رودی به قدمت یک تمدن

جایی در نزدیکی جنوب شرقی کرمانشاه و غرب بروجرد، بزرگ‌ترین رودخانه استان لرستان به نام سمیره جاری است. رودخانه‌ای خروشان که از به هم پیوستن دو رود گاماسیاب و قره‌سو پدید آمده است.

 

 

 

 

رود قره‌سو از سراب روانسر در شمال غرب کرمانشاه سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از شهر کرمانشاه و همراه شدن با رود‌های کوچک‌تر هلیلان و کرند، به رود گاماسیاب در جنوب شهر نهاوند که از کوه گرین در استان لرستان جان گرفته، می‌ریزد و پیوستن این دو در محل پل گاومیشان، سمیره را شکل می‌دهد.

 

 

اگرچه سمیره در فصل مختلف سال، با افزایش یا کاهش حجم آب روبرو می‌شود اما این رود در همه این سال‌ها زنده و جاری بوده و به همین علت، یکی از منابع آبی مهم برای کشاورزی منطقه محسوب می‌شود و بسیاری از کشاورزان حاشیه سمیره، آبادانی و برکت زمین خود را از این رود می‌دانند.

 

خروش رود به قدری است که آب در بیشتر قسمت‌ها گل‌آلود و تیره به نظر می‌رسد. از همین رو است که آن را سمیره یعنی غار سیاه می‌خوانند. البته این رود در دوران کهن به اوکنی، خواسپ و گاماسب (به معنی رود بزرگ) نیز معروف بوده است.

 

ایرانیان بسیاری از دوران باستان، این منطقه پرآب و برکت را برای زندگی برگزیده بودند. تحقیقات باستان‌شناسی نشان می‌دهد این جا محل شکل‌گیری نخستین دولت در ایران از سوی دیاکو در قوم ماد بوده است.

 

 

رود سیمره در ابتدای مسیر خود از شهر بدره ایلام می‌گذرد. در گذر از این شهر، تنگه‌ای پدیدار می‌شود که منظره‌ای از بهشت را مقابل چشمان بینندگان تداعی می‌کند. طول تنگه، حدود ۲ کیلومتر و ارتفاع آن از سطح دریا ۷۰۰ متر است و در پشت سد سمیره قرار دارد.

 

اهالی منطقه، آن را تنگه کافرین یا شداد می‌خوانند. محلی‌ها، علت نام‌گذاری تنگه به کافرین را به زمان جنگ‌های میان ایران و اعراب نسبت می‌دهند. گفته شده سپاهیان عرب زمانی که نمی‌توانند بر این منطقه فاتح شوند، نام تنگه کافرین بر آن می‌گذارند.

 

 

سمیره را یکی از سرشاخه‌های اصلی رود کرخه می‌دانند. این رودخانه به طول حدود ۷۷۵ کیلومتر، با گذر از شهرستان‌های بدره، دره شهر و شیروان چرداول در ایلام و عبور از گاومیشان، با رودخانه کشگان همراه می‌شود و در نهایت به رود کرخه می‌ریزد.

 

رود سمیره پیش از پیوستن به کرخه، میزبان رود زال در منطقه پاعلم و پل زال در مرز استان‌های لرستان، ایلام و خوزستان می‌شود تا یکی از زیباترین صحنه‌های طبیعت لرستان پدید آید.

 

اتفاقی بسیار عجیب از سوی مردم لر به ضرب‌المثل درآمده است. زمانی که رود کوچک زال با آب زلال و شیشه‌ای خود وارد مسیر رود سمیره با همان آب گل‌آلود می‌شود، گویا زال پاکیزه، سیاهی‌های سمیره را می‌شوید و محو می‌کند. به همین علت، اهالی منطقه از دوران قدیم از این اتفاق با حکایت پیروزی پاکی بر تیرگی صحبت می‌کنند و می‌گویند: زال آمد و سمیره را برید.

 

 

در گذر سال‌ها تحقیقات و اکتشافات باستان‌شناسی، آثار بسیاری از منطقه سمیره به دست آمده است. آثاری که قدمت برخی از آن‌ها به زمان انسان‌های نخستین و انسان‌های قبل از تاریخ بازمی‌گردد. البته نشانه‌هایی نیز از زیست در دوران کاسیان، اشکانیان، هخامنشیان، ساسانیان و همچنین دوره اسلامی در دره باستانی سیمره پیدا شده است.

 

همه این آثار و نشانه‌ها، از وجود همیشگی آب به عنوان مهم‌ترین عنصر طبیعی جهت برپایی یک زیستگاه در این منطقه حکایت می‌کند. حتی اگر سن سمیره به این تاریخ بلندبالا قد نداده باشد.