به گزارش
خبرگزاری صداوسیما،مرکزچهارمحال وبختیاری،گذری اگربه مناطق گردشگری چهارمحال وبختیاری داشته باشیم و ۴۰ کیلومتری از شهرکرد به سمت غرب این استان گذر کنیم به رودخانه زندگی بخش و عظیم «زایندهرود» یا «زندهرود» میرسیم. رودخانهای که از کوههای زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق حدود ۲۰۰کیلومتر پیش میرود و پس از عبور از شهر و روستاهای بسیار در نهایت به تالاب گاوخونی میریزد.
بزرگترین رودخانه فلات مرکزی ایران که از بدو پیدایش، پیام آور زندگی، بخشندگی،سرسبزی وآبادانی بوده است ودر دنیای امروز با مرزبندیهای جغرافیایی و تقسیمات سیاسی گاهی بهانه اختلاف، دوری و تفرقه افکنی شده است.
این رودخانه کهن در مسیر ۳۶۰ کیلومتری اش مردمان نزدیک به ۱۰۰ روستا را از مزایای خود بهره منده ساخته است به طوری که بیشترین باغات، شالیزارها و مزارع دو استان چهارمحال و بختیاری و اصفهان در مسیر این رودخانه هستند و خود رودخانه هم زیستگاه آبزیان بسیاری است که در اکوسیستم منطقه نقش موثری دارند.
این رودخانه علاوه بر رونق کسب و کار باغداران و کشاورزان منطقه در طول سالیان متمادی، این روزها مناطق بکر گردشگری را هم در بستر و حریم خود جای داده است به طوری که بسیاری از گردشگاهها از جمله سرچشمه تونل کوهرنگ، چشمه دیمه و دشت لاله ها، دهکده گردشگری زاینده رود، پل تاریخی زمانخان، بوستانها ساحلی، پلهای تاریخی و... به مدد وجود این کارخانه ایجاد و پر رونق شده اند و از سوی دیگر این رودخانه بخشنده تأمین کننده آب مورد نیاز بسیاری از صنایع مادر از جمله فولاد و ذوب آهن اصفهان و منشاء تولید برق در بسیاری از نیروگاههای در مسیر است.
در واقع مردم روستاها و آبادیها و شهرهای کنار رود برای آبیاری مزارع و درختان میوه خود از این رودخانه آب برمیدارند. کمی پایینتر سدی بزرگ ساختهاند و از حرکت و گردش آب، برق و روشنایی میگیرند تا چرخ صنایع بگردد.
آبی که در زاینده روده جاریست هنگام پیمودن مسیر طولانی در اطراف خود به حیوانات، گیاهان و انسانها حیات و زندگی میبخشد و سرانجام در تالاب گاوخونی همچنان به گذر خود ادامه میدهد.
رودخانهها به عنوان بخشی از ثروتهای طبیعی و ملی کشورمان از اهمیت خاصی برخوردارند که از نظر اقتصادی اهمیت جهانی دارند و جزء ذخایر موروثی کشور به شمار میآیند.
رودخانهای با این عظمت و بخشندگی به وسعت دریا که این روزها برای روستائیان مجاورش همچون فرزند خلف و ناخلف روزگار میگذراند.
در واقع زایندهرود صد و هجدهمین اثر طبیعی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفته و با وجود آرامش بخش بودنش در طول سالیان متمادی این روزها مردمش را طغیانگر کرده است.
رودخانهها جریان طبیعی آبهای سطحی هستند که در بستر معین به صورت فصلی یا دائمی جریان دارند و با وجود اینکه زمانی در توسعه شهری و تمدن بشری نقش مؤثری ایفا کرده اند؛ اما ایجاد شهرها و شهرکها و یا هر نوع تأسیساتی در حاشیه این حوضهها باید بر اساس مطالعات هیدرولوژیکی و ژئومورفولوژیکی انجام شود و در هر گونه برنامه ریزی شهری و منطقهای نباید به حریم رودخانه تجاوز شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری میگوید: زاینده رود علاوه بر سرچشمه بودن، ۶۰کیلومتر در این استان گذر دارد، قدمت و طبیعت به واسطه همجواری با این رودخانه بسیاری از روستاهای مجاورش را به کانون و هدف گردشگری تبدیل کرده است.
