینه های کارگری برداشت بادام زمینی با خرمنکوب گفت : در شیوه سنتی12کارگر زن و 3 کارگر مرد در مدت 3 روز، بادام زمینی را از یک هکتار مزرعه برداشت می کنند این در حالی است که با باز شدن پای خرمنکوب به مزارع بادام زمینی 3 کارگر مرد در مدت 3 روز، بوته های این گیاه را از یک هکتار مزرعه برداشت می کنند و دیگر نیازی به 12 کارگر زن برای جدا کردن پیله های بادام از بوته نیست و خرمنکوب این کار را انجام می دهد.
رییس اداره فناوری های مکانیزه سازمان جهاد کشاورزی گیلان اگرچه تولید ماشینی بادام زمینی را در افزایش رغبت بادامکاران به تولید بیشتر اثر گذار می داند اما در عین حال کوچک بودن مزارع بادام زمینی در استان را یکی از موانع استفاده از ماشین آلات می داند و می گوید : وسعت مزارع بادام زمینی درگیلان بطورمیانگین نیم هکتار است که این وسعت برای استفاده و حرکت ماشین آلات کشاورزی کوچک است .
حیدر کامیاب افزود : از طرفی بادام کاران برای استفاده بهینه از زمین، لابه لای ردیف های بادام کاری شده، محصولاتی چون لوبیا و ذرت کشت می کنند که باید مرحله ای برداشت شود و ماشین آلاتی که در دنیا برای بادام زمینی طراحی شده قابلیت کاشت، داشت و برداشت بوته ها را با فاصله80 سانتیمتر دارند ؛ این درحالیست که بادام کاران گیلان برای استفاده بیشتر از زمین، بادام ها را در فاصله60 سانتیمتری کشت می کنند.

او اضافه می کند : در سال های گذشته، تعدادی ماشین آلات تولید بادام زمینی از جمله دستگاه بذر کار پشت تراکتوری به عنوان نمونه به گیلان آورده شد که به علت کوچک بودن وسعت مزارع بادام زمینی استان، چندان مورد استقبال کشاورزان قرار نگرفت.
رییس اداره فناوری های مکانیزه سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه تعدادی دستگاه وارداتی بذر کار و برداشت بوته بادام، برای بومی سازی در اختیار صنعتگران استان قرار گرفته است گفت : دستگاه بذر کار پشت تیلری که متناسب با مزارع کوچک بادام زمینی است ، در مرحله بومی سازی و رفع نقص است که پس از استفاده آزمایشی 2 سال بعد، در اختیار تولیدکنندگان قرار خواهد گرفت.

آفتی که تیشه به ریشه سوغات آستانه می زند.
کارشناسان در تعریف بیماری قارچی پوسیدگی سفید طوقه بادام زمینی می گویند : این بیماری براثر فعالیت 2 نوع قارچ به نامهای «پیتیوم و فوزاریوم» که در همه خاک ها ازجمله خاک آستانه اشرفیه یافت می شود، ایجاد شده است و در شرایطی که رطوبت و دمای هوا بالا باشد به سرعت تکثیر و باعث پوسیدگی ساقه بوته بادام زمینی شده و ارتباط ساقه و ریشه را قطع می کند و باعث از بین رفتن گیاه می شود و پیله ها را قبل از رسیدن، سیاه و کپک زده می کند.
آفتی که چند سالی است به جان بخشی از مزارع بادام زمینی آستانه اشرفیه افتاده و هر سال محصول بادامکاران از جمله آقا رمضان را از سکه می اندازد و خسارت می زند.
آقا رمضان که از 15 سال پیش، بعد از بازنشستگی به محل آبا و اجدادی اش در آستانه اشرفیه برگشته و بادام می کارد ، امسال بیشتر از سال های گذشته از آفت پوسیدگی سفید طوقه بادام زمینی متضرر شده است.
این بادامکار 60 ساله می گوید : امسال این آفت آنقدر در مزرعه ام زیاد شد و به محصولم خسارت زد که بعد از برداشت یک قطعه کوچک، منصرف شدم و بقیه بادام ها را برداشت نکردم و در مزرعه رها کردم و اگر وضع همین طور باشد دیگر بدامکاری فایده ای ندارد.

