بازسازی و نمونه سازی بادبزن قاجاری

به گزارش خبرنگار حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گروه علمی فرهنگی و هنری خبرگزاری صدا و سیما، بادبزن قاجاری که در سال ۱۲۸۶ هجری در کارگاه آقا سید محمد در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است، به منظور حفظ، احیاء و اشاعۀ هنر‌های سنتی ایران، توسط هنرمند گروه پژوهشی هنر‌های سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بازسازی و نمونه ‏سازی شد.
آقای سید عبدالمجید شریف زاده رییس گروه پژوهشی هنر‌های سنتی گفت: بادبزن لاکی (پاپیه ماشه) قاجار توسط خانم سارا زمانی هنرمند رشتۀ لاکی طراحی و ساخته شده است.
وی افزود: در عهد قاجار شالودۀ هنر تصویری ایران دچار تغییرات عظیمی شد، اصول نقاشی غربی جایگزین نگارگری فاخر و درخشان ایرانی شد و ذهنیت آرمان‎گرای هنرمند ایرانی جای خود را به فضای تجسم یافته و سه بعدی تفکر غربی داد.
او افزود: ادامۀ این روند، مکتبی را بنیان نهاد که در زمان اقتدار فتحعلی شاه قاجار به شکوفایی رسید و به مکتب قاجار شهرت یافت و در این زمان با حمایت شاهان قاجار از هنرمندان، مضامین و شیوه‎های متعددی در آثار هنری پدیدار شد.
آقای شریف زاده نقاشی لاکی را نوعی نقاشی دانست که بر روی اشیایی از جنس کاغذ، چون قلمدان، جلد کتاب، قاب آیینه و ... انجام می‌گیرد و گفت: نقاشی لاکی در دوران قاجار علاوه بر اینکه شیوۀ رایج هنر قاجار را با خود به همراه داشت و دارای جنبه‏‌های تزئینی-تصویری و کاربردی نیز بود، بستر مناسبی برای تصویرسازی به حساب می‎آمد.
او با بیان این نکته که هنرمندان برای آفرینش تابلویی زیبا برروی اشیاء لاکی از موضوعات مختلفی، چون گل و مرغ، مضامین ادبی، رزمی و بزمی، چهره‎نگاری، منظره سازی و ... استفاده می‎کردند افزود: تنوع موضوعی در نقاشی ‏های لاکی نه تنها از جذابیت آن نکاسته بلکه آن را خواستنی‎تر و غنی‌تر نیز ساخته است.
رییس گروه پژوهشی هنر‌های سنتی تصریح کرد: علاوه بر موضوعات جدید در آثار نقاشی این دوران، زمینه‏‌های ارایه آثار نیز از تنوع بیشتری برخوردار می ‏شود و شکل انسان در نقاشی قاجار متأثر از نگرش انسان مدارانۀ غربی است.
وی گفت: در نقاشی این عهد شکل انسان همۀ عناصر دیگر نگاره را تحت‎الشعاع قرار می‏ دهد و سیطرۀ بی‏، چون و چرای خود را، چه به لحاظ اندازه، چه به لحاظ تأکید، بر ترکیب تصویر تحمیل می‏ کند و ظریف‏ کاری‏ها و ریزه پردازی‏ها و تنوع رنگی و پرداخت ماهرانه یکسره در شکل انسان خلاصه می‌شود.
او در ادامه با ابراز تأسف از اینکه هنر لاکی که در دوران قاجار رونق بسیاری داشت، در سال‌های اخیر جایگاه ارزشمند خود را از دست داده گفت: از این رو در راستای حفظ، احیاء و اشاعۀ هنر‌های سنتی بازسازی و نمونه‏ سازی بادبزن قاجاری که در تاریخ ۱۲۸۶ هجری در کارگاه آقا سید محمد در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده در دستور کار گروه پژوهشی هنر‌های سنتی قرار گرفت.
آقای شریف زاده افزود: این بادبزن جمع‏شو متشکل از ۱۱ پرۀ کاغذی با محور مشترک در انتها، در ابعاد ۲× ۲۵ سانتی‏متر در حالت جمع و ۲۵×۲۵ سانتی‎متر در حالت باز است؛ زمینۀ پره‎ها سیاه رنگ با نوار‌های طلایی رنگ‏اند و گل‏های چند رنگ بر زمینه دارند که در میان آن‌ها شعری از هاتف اصفهانی به صورت نقاشی خط آمده است.
او خاطرنشان کرد: انتهای عریض‏‌تر هر یک از پره‏‌ها با پرتره یا تصویری نیم‎تنه از زنان و مردان قاجاری نقاشی شده و پشت بادبزن هم گلی به رنگ طلایی به تصویر درآمده وهر یک از پره‏‌ها با لایه ‏های کاغذ فشرده شکل گرفته و برش داده شده، سپس اگر خلل و فرجی بوده با بتونه پوشانده و سمباده زده، به طور کامل زمینۀ کار صیقلی شده و آماده برای نقاشی است.
وی با اشاره به این نکته که تمام چهره‏‌ها به شیوۀ قاجاری و با تکنیک پرداز اجرا شده گفت: خوشنویسی بادبزن نیز نقاشی خط است که در مرحلۀ آخر تمام سطح بادبزن با لاک و روغن پوشانده شده است.