مهرداد جوادی میافزاید: هم اکنون ۲۳ روستای در حاشیه این رودخانه دارای بافت قدیمی و فرهنگی اند؛ که این قدمت و بافت از نظر فرهنگی دارای ارزش معنوی بسیار است و باید حفظ شود و اهالی اجازه ساخت و ساز جدید در این منطقه را ندارند.
این درحالیست که اهالی این روستاهای ساکن را با مشکلات عدیده مواجه کرده است.
وی گفت: زن و بچههای ما داخل این خانهها زندگی میکنند و هر لحظه در معرض خطر هستند و قدمت خانه از یک سو و همجواری با رودخانه از سوی دیگر برای ما یک دغدغه شده است.
دهیاران این روستاها هم میگویند: با توجه به قرارگیری برخی از این روستاها در همجواری رودخانه و به ویژه در محدوده حفاظتی برداشت آب که برخی از این روستاها ۸۰ درصد در حریم کیفی رودخانه اند، امکان صدور مجوز ساخت و ساز، یا ارائه خدمات شهری، بهداشتی، رفاهی از جمله ایجاد شبکه فاضلاب و... وجود ندارد.
فرماندار شهرستان سامان (کانون اصلی زاینده رود) هم میگوید: جای گیری و جانمایی این روستاها در مجاورت رودخانه زاینده رود بدون ضابطه نبوده است و به گذشتههای دور مردمانش باز میگردد.
کمال اکبریان میافزاید: این خانهها از گذشتگان به ارث رسیده و برخی از روستاها از جمله سوادجان، یا سه چای و... قدمتی بین ۲۰۰ تا ۷۰۰ سال دارند و اکنون هیچ مرجعی نمیتواند از ساکنان این روستاها درخواست تخلیه با توقف هر گونه ساخت و ساز یا تغییرکاربری را داشته باشد.
حالا رعایت حریم کمی و کیفی رودخانه خدمات رسانی اجرای طرحهای هادی را هم در این روستاها متوقف کرده است.
مدیرکل بنیاد مسکن استان هم میگوید: موضوع حریم کمی و کیفی رودخانهها و روستاهایی که در این مسیر قرار دارند، توسعه زمینهای کشاورزی، مناطق حفاظت شده محیط زیست که در طرح هادی قرار دارند، ساخت و سازهای غیر مجاز و تخریب باغات و آلودگی زیست محیطی و ترک روستاها که به دلیل تعریف نامشخص و غیر دقیق از حریم روستاها و چگونگی توسعه روستاها و عدم تخصیص امکانات متناسب با نیاز روز رخ داده از جمله موضوعاتی است که نیازمند ورود جدی و تصمیم گیری فوری دستگاهها به ویژه بنیاد مسکن، جهاد کشاورزی، استانداری، فرمانداری و حفاظت محیط زیست است.
سهراب رئیسی افزود: با وجود اینکه ایجاد زمینه توسعه و عمران روستاها با توجه به شرایط فرهنگی اقتصادی ـ اجتماعی، تأمین عادلانه امکانات از طریق ایجاد تسهیلات اجتماعی، تولیدی، رفاهی، هدایت وضعیت فیزیکی روستا، ایجاد تسهیلات جهت بهبود مسکن روستائیان و خدمات محیط زیستی و عمومی از مهمترین اهداف طرحهای هادی روستایی است؛ اما بر اساس قانون در حال حاضر نمیتوان خدماتی را به این منازل داد.
وی میگوید: تحقق و اجرایی شدن طرح هادی روستایی در مسیر زاینده رود مستلزم تعامل مستمر، شفاف و عمل گرایانه میان دستگاهها و نهادهای مرتبط است و باید بیش از عمیقتر شدن بسیاری از مشکلات بتوان با اجرایی شدن این طرح بخش قابل توجهی از مشکلات موجود در بافتهای روستاهای همجوار رودخانه زاینده رود که غفلت از آنها باعث بروز مشکلات و آسیبهای اجتماعی، مهاجرت از روستاها و ترویج پدیده حاشیه نشینی شده را پیشگیری و درمان کرد.
معاون عمران روستایی استان هم افزود: این محدودیت صدور مجوز ساخت و ساز برای این خانهها بر اساس قوانین ملی است و باید در سطح ملی و استانی توسط مجمع نمایندگان مجلس، استاندار و مسئولان مربوطه پیگیری شود تا تصمیمی راهگشا برای روستاهای سراسر کشور گرفته شود.
مهندس شهبازی میگوید: هم اکنون از مجموع ۲۳ روستای شهرستان سامان، ۲۱ مورد در بستر کمی و کیفی رودخانه زاینده رود هستند.
