روز بیست و یکم ماه رمضان؛ دعا و ترتیل قرآن

وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ وَقُولُوا آمَنَّا بِالَّذِي أُنزِلَ إِلَيْنَا وَأُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَإِلَهُنَا وَإِلَهُكُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿ ۴۶ ﴾ 

و با اهل كتاب جز به [شيوه‏ اى] كه بهتر است مجادله مكنيد مگر [با] كسانى از آنان كه ستم كرده ‏اند و بگوييد به آنچه به سوى ما نازل شده و [آنچه] به سوى شما نازل گرديده ايمان آورديم و خداى ما و خداى شما يكى است و ما تسليم اوييم ( ۴۶) 

وَكَذَلِكَ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ فَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمِنْ هَؤُلَاء مَن يُؤْمِنُ بِهِ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الْكَافِرُونَ ﴿ ۴۷ ﴾ 

و همچنين ما قرآن را بر تو نازل كرديم پس آنان كه بديشان كتاب داده‏ ايم بدان ايمان مى ‏آورند و از ميان اينان كسانى‏ اند كه به آن مى‏ گروند و جز كافران [كسى] آيات ما را انكار نمى‏ كند ( ۴۷) 

وَمَا كُنتَ تَتْلُو مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذًا لَّارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ ﴿ ۴۸ ﴾ 

و تو هيچ كتابى را پيش از اين نمى‏ خواندى و با دست [راست] خود [كتابى] نمى‏ نوشتى و گر نه باطل‏ انديشان قطعا به شك مى‏ افتادند ( ۴۸) 

بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ ﴿ ۴۹﴾ 

بلكه [قرآن] آياتى روشن در سينه‏ هاى كسانى است كه علم [الهى] يافته ‏اند و جز ستمگران منكر آيات ما نمى ‏شوند ( ۴۹) 

وَقَالُوا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَاتٌ مِّن رَّبِّهِ قُلْ إِنَّمَا الْآيَاتُ عِندَ اللَّهِ وَإِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُّبِينٌ ﴿ ۵۰﴾ 

و گفتند چرا بر او از جانب پروردگارش نشانه‏ هايى [معجزه ‏آسا] نازل نشده است بگو آن نشانه‏ ها پيش خداست و من تنها هشداردهنده‏ اى آشكارم ( ۵۰) 

أَوَلَمْ يَكْفِهِمْ أَنَّا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ يُتْلَى عَلَيْهِمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَرَحْمَةً وَذِكْرَى لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿ ۵۱ ﴾ 

آيا براى ايشان بس نيست كه اين كتاب را كه بر آنان خوانده مى‏ شود بر تو فرو فرستاديم در حقيقت در اين [كار] براى مردمى كه ايمان دارند رحمت و يادآورى است ( ۵۱) 

قُلْ كَفَى بِاللَّهِ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ شَهِيدًا يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِالْبَاطِلِ وَكَفَرُوا بِاللَّهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ﴿ ۵۲ ﴾ 

بگو كافى است‏ خدا ميان من و شما شاهد باشد آنچه را كه در آسمان ها و زمين است مى‏ داند و آنان كه به باطل گرويده و خدا را انكار كرده‏اند همان زيانكارانند ( ۵۲) 

وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَوْلَا أَجَلٌ مُّسَمًّى لَجَاءهُمُ الْعَذَابُ وَلَيَأْتِيَنَّهُم بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ ﴿ ۵۳ ﴾ 

و از تو به شتاب درخواست عذاب [الهى را] دارند و اگر سرآمدى معين نبود قطعا عذاب به آنان مى‏ رسيد و بى‏آنكه خبردار شوند غافل گيرشان مى‏ كرد ( ۵۳) 

يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ ﴿ ۵۴ ﴾ 

و شتابزده از تو عذاب مى‏ خواهند و حال آنكه جهنم قطعا بر كافران احاطه دارد ( ۵۴) 

يَوْمَ يَغْشَاهُمُ الْعَذَابُ مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَيَقُولُ ذُوقُوا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۵۵ ﴾ 

آن روز كه عذاب از بالاى [سر] آن ها و از زير پاهايشان آن ها را فرو گيرد و [خدا] مى‏ فرمايد [نتيجه] آنچه را مى‏ كرديد بچشيد ( ۵۵) 

يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي وَاسِعَةٌ فَإِيَّايَ فَاعْبُدُونِ ﴿ ۵۶ ﴾ 

اى بندگان من كه ايمان آورده ‏ايد زمين من فراخ است تنها مرا بپرستيد ( ۵۶) 

كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ ﴿ ۵۷ ﴾ 

هر نفسى چشنده مرگ است آنگاه به سوى ما بازگردانيده خواهيد شد ( ۵۷) 

وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُم مِّنَ الْجَنَّةِ غُرَفًا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ ﴿ ۵۸ ﴾ 

و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده ‏اند قطعا آنان را در غرفه ‏هايى از بهشت جاى مى‏ دهيم كه از زير آن ها جوی ها روان است جاودان در آنجا خواهند بود چه نيكوست پاداش عمل ‏كنندگان ( ۵۸) 

الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿ ۵۹ ﴾ 

همان كسانى كه شكيبايى ورزيده و بر پروردگارشان توكل نموده‏ اند ( ۵۹) 

وَكَأَيِّن مِن دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿ ۶۰ ﴾ 

و چه بسيار جاندارانى كه نمى‏ توانند متحمل روزى خود شوند خداست كه آن ها و شما را روزى مى‏ دهد و اوست‏ شنواى دانا ( ۶۰) 

وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ ﴿ ۶۱ ﴾ 

و اگر از ايشان بپرسى چه كسى آسمان ها و زمين را آفريده و خورشيد و ماه را [چنين] رام كرده است ‏حتما خواهند گفت الله پس چگونه [از حق] بازگردانيده مى‏ شوند ( ۶۱) 

اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿ ۶۲ ﴾ 

خدا بر هر كس از بندگانش كه بخواهد روزى را گشاده مى‏ گرداند و [يا] بر او تنگ مى‏ سازد زيرا خدا به هر چيزى داناست ( ۶۲) 

وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّن نَّزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ مِن بَعْدِ مَوْتِهَا لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ ﴿ ۶۳ ﴾ 

و اگر از آنان بپرسى چه كسى از آسمان آبى فرو فرستاده و زمين را پس از مرگش به وسيله آن زