به نقاشی‌های کودکانه توجه کنیم

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما؛ اگر گالری‌های نقاشی گران قیمت و مشهور دنیا را داشته باشید، قطعا بار‌ها با آثاری رو به رو شده اید که شبیه نقاشی یک کودک خردسال بوده اند. این موضوع را یکی از محققین دانشگاه هنر (فیلادلفیا) در بازدید از موزه هنر مدرن تشریح کرده است. وی به صراحت می‌گوید که برخی آثار هنری میلیون دلاری نیز درست مانند نقاشی‌های کودکی ۴ ساله هستند. اما اکثرا والدین و اطرافیان توجه خاصی به آن‌ها از خود نشان نمی‌دهند!

نگاهی علمی به نقاشی‌های کودکانه که اغلب نادیده گرفته می‌شوند

دکتر Giamarie Daino روانشناس و متخصص بازی درمانی که مطالعات متعددی در این زمینه داشته، توضیحات جالبی در خصوص معانی نقاشی‌های کودکانه ارائه داده است: یک کودک خردسال ۴ یا ۵ ساله را در نظر بگیرید. وی در این سن قادر نیست آنچه را که احساس و یا تصور می‌کند به طور دقیق و کامل بازگو سازد. از طرفی بچه‌ها در نخستین گام‌های ارتباطی خود با جهان، از نمادگرایی بهره می‌برند و به صورت ناخودآگاه در این مسیر قدم بر می‌دارند. آن‌ها با استفاده از نماد‌هایی که در گوشه و کنار محیط اطراف وجود دارد، عناصر طبیعی را شناساسی می‌کنند و عواطف درونی خود را با تکیه بر ابزار‌های هنری همچون نقاشی انتقال می‌دهند.

نماد سازی به وسیله کودکان واقعیتی اساسی به شمار می‌رود که توسط انجمن روانشناسی آمریکا نیز به تایید رسیده است. دکتر جوزف دی لئو یکی از پیشگامان تفسیر درمانی از نقاشی‌های کودکان، از موضوعی عجیب و غریب صحبت به میان آورده است: مهم نیست که یک کودک در کدامین نقطه از این کره خاکی متولد شده، زندگی کرده و حتی از چه فرهنگی باشد، باز هم اولین نقاشی وی شکلی مشابه دایره (نماد صورت) خواهد بود. چنین انتخابی به این دلیل است که چهره، مرکز احساسات، توجه و ارتباطات برای یک بچه کم سن و سال محسوب می‌شود.
با افزایش سن و رسیدن به ۴ سالگی، کودک شروع به افزودن اندام‌ها و تکمیل دایره مذکور می‌کند که اصطلاحا در دانش روانشناسی به این شکل "بچه قورباغه" گفته می‌شود. به عقیده دی لئو، کودکان اکثرا در نقاشی‌های خود پیرو سبک هنری اکسپرسیونیسم یا بیان گرایی هستند. آنچه که یک کودک به روی کاغذ می‌آورد، عمدتا "واقعیت درونی" وی است.

به گفته روانشناسان و با استناد به مطالعه‌ای که توسط مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری به چاپ رسیده است، کودکان اغلب در نقاشی هایشان از رنگ‌های روشن مانند آبی، زرد و سبز استفاده می‌کنند که نشانگر حالتی از آرامش عاطفی است. همچنین در بسیاری از آثار کودکانه فردی دیده می‌شود که هر بخش بدنش یک رنگ است و با دست‌هایی گشوده به شما نگاه می‌کند. این وضعیت فیزیکی بر احساس صمیمیت، نزدیکی و مهربانی دلالت دارد. برای مثال تصویر زیر نمونه کاملی از یک نقاشی کودکانه با عناصر احساسی مختلف و متضاد به شمار می‌رود:

هرچند رنگ‌های شاد، دستان باز و خطوط پر رنگ همگی به صورت علائمی مثبت تعریف می‌شوند، اما جزئیات دیگری نیز وجود دارد که چندان مثبت نخواهند بود. به عنوان نمونه طبق یافته‌های دکتر Giamarie Daino، نقطه‌های قرمز روی صورت نقاشی فوق می‌توانند حاکی از اضطراب درونی و فقدان استقلال باشند. شاید در نگاه اول نمونه فوق را یک نقاشی زیبا و با حال و هوای کودکانه در نظر بگیرید، اما دکتر Daino تفسیر خود از آن را بدین ترتیب تکمیل می‌کند: من معتقدم که این نقاشی بیشتر نشانگر کودکی با شرایط روحی ناپایدار است که در مورد توانایی‌های خود اطمینان خاطر ندارد و گاه گرفتار واکنش‌های اضطرابی می‌شود.

جالب‌تر از همه آن که پس از صحبت با خانواده کودکی که این نقاشی را کشیده بود، صحت پریشانی‌های روحی اخیر وی به تایید رسید. آن‌ها اشاره کردند که فرزندشان مدتی است دچار اضطراب مزمن شده است. گفتنی است که طبق گفته‌های این کودک ۴ ساله، نقاشی مربوط به مادر وی بوده است. نکته دیگری که از نظر دانش روانشناسی در این نقاشی به چشم می‌خورد، عدم تمایز اجزای چهره از یکدیگر است. این مسئله می‌تواند نشان دهنده اتصال قوی هویت کودک با مادر و عدم آمادگی وی برای توسعه هویت فردی مستقل خود باشد.

پدر کودک خالق اثر فوق در گفتگو با دکتر Daino می‌گوید: من و مادر وی هر دو عادت کرده ایم که حین مشاجرات معمول زندگی زناشویی خود فریاد بزنیم. احساس می‌کنم که طبق گفته شما، انتخاب رنگ قرمز برای اجزای صورت توسط فرزندمان نیز به همین دلیل باشد. گویا او قصد داشته از این طریق عصبانیت خود را از وضعیت کنونی ابراز کند. کودک به گونه‌ای با نماد سازی خشم و ناخوشی از مادرش را ابراز کرده و از طرفی او را همانگونه که هست دوست دارد.

البته محققین دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس معروف به یو سی ال‌ای بر اساس یافته‌های خود به این نتیجه رسیده اند که یک نقاشی به تنهایی نمی‌تواند در قالب ابزار تشخیصی دقیقی وارد عمل شود و ممکن است فقط مربوط به احوالات درونی کودک در همان لحظه باشد. هرچند نقاشی‌های کودکانه با بینشی منحصر به فرد همراه هستند، اما بدون ارزیابی‌های رفتاری چیزی بیشتر از یک معما نخواهند بود.
حال چه زمانی باید نگران فرزند خود با توجه به نقاشی‌های وی باشیم؟ پاسخ این است: اگر تغییرات ناگهانی در رفتار و یا افت عملکرد وی در محیط مدرسه مشاهده شود.

کلام آخر

مشغله‌های زندگی امروزی، چالش‌های فرزند پروری، خستگی‌های ممتد و روزمرگی‌ها همگی از جمله عواملی هستند که باعث می‌شوند از نقاشی‌های رنگارنگ فرزندانمان روی دیوار، یخچال و یا میز کار خود به سادگی عبور کنیم. این در حالی است که هر خطی روی کاغذ حاوی معانی مهم و اغلب پیچیده‌ای خواهد بود که می‌تواند در کنار سایر عوامل رفتاری، نشانگر پیامی ویژه و یا حتی آزردگی‌های روحی-روانی کودک باشد. اکنون زمان آن رسیده است که از دریچه‌ای دیگر به این آثار هنری کودکانه نگاه شود و با یاری جستن از منابع علمی تایید کننده معانی نقاشی‌های کودکان، در صورت لزوم به فرزندان خود کمک کنیم.

نصب نقاشی‌های کودکان در خانه، می‌تواند به آن‌ها احساس ارزشمندی بدهد. این کار ساده و تقریباً بی هزینه را انجام دهید.