آموزش مجازی پاسخگوی بخشی از نیاز‌های آموزشی کشور

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا وسیما به نقل از اداره کل روابط عمومی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، ​ آقای محمدتقی نظرپور در کنفرانس «تجربیات و چالش‌های استقرار یادگیری الکترونیکی» که در سالن همایش‌های وزارت علوم تحققیات و فناوری برگزار شد، با بیان اینکه دغدغه بسیاری از استادان و دانشجویان، گذر از سیستم‌های قدیمی به روش‌های نوین آموزش است، افزود: در ضرورت ارائه آموزش‌های الکترونیکی می‌توان به مواردی از قبیل، ظهور ویروس کووید- ۱۹و همه‌گیری آن در آغاز سال ۲۰۲۰ و در ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۸، ایجاد تغییرات اساسی در برنامه‌های آموزش عالی جهان و ایران و روی آوردن ناگهانی بسیاری از دانشگاه‌ها به یک نوع آموزش اجباری از راه دور اشاره کرد.
وی با اشاره به برگزاری موفق و پیشرفت قابل قبول در ارائه دوره‌های مجازی جایگزین آموزش‌های حضوری و همچنین نگرانی ازارائه آموزش‌های عملی رشته‌های هنر، آزمایشگاهی، کارگاهی ونحوه برگزاری آزمون‌ها گفت: برگزاری آموزش‌های مجازی سوالاتی برای دانشگاه‌ها و مراکز و مؤسسات آموزش عالی ایجاد کرده است که از این سوالات می‌توان به مواردی از قبیل: بهترین راه برای چرخش سریع دوره‌های بر خط یا ارائه امتحانات به صورت برخط چیست، چگونه دانشگاه‌ها می‌توانند اطمینان حاصل کنند که همه دانشجویان به فناوری مورد نیاز برای آموزش از راه دور دسترسی دارند، وضعیت آموزش الکترونیکی و حضوری در دوران پس از بحران بیماری چگونه خواهد بود و تأثیر این تغییر مسیر ناگهانی بر اقتصاد آموزش عالی چیست، اشاره کرد.
آقای نظرپور با بیان اینکه به دلیل شیوع ویروس کرونا، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی کشور وارد قلمرو آموزشی جدیدی شده‌اند، گفت: خوشبختانه در این ایام، رؤسا و استادان دانشگاه‌ها به انجام مواردی از قبیل ایجاد منابع درسی به‌صورت برخط، به اشتراک گذاشتن بهترین روش‌ها، آموزش سریع اعضای هیئت علمی به شیوه آموزش از راه دور و سازگاری با محیط در حال تغییر به صورت مشترک قدم برداشتند.
معاون اداری مالی و مدیریت منابع وزارت علوم با ارائه گزارشی در خصوص نحوه فعالیت دانشگاه‌ها در اجرای آموزش الکترونیکی گفت: در اسفند ۱۳۹۸ با اعلام تعطیلی موقت فعالیت‌های آموزشی در اکثر دانشگاه‌ها و تدوین برنامه‌های آتی و چگونگی اجرای آموزش مواجه بودیم و درفروردین امسال پایه‌ریزی برنامه موردنیاز در زمینه آموزش مجازی و پوشش آموزش‌های الکترونیکی برای بیش از ۹۰ درصد از جامعه دانشگاهی کشور در نیمسال گذشته فراهم شد ودر شهریور نیز بازنگری و بهبود نظام آموزش الکترونیکی با توجه به بازه زمانی فصل تابستان در جهت برطرف شدن بسیاری از مشکلات در نیمسال اول سال تحصیلی ۱۴۰۰ - ۱۳۹۹ انجام گرفت.
وی همچنین در خصوص تأثیر ارائه آموزش‌های مجازی در دانشگاه‌ها افزود: به روز کردن منابع و اطلاعات درسی توسط استادان، افزایش اشتراک گذاری مطالب و منابع درسی بین استادان و دانشجویان، افزایش خلاقیت و ایجاد روش‌های نوین تدریس، افزایش سهم آموزش مجازی در زمان بحران COVID-۱۹، ضرورت تطبیق دانشجویان با روند جدید آموزش و ضرورت آموزش ابزار‌های فراگیر مجازی برای اعضای هیأت علمی را می‌توان از موارد تأثیر مثبت ارائه آموزش‌های مجازی در دانشگاه‌ها بیان کرد.
نظر پور درخصوص اقدامات لازم و تشویق دانشگاه‌ها برای گسترش و تسهیل آموزش الکترونیکی گفت: در این خصوص می‌توان به مواردی از قبیل استفاده حداکثری از ابزار‌های موجود برای برگزاری مراسم، رویداد‌ها و سایر علایق به صورت برخط، خلق ایده‌های جدید و استفاده از فضای مجازی بجای فضای فیزیکی و افزایش ارتباطات اثر بخش، برگزاری کنفرانس‌ها به صورت برخط که علاوه بر کاهش هزینه‌ها، امکان استفاده از سخنرانان برتر و افزایش شرکت کنندگان را به همراه دارد و تعامل با دانشجویان در مورد اهداف و اولویت‌های مشترک فرهنگی و اجتماعی و تشویق به بستر سازی کانون‌های دانشجویی در فضای مجازی به منظور حل مشکلات دانشجویان نیازمند اشاره کرد.
وی همچنین در خصوص امنیت سایبری و افزایش خطرات ناشی از تهدید‌های سایبری برای انتقال آموزش‌های مجازی گفت: در این راستا می‌توان از راه کار‌هایی مانند سرمایه‌گذاری در امنیت سایبری برای اطمینان از ادامه آموزش و یادگیری، اطمینان از انجام دادن وظایف تیم‌های امنیت سایبری در بستن خلاء‌هایی که مهاجمین می‌توانند از آن بهره ببرند و سرمایه‌گذاری‌های لازم برای اطمینان از حریم خصوصی داده‌ها برای امکان ادامه آموزش و یادگیری استفاده کرد.
وی با تاکید بر لزوم رعایت عدالت آموزشی و دسترسی عادلانه به فناوری استفاده از آموزش‌های مجازی برای همه دانشجویان گفت: در این خصوص باید از مواردی همچون ارائه کمک هزینه برای دسترسی به اینترنت و یا رایگان کردن آن، اعطای وام برای خرید تجهیزات و لپ‌تاپ برای دانشجویانی که با کمبود منابع مالی مواجه هستند، استفاده از ظرفیت خیرین برای خرید لپ‌تاپ و سایر تجهیزات موردنیاز و هماهنگی با ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت برای پشتیبانی از آموزش مجازی به عنوان راه کار‌هایی گره گشا استفاده کرد.
نظرپور با تاکید بر رفع نیاز‌های اجتماعی، عاطفی و انسانی دانشجویان و دانشگاهیان در دوران گسترش و تسهیل آموزش الکترونیکی تاکید کرد: در این خصوص مشکل دسترسی به خوابگاه، تغذیه و گذران زندگی برای دانشجویان کم درآمد مطرح است که می‌توان با ادامه فعالیت خوابگاه‌ها با روشی کنترل شده و اجرای سیاست‌های فاصله‌گذاری اجتماعی این معضل را حل کرد. همچنین معضل دسترسی به خدمات بهداشت روان نیز با گسترش خدمات بهداشت و مشاوره مجازی با توجه به نیاز دانشجویان، استادان و کارمندان، رفع می‌شود.
وی افزود: برای کسانی که دارای ناتوانی در یادگیری مسائل آموزش مجازی و برخط هستند (روشندلان، ناشنوایان و …) و یا نیاز به دسترسی به اطلاعات آموزشی در این حوزه دارند می‌توان با ایجاد دفاتری در دانشگاه‌ها، برای اطمینان از یادگیری دانشجویان در حوزه آموزش مجازی و اطمینان از دسترسی بصری، شنیداری و لمسی و همچنین استفاده از تجهیزات آموزشی و ارائه بسته‌های کامل آموزشی با ضبط دوره‌ها و افزودن زیرنویس‌های موردنیاز، این افراد را در بهره گیری بهتر از آموزش‌های مجازی یاری کرد.
نظرپور در ادامه در خصوص مزایای آموزش الکترونیکی و تأثیر آن در اقتصاد آموزش عالی گفت: امکان ارائه منظم‌تر و ساختارمند و هدفمندتر دروس در وقت کمتر نسبت به آموزش کلاسیک، کاهش هزینه‌های جاری، مصرفی نظام آموزشی، رفت و آمد‌ها و کاهش اتلاف وقت، کاهش حجم ترافیکی شهر‌ها به خصوص در ساعات اوج ترافیکی و در نتیجه کاهش آلودگی هوا، وابستگی کمتر به الزامات و امکانات کالبدی آموزشی نسبت به روش‌های حضوری (کاهش موانع مکانی)، مزایای اقتصادی و کاهش هزینه‌های یادگیری و کاهش شهریه برای دانشجویان شهریه‌پرداز و امکان تجاری‌سازی بیشتر آموزش عالی و تقویت درآمد‌های اختصاصی پایدار برای دانشگاه‌ها از مواردی هستند که تأثیری مثبت در اقتصاد آموزش عالی خواهند داشت.