رد پای بادامکاران گیلان در استان همسایه
قصه بادام زمینی ، این آجیل خوشمزه گیلان، وقتی تلخ می شود که در تماس تلفنی ، رد پای تعدادی از بادامکاران گیلانی را در مزارع بادام زمینی استان همسایه، اردبیل پیدا کنی ؛ یکی از آنها که نمی خواهد نامی از او در این گزارش آورده شود می گوید : برای بررسی اوضاع و اجاره زمین و کاشت بادام در سال آینده ، به آنجا رفته است.
بادامکار دیگر حسین خانجانی، بادامکار پیشروی آستانه ای است که از مزارع بادام زمینی شهرستان پارس آباد مغان اردبیل با من تلفنی صحبت می کند و می گوید : برای خرید پیله بادام زمینی به اینجا آمده ام تا بخشی از مواد اولیه کارگاه فرآوری و بسته بندی بادام زمینی ام را تهیه کنم.
آنطور که خودش می گوید : چند سال پیش بذرهای بادام زمینی گیلان را برای کشت آزمایشی به این استان فرستاد و حالا برای خرید محصول همان بذرها به آنجا رفته است.
حسین خانجانی که 20 سال است بادامکاری می کند، از ماشین آلات فراوان و اوضاع خوب و مناسب کاشت و برداشت ماشینی در آن منطقه برایم می گوید و اذعان دارد : برخلاف گیلان که بادامکاری سخت و سنتی انجام می شود، اینجا ماشین آلات وارداتی به داد بادامکاران رسیده است و هر سال زمین های بیشتری را به زیر کشت بادام زمینی می برد.
او به سامانه آبیاری قطره ای مزارع بادام زمینی در استان همسایه هم اشاره و اضافه می کند : این در حالی است که بادامکاران گیلانی چشم به آسمان دارند و گاهی خساست آسمان، محصول شان را خشک می کند و گاهی دست و دلبازی زیاد آن در بارش، مزارع بی زهکش بادام زمینی گیلان را غرقاب می کند و محصول را از بین می برد.
علی اکبر اکبری بادامکار دیگری است که از وضعیت تولید بادام زمینی در گیلان ، استانی که تا همین چند وقت پیش قطب تولید این محصول در کشور بود، گلایه دارد .

آنطور که او می گوید : بی توجهی مسئولان به موانع و مشکلات تولید این محصول، باعث شده تولید آن سال ها در یک سطح بماند و حالا استان های دیگر از ما جلو بزنند.
این بادامکار افزود: بارها مشکلات تولید این محصول را فریاد زده ایم و از مسئولان کمک خواسته ایم اما حتی یک کارشناس هم برای بررسی وضعیت ، سر زمین ها نیامده است و اگر شیوع بیماری قارچی پوسیدگی سفید طوقه بادام زمینی ادامه یابد و فکری برای توسعه کشت ماشینی این محصول در استان نشود، هر سال بادامکاران بیشتری از کشت این محصول منصرف خواهند شد.
حرفی که هاشم طالقانی بادامکار دیگر گیلان با آن موافق است و می گوید : تا چند سال پیش در 7 و نیم هکتار زمین بادام زمینی کشت می کردم اما امسال فقط در 3 هکتار بادام کشت کرده ام تا کمتر متضرر شوم.
این بادامکار 48 ساله که مدرک کارشناسی مهندسی کشاورزی دارد، از آفت بادام زمینی، کشت و کار سنتی و هزینه های بالای تولید گلایه دارد و معتقد است ؛ برای رونق تولید این محصول که با نام آستانه اشرفیه و گیلان ، صاحب برند است ، باید قدم های محکم تر و بلند تری برداشت و موانع را از سر راه بادامکاران برداشت.