وی میگوید: بر اساس قوانین و آیین نامهها ۲۰ درصد مساحت کل یک روستا به عنوان حریم رودخانه به شمار میآید که در برخی از مناطق از جمله روستاهای "چم عالی"، "چم خرم"، "چم جنگل" و... ۸۰ درصد در حریم هستند؛ درحالی که آیین نامه حفظ حریم رودخانه پس از این روستاها به وجود آمده است.
آقای شهبازی معتقد است: آنچه اجرای طرحهای هادی روستایی را در این مناطق با مشکل مواجه کرده، احداث چاههای آب برای اهالی توسط آب منطقهای و آب و فاضلاب روستایی آنهم با ایجاد حریم است.
سدهای سامانی، کارشناس مسئول آب منطقهای استان هم میگوید: تاکنون پیشنهادات بسیاری برای تجمیع نقاط ۱۸ گانه برداشت و تبدیل به چهار نقطه مکان مشترک به صورت مجتمع تأمین آب مطرح شده و در دست پیگیری است.
صابرپور، سرپرست آب منطقهای استان هم میگوید: ایجاد چاههای آب در این روستاها منجر به ایجاد حریمهایی شده است که با تجمیع این چاههای برداشت مشکل بسیاری از این روستاها حل خواهد شد.
مدیرکل دفتر فنی استانداری هم معتقد است: هم اکنون برای کاهش دسترسی برداشت از چاههای آب شرب چهار راهکار در دست بررسی است، که یکی تامین آب از چاه "قراقوش" تا روستای "یاسه چای" و گزینه دیگر ایجاد یک لوله انتقال ۱۶ اینچ از "قراقوش" تا روستای "کاهکش" در انتهای مسیر و به دنبال آن تبدیل ۲۳ نقطه برداشت به چهار نقطه در یک برنامه زمانی ۵ سال است که از سال ۹۹ با ۲۵۰ میلیارد ریال اعتبار آغاز خواهد شد.
مدیرکل آب وفاضلاب روستایی استان هم گفت: امسال شمارش معکوس برای تجمیع چاههای آب و اجرای طرحهای هادی روستایی در حاشیه زایندهرود آغاز شده و ۱۷ هزار سکنه این روستاها برای اجرای این طرحها درسال جاری لحظه شماری میکنند.
معاون امور عمرانی استانداری هم میگوید: در واقع تجمیع نقاط برداشت آب در زاینده رود، اجرای طرحهای هادی روستایی در مسیر زاینده رود بر اساس چارچوبهای قانونی و تبدیل شکل احیاء و بازسازی منجر به حفظ این زیستگاه کهن است، که اندیشمندانهترین رویکرد و راهکار موجود برای به حداقل رساندن میزان خطرات تهدید کننده ساکنان، کاهش مهاجرت معکوس روستاییان به شهرها، کاهش آسیبهای اجتماعی، حفظ کانونهای طبیعی، رونق کشاورزی و باغداری، افزایش گردشگری و... است.
زاینده رود از رودخانههای مستقل زیرحوضه گاوخونی که سرچشمه اصلی آن دامنههای زردکوه بختیاری و در حد فاصل بین اصفهان و لرستان است. این رودخانه در شهرستانهای فارسان، داران، شهرکرد، زرین شهر و اصفهان جریان دارد.
طول رودخانه ۴۰۵ کیلومتر و شیب متوسط بستر آن ۰/۱۵ درصد است. این رودخانه سرانجام در حدود ۱۲۰کیلومتری جنوب شرقی اصفهان به باتلاق گاوخونی میریزد. میانگین بارندگی سالانه در امتداد زاینده رود سالانه ۴۵۰ میلیمتر و وسعت حوضه آبگیر آن حدود ۲۷۱۰۰ کیلومتر مربع است.
دلیل اصلی نامگذاری زاینده رود آن است که این رودخانه درطول مسیر خود روستاها، باغها و مزارع فراوانی را آباد و زنده میکند و بستر این رودخانه از سرچشمه تا مصب از خود زایش آب میکند.
زایندهرود از معدود رودخانههای جهان است که از حدود دو هزار سال پیش برنامه مدون تقسیم آب آن منطبق با اکولـوژی منطقـه و کشـاورزی بوده است که در زمـان شیـخ بهایـی طومـار آن تنظیـم و به تناسب تغییر مییافت.