۱۵ هزار هکتار بافت ناپایدار شهری در تهران

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ زهرا نژاد بهرام، عضو هیأت رئیسه شورای شهر تهران در دویست و بیست و هشتمین جلسه شورای شهر در نطق پیش از دستور خود درباره نوسازی بافت‌های فرسوده تهران گفت: بافت فرسوده یک نوع بیماری شهری قلمداد می‌شود که در شرایط زمانی و مکانی مختلف و به دلایل متفاوت به‌وجود می‌آید. بسط و گسترش این بیماری در مرحله اول به پیشگیری نکردن از وقوع آن و در مرحله بعد به نقص در تشخیص عوامل بوجودآورنده، انتخاب اشتباه روش درمان و در نهایت اجرا نشدن کامل فرآیند درمان مربوط می‌شود.

او ادامه داد: حدود ۲۱ درصد از قسمت‌های شهر تهران (۲۱۰ هزار قسمت) با جمعیت ساکن ۱.۵ میلیون نفر، در زمره بافت‌های فرسوده مشمول سه شرط ریزدانگی، ناپایداری سازه‌ای و نفوذناپذیری قرار می‌گیرد. با وجود سهم ۵.۳ درصدی بافت فرسوده از کل مساحت تهران، ۱۵ درصد جمعیت پایتخت را در خود جای داده است. یعنی تقریبا تراکم این محدوده‌ها سه برابر سایر مناطق است. نکته حائز اهمیت، تمرکز این بافت‌ها در محدوده‌های مشخص است به گونه‌ای که بیش از ۵۰ درصد بخش‌های فرسوده شهر تهران صرفا در مناطق ۱۰، ۱۲، ۱۵ و ۱۷ قرار گرفته اند. این در حالی است که آمار‌ها نشان می‌دهد بخش‌های دارای ناپایداری سازه‌ای سهم سه برابری نسبت به بافت فرسوده دارند و ۳میلیون نفر در این محدوده سکونت دارند.

 

نژاد بهرام گفت: در برنامه‌های پنج ساله چهارم و پنجم توسعه کشور، نوسازی سالانه ۱۰ درصدی بافت‌های فرسوده کشور الزامی شده است. اما روند نوسازی در پایتخت در بالاترین میزان خود طی سال‌های گذشته از ۵ درصد فراتر نرفت. بیشترین نرخ نوسازی‌ها در سال‌های ۹۰، ۹۱ و ۹۲ بوده است. در این سال‌ها با توجه به مشوق‌های تراکمی گسترده برای بافت فرسوده، بسیاری از مالکین املاک واقع در این بافت‌ها برای نوسازی هجوم آوردند. از طرفی طرح تفصیلی جدید هنوز ضوابط و تکالیفش تبیین نشده بود و شهرداری وقت با ضوابط سهل گیرانه کسر پارکینگ‌ها و اضافه طبقات را به راحتی می‌پذیرفت.

او ادامه داد: در پی نوسازی تراکمی صرفا در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۵، ۴۸ هزار واحد کسر پارکینگ فقط در بافت فرسوده شهر تهران ایجاد شده که امروز شهر تهران با تبعات و پیامد‌های آن مواجه است و در حال حاضر کلانشهر تهران با اشکالات و تبعات این رویکرد در قبال نوسازی، دست و پنجه نرم می‌کند.

نژاد بهرام ادامه داد: تراکم بیش از حد جمعیت در بافت‌ها و تشدید کمبود‌های خدماتی، تبدیل شدن حاشیه معابر به انبار پارک خودرو‌ها ناشی از پذیرش کسر پارکینگ به صورت گسترده، کاهش حس تعلق به زندگی در محلات دارای بافت فرسوده بر اساس مطالعات انجام شده از دیگر مشکلات هستند.

او گفت: شورای پنجم شهر تهران از زمان آغاز به کار با رویکرد بازآفرینی پایدار به بافت‌های فرسوده نگریست و با تامین کمبود‌های خدماتی و اجرای پروژه‌های بهسازی محیطی در دل بافت فرسوده و با هدف ارتقای ارزش سکونت، کوشید تا زمینه ترغیب ساکنان به نوسازی و بهسازی محیطی را فراهم آورد.

او به اقدامات شورا در این باره اشاره کرد و گفت: ایجاد فضای سبز در بافت فرسوده، احداث پارکینگ‌های محله‌ای در بافت‌های فرسوده، پروژه‌های بهسازی محیطی محله ای، گسترش فعالیت دفاتر توسعه محله‌ای به ۱۹۶ محله شهر تهران، پیش بینی برنامه‌های بازآفرینی شهری در مقیاس فرا منطقه‌ای همانند بازآفرینی محور نیلوفری به طول ۹ کیلومتر از جمله این اقدامات بود.