وی همچنین مواردی از قبیل استفاده از فرصت‌های خاص و ساعات غیررسمی برای آموزش (کاهش موانع زمانی)، امکان ارتقای کیفیت ارائه دروس توسط استادان مجرب و جبران مشکلات ناشی از کمبود اعضای هیأت علمی، بهره ‏مندی افرادی (دانشجویانی) که امکان کمتری به‌علّت دوری یا دسترسی نداشتن به مراکز آموزشی دارند، امکان پوشش فراگیر و افزایش تعداد دانشجویان برای دروس نظری، حذف مرز‌های جغرافیایی و کاهش تبعیض بین مناطق کشور، تأکید بر جنبه دانشجو محوری آموزش، آزادی بیشتر دانشجو و حتی امکان طراحی دوره توسط خود دانشجو وپیشرفت و توسعه فناوری اطلاعات در عصر حاضر و استقبال نسل جوان از آموزش مجازی را از دیگر موارد تأثیر مثبت در اقتصاد آموزش عالی بیان کرد.
نظرپور با اشاره به چالش‌های دانشگاه‌ها در ارائه آموزش‌های الکترونیکی و تاکید بر ضرورت راهکار تلفیق آموزش مجازی و الکترونیکی با آموزش حضوری و عملیاتی در این مقطع زمانی اظهار داشت: درخصوص چالش‌های دانشگاه‌ها در ارائه آموزش‌های الکترونیکی می‌توان به مواردی از قبیل، ضرورت آماده‌سازی برخی از مدیران و استادان و تعداد محدودی از دانشجویان به توجیه آموزش الکترونیکی، نیاز به بهره‌گیری از مجموعه آموزش‌های مکمل برای استادان و استفاده از تجارب جهانی، نیاز به توسعه زیرساخت‌ها و امکانات پیشرفته آموزش الکترونیکی، مشکلات دانشجویان در زمینه دسترسی به اینترنت پرسرعت، تأمین نرم‌افزار‌ها و سخت‌افزار‌های موردنیاز، آشنایی محدود بعضی از استادان با نیاز‌های دانشجویان، ناکافی بودن ابزار طراحی و توسعه مواد درسی چندرسانه‌ای برای تدریس آنلاین، بازنگری در نظام آموزش الکترونیکی برای برگزاری دروس آزمایشگاهی، کارگاهی و آتلیه‌های رشته‌های مختلف و نادیده گرفتن کوشش‌های آموزشی استادان به ویژه در فضای دیجیتال اشاره کرد.
وی همچنین کمبود عوامل انگیزشی برای ترغیب استادان به اختصاص وقت بیشتر برای تدریس در فضای دیجیتال، آشنایی ناکافی و آماده نبودن بعضی از دانشجویان برای کار با سیستم‌های یادگیری الکترونیکی، ناکافی بودن تمهیدات لازم برای به کارگیری دستیاران آموزشی برای پیگیری پیشرفت دانشجویان، ضعف نظام آموزش الکترونیکی در نظارت بر آزمون‌ها و ارزشیابی‌های دانشجویان، مشکلات اساتید در هدایت رساله‌ها، پایان‌نامه‌ها و برگزاری جلسات دفاعیه، نیاز نداشتن به استفاده از ساختمان‌های رفاهی، خدماتی و سرا‌های دانشجویی موجود در نظام آموزش الکترونیکی، بی نیازی بودن از استفاده از فضا‌های کالبدی مربوط به امور فرهنگی، هنری و فوق‌برنامه‌های دانشجویی در نظام آموزش الکترونیکی و بالاخره ضرورت بازنگری و اصلاح میزان شهریه برای دانشجویان شهریه‌پرداز را از دیگر چالش‌های دانشگاه‌ها درارائه آموزش‌های الکترونیکی ذکر کرد.
نظرپور با اشاره به اقتصاد آموزش عالی در زمان بحران COVID-۱۹ گفت: اقتصاد آموزش عالی در این شرایط با کاهش وابستگی بودجه دانشگاه‌ها به منابع انحصاری درآمدزایی ازجمله وابستگی به درآمد ناشی از شهریه تحصیلی دانشجویان مواجه خواهد بود و پیش‌بینی دسترسی به منابع درآمد پایدار بدون اتکای محض بر ارائه و فروش خدمات آموزشی در دانشگاه‌ها، ایجاد آمادگی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی برای داشتن اختیار تصمیم گیری و اقدام مالی متناسب با شرایط بحران و روش‌های جبران ضرر و زیان اقتصادی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در وضعیت فوق‌العاده توسط مراجع تصمیم گیر در دولت، مجلس شورای اسلامی و هیئت‌های امنای مؤسسات از دیگر شرایط اقتصاد آموزش عالی در زمان بحران کرونا خواهد بود.
وی با تاکید برلزوم توسعه فناوری در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی گفت: در این راستا لازم است که به مواردی از قبیل، تأمین، تولید، توسعه و پشتیبانی سامانه‌های اطلاعاتی، تأمین، تولید، توسعه و پشتیبانی شبکه و مراکز داده‌ها، پهنای باند اینترنت و اینترانت، تأمین امنیت فضای مجازی و تأمین تجهیزات آموزش مجازی اهتمام ورزید که برآورده هزینه انجام این موارد در دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و پارک‌های علم و فناوری بالغ بر ۷،۰۰۰ میلیارد تومان خواهد بود.