مقابله با آفت جانکاه بادام زمینی، کجای کار است ؟
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی گیلان یکی از راهکارهای کاهش این آفت را ماشینی شدن فرایند تولید می داند و توضیح می دهد: از آنجا که در کشت ماشینی، عمق و فاصله چاله ها مناسب است و بذر بادام زمینی در ردیف های همسان کاشته می شود، املاح و مواد غذایی موجود در خاک، بهتر جذب شده و کاهش آفات و بیماری هایی چون پوسیدگی سفید طوقه بادام زمینی را در پی دارد.
محمد ابراهیم محمدی می گوید: اگرچه استفاده از سموم ضدعفونی کننده بذر، مانند قارچ کُشها تاحدودی از میزان تکثیر این قارچ می کاهد، اما راهکاراصلی، رعایت تناوب زراعی این محصول است که این راهکار را بارها در دوره های آموزشی و کلاس های ترویجی به بادامکاران توصیه کرده ایم اما آنها می گویند برای شان نمی صرفد که یک سال در زمین های شان بادام نکارند یا محصول جایگزین کشت کنند.
وی افزود: شیوه های ضدعفونی کردن بذر بادام زمینی را هم از طریق کارشناسان مراکز خدمات کشاورزی در روستاها به بادامکاران گوشزد کرده ایم اما این کار اغلب یا جدی گرفته نمی شود و یا درست انجام نمی گیرد.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی گیلان معرفی بذر گواهی شده بادام زمینی را در بهبود کمی و کیفی تولید این محصول اثر گذار می داند.

اندر خم کوچه پایلوت ؛ بذری که سوغات آستانه چشم به راهش است .
رییس بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان با بیان اینکه بذر بادام زمینی که در گیلان کشت می شود، رقم اصلاح شده بادام زمینی بومی ایالت کارولینای شمالی امریکا، موسوم به "ان سی 2 " است می گوید : اگرچه این رقم، بذر مرغوبی است اما درنیم قرن اخیر دچار تغییرات ژنتیکی و فنوتیپی در فرآیند تکامل گیاهی شده و از طرفی ورود بادام های قاچاق بی کیفیت چرخه تولید و خلوص ژنتیکی این رقم را دست خوش تغییر کرده است.
دکتر معرفت مصطفوی راد افزود : در 6 سال گذشته120 لاین بادام زمینی از مرکز تحقیقات بین المللی بادام زمینی به استان آورده و با انجام مطالعات غربالگری و کشت آزمایشی، 10لاین امید بخش در بین آنها شناسایی شده است که برای تعیین سازگاری و میزان پایداری، پارسال به طور آزمایشی در3 منطقه از استان کشت شد اما سیل و بارندگی شدید و کم سابقه اواخر شهریور امسال، باعث تخریب 2 مزرعه الگویی در تالش و آستارا شد و معادلات پیش بینی شده را به هم زد.

وی با بیان اینکه برتری های کشت آزمایشی باید در شرایط مساوی محرز شود گفت : براین اساس، این کشت آزمایشی، یک سال دیگر باید در مناطقی از این شهرستان ها که مناسب تر و خطر سیل در آن کمتر است، انجام شود و نتایج آن پایان سال 1400 ارائه خواهد شد.
آنطور که رییس بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان می گوید: نتایج مزرعه الگویی سوم در آستانه اشرفیه ، این نوید را می دهد که در سال آینده بتوانیم از بین این10 لاین امید بخش، دست کم 2 رقم بادام زمینی چند منظوره روغنی- آجیلی-علوفه ای را که افزون بر مقاوم بودن به بیماری پوسیدگی طوقه بادام، افزایش500تا هزار کیلوگرمی بادام زمینی را در هر هکتار در پی خواهد داشت، برای کشت انبوه معرفی کنیم.

دکتر معرفت مصطفوی راد افزود :این رقم های پر محصول هم افزایش عملکرد در واحد سطح را به دنبال دارد و هم به علت بازار پسندی، مزیت بالای تولید و مقاوم بودن به آفات می تواند رغبت کشاورزان به کشت بادام زمینی در زمین های مستعد گیلان را دو چندان کند و شاید دوباره گوی سبقت در تولید این آجیل خوشمزه و ماده اولیه صنایع تبدیلی را دوباره به دستان خاستگاهش گیلان و آستانه اشرفیه بسپارد.
و این ، آرزوی همه بادامکاران آستانه ای است که سال ها چراغ تولید این محصول را در کشور روشن نگه داشته اند.
باید دید ماشین هایی که در جاده بومی سازی، آرام آرام در حرکتند کی به مزارع کوچک بادام زمینی گیلان می رسند و بذرهای آزمایشی پر محصول و مقاوم، کی امتحان شان را پس خواهند داد تا زمین های مستعد کشت بیشتری، بذرهای بادام زمینی را در آغوش بگیرد .
آن وقت تولید بادام زمینی، مثل بازارِ گرمی که در گیلان دارد، روزگار پر رونق خود را دوباره بازخواهد یافت.

*نویسنده : مریم امدادی

بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد بادام هم در کوزه افتاد