 

عضو شورای شهر افزود: بر همین اساس بود که از آغاز فعالیت شورای پنجم، روند نوسازی بافت فرسوده مجددا به تدریج روند افزایشی به خود گرفت. فراموش نکنیم که با گذشت زمان انتظار می‌رود به تدریج نرخ نوسازی کمتر شود. زیرا بنا‌های نوسازی نشده عمدتاً دچار مشکلات پیچیده مالکیتی، حقوقی بوده و یا فرضاً به صورت تک پلاکی ریزدانه در دل بافت قرار گرفته اند و امکان نوسازی نداشته و یا در این مسیر با محدودیت‌های جدی مواجه اند. با این وجود رویکرد شورا این نتیجه را در پی داشت.

او ادامه داد: شورای پنجم و شهرداری تهران به منظور جلوگیری از تشدید تراکم در بافت فرسوده، مصوبه شوای عالی شهرسازی و معماری را که در اسفند سال ۹۵ به تصویب رسیده بود و در قالب آن طبقات مازاد تشویقی بافت‌های ناپایدار و فرسوده حذف شده بود، با رویکرد ارتقاء ارزش سکونت در بافت، اجرایی کرد، اما از آنجا که همزمان سیاست‌های ارائه خدمات و بهسازی محیطی را پی گرفت، از کند شدن روند نوسازی جلوگیری کرد.

به گفته نژاد بهرام، در راستای تقویت اعمال تسهیلات تشویقی برای تمامی پارسل‌های دارای شاخص‌های سه گانه ریزدانگی، ناپایداری و نفوذ ناپذیری، موضوع تدقیق محدوده بافت‌های فرسوده در این دوره در دستور کار خود قرار گرفت. شورای عالی شهرسازی و معماری در سال ۱۳۸۶، سه هزار و ۲۶۸ هکتار را به عنوان بافت فرسوده در تهران، مصوب کرد. این در حالی است که به علت ضعف اطلاعات و مدل سازی تشخیص، بسیاری از بلوک‌هایی که واجد شرایط قرارگیری در محدوده‌های بافت فرسوده و بهره مندی از تشویقات و تسهیلات تخصیصی برای این بافت‌ها بودند، محروم شدند. بر اساس مطالعات سازمان نوسازی شهر تهران که مبتنی بر سه شاخص مصوب شورایعالی شهرسازی و معماری است (شامل ریزدانگی، نفوذناپذیری و ناپایداری)، اخیراً سازمان نوسازی یکهزار هکتار از بافت‌هایی را که مشمول این شرایط می‌شوند، اما در زمان ابلاغ طرح تفصیلی از قلم افتاده اند، تحت عنوان بافت فرسوده تدقیق شده در مقیاس بلوک شناسایی کرده است که احتمالاً طی هفته‌های آتی در دستور کار کمیسیون ماده ۵ شهر تهران قرار خواهد گرفت.

او ادامه داد: در بحث ناپایداری سازه‌ای که مهم‌ترین شاخصه شناسایی بافت‌های فرسوده از جهت تامین ایمنی در زمان بروز بحران‌های طبیعی همچون زلزله به شمار میرود، در کمال تاسف باید اذعان داشت تهران قریب به ۱۵ هزار هکتار بافت ناپایدار شهری دارد. به این معنا که این بافت‌ها ممکن است از نفوذ پذیری هم برخوردار باشند یا لزوماً ریزدانه نباشند، اما از جهت سازه‌ای و کالبدی ناپایدار هستند.

نژاد بهرام افزود: این دقیقاً گرانیگاه کمیته شهرسازی شورای شهر است. این بافت‌ها همان بافت‌هایی هستند که در صورت وقوع زلزله خسارت‌های جدی خواهند دید. کمیته شهرسازی شورا طی دو سال گذشته پیگیر پیش بینی مشوق‌های مالی و عوارضی از طرف مدیریت شهری به منظور ترغیب مالکان این قبیل بافت‌ها به نوسازی بوده است. اما متاسفانه به دلیل عدم همراهی شهرداری تهران و بروز مسائل و مشکلات مالی جدی در امر مدیریت شهر، این امر تاکنون در خصوص این بافت‌ها تحقق نیافته است. همچنین در سال ۱۳۹۵ شورای عالی شهرسازی و معماری با اصلاح بند ۱۵ طرح تفصیلی شهر تهران، کلیه مشوق‌های بافت‌های ناپایدار را حذف نموده و اکنون این قبیل بافت‌ها با بافت‌های نوساز واقع در محدوده‌های غیر فرسوده، هیچگونه تفاوت و تمایزی از نظر مشوق‌ها ندارند.