گروه‌های دوستی پارلمانی؛ تقویت همگرایی منطقه‌ای و جهانی

رئیس و نواب رئیس مجلس به ریاست سه گروه دوستی پارلمانی انتخاب شدند، ریاست گروه دوستی پارلمانی با سوریه و لبنان بر عهده آقای محمدباقر قالیباف رئیس مجلس، ریاست گروه دوستی پارلمانی با روسیه، عراق، کویت، بورکینافاسو و نیجر بر عهده آقای سیدامیرحسین قاضی زاده هاشمی نائب رئیس اول مجلس و ریاست گروه دوستی پارلمانی با جمهوری آذربایجان، اوکراین، ایسلند، نپال و موریتانی برعهده آقای علی نیکزاد نائب رئیس دوم گذاشته شد. انتخابات برای ریاست ۲۲ گروه دوستی پارلمانی دیگر نیز برگزار و روسای آن‌ها انتخاب شدند.
هر چند شیوع ویروس کرونا در جهان، تمام جلسات و رفت و آمد‌های پارلمانی را تا حدود زیادی تعطیل کرده است، اما اهمیت این گروه‌ها در همکاری‌های بین مجالس و نیز پایه ریزی برای تقویت ارتباطات همه جانبه و در نهایت روابط با دولت نقش بسیار مهمی دارد.
مجالس در کشور‌ها از نهاد‌های تاثیرگذار و نقش آفرین در حوزه سیاست خارجی هستند و باید بپذیریم با برنامه ریزی‌های دقیق و تبیین سیاست‌های خارجی پارلمانی، این گروه‌ها می‌توانند نقش تاثیرگذاری در ارتباط میان ملت‌ها و دولت‌ها ایفا کنند.
سابقه ایجاد و تشکیل گروه‌های دوستی پارلمانی در ایران بعد از انقلاب اسلامی به سال ۱۳۶۸ بر می‌گردد، در دوره سوم مجلس شورای اسلامی و پس از آنکه آیین نامه تشکیل گروه‌های دوستی به تصویب رسید، اولین گروه دوستی پارلمانی با جمهوری اسلامی پاکستان تشکیل شد.
در ادامه با ایجاد شرایط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جدید در منطقه و جهان و ضرورت تبادل نظر نمایندگان با همتایان پارلمانی کشور‌های همسایه و دوست و نیز کشور‌های بی طرف، رفت و آمد‌های پارلمانی در قالب این گروه‌ها آغاز شد. سفر‌های مختلف روسای مجلس شورای اسلامی نیز در ادوار مختلف به کشور‌های منطقه و جهان، همیشه بر تقویت گروه‌های دوستی پارلمانی تاکید داشت.
اگر بخواهیم تعریف مشخصی از گروه‌های پارلمانی و نقش آن‌ها ارائه دهیم باید گفت، گروه‌های پارلمانی در راستای تقویت دیپلماسی پارلمانی و با هدف ارتقاء روابط میان پارلمان‌ها و بر اساس نوع روابط با کشور‌های مقابل تشکیل می‌شود.
در این حال این نکته را نیز باید مدنظر قرار داد که با توجه به وجود قوانین کشور‌های مختلف، پارلمان‌ها نقش‌های متفاوتی در انعقاد قرارداد‌ها و نیز روابط بین المللی و منطقه‌ای دارند.
در برخی کشورها، قانون اساسی آن‌ها انعقاد قرارداد‌های خارجی را بدون مجوز مجلس انجام نمی‌دهند و حتما باید موافقتنامه‌ها به تایید و تصویب مجالس برسد که نظام پارلمانی ما نیز بر همین امر استوار است و موافقتنامه‌های همکاری و عضویت در سازمان‌ها و نهاد‌های بین المللی باید از تصویب مجلس و در نهایت شورای نگهبان بگذرد.
هر چند گروه‌های پارلمانی در اغلب نظام‌های سیاسی نقش رسمی و جایگاه فوق العاده در سیاست خارجی کشور‌ها ندارند، اما این گروه‌ها را می‌توان چه به صورت رسمی و چه غیر رسمی، عامل ارتقای روابط و توسعه همکاری‌های پارلمانی دانست.
آقای سیدامیرحسین قاضی زاده هاشمی نائب رئیس اول مجلس در این زمینه معتقد است، ”مجلس یازدهم با توجه به شرایط کشور و نیز منطقه و جهان قصد دارد با رویکرد جدیدی در گروه‌های دوستی پارلمانی، همکاری‌ها را تقویت کند“.
این نماینده مجلس می‌گوید، ”هدف ما ارتباط بیشتر با همتایان خود در نقاط مختلف جهان است و ضرورت دارد توانمندی ایران اسلامی به جهانیان از این منظر بیشتر شناسانده و ظرفیت‌های فی مابین به راهکار‌های عملی برای دولتمردان تبدیل شود“.
از سوی دیگر برخی کارشناسان حوزه دیپلماسی خارجی بر این باورند که باید میان سیاست خارجی، روابط خارجی و روابط پارلمانی تفاوت قائل شد و نمی‌توان از این گروه‌ها انتظار تاثیرگذاری بر سیاست خارجی داشت.
در این حال نمایندگان مجلس و کارشناسان حوزه پارلمانی معتقدند، گروه‌های دوستی پارلمانی می‌توانند با گسترش روابط پارلمانی و نیز ارائه پیشنهاد‌ها و طرح، دولت را در همکاری‌های همه جانبه کمک کنند.
در یک دیدگاه کلی می‌توان گفت، گروه‌های پارلمانی دوستی این توانایی را دارند که با رعایت و توجه به موضوعات و محور‌هایی از جمله استفاده از نظرات احزاب و فراکسیون‌های مجالس، استفاده از تجارب موفق سایر پارلمان ها، لحاظ کردن ملاحظات و سیاست‌های اتحادیه جهانی بین المجالس، ضابطه‌مند کردن فعالیت گروه‌های دوستی با داشتن اساسنامه و نیز ارتباط با وزارت خارجه، جهت آگاهی از عملکرد‌های گروه‌های دوستی به صورت پویا و فعال عمل کنند.
حضور گروه دوستی پارلمانی کشورمان در نشست‌های اتحادیه بین المجالس اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی و همچنین اتحادیه بین المجالس جهانی می‌تواند نقش گروه‌های دوستی پارلمانی را بیش از پیش پررنگ‌تر کند.
با توجه به عزم جدی مجلس یازدهم برای استفاده از ظرفیت گروه‌های دوستی پارلمانی باید توجه کرد که روابط پارلمانی و حضور گروه‌های دوستی کشور‌ها و ارتباطات با آن‌ها نباید صرفا به انجام سفر‌ها و ارائه گزارش‌های آرشیوی منجر شود.
تحولات منطقه ای، دخالت قدرت‌های بیگانه در امور داخلی کشورها، نقش مهم مجالس کشور‌های اسلامی در همگرایی اسلامی و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی یکدیگر از چالش‌ها و در عین حال فرصت‌های پیش روی گروه‌های دوستی پارلمانی است.
انتظار می‌رود، مجلس یازدهم نقش همکاری‌های پارلمانی را بیش از پیش پررنگ‌تر کند، نقشی که می‌تواند جایگاه جمهوری اسلامی ایران را در منطقه و جهان ضمن حضوری قوی در اجلاس‌های منطقه‌ای و جهانی، از نظر تصمیم گیری و تصمیم سازی‌ها در این نشست‌ها پر رنگ‌تر و تعیین کننده‌تر کند.

 سیار پیش بهار
 خبرنگار پارلمانی خبرگزاری صدا و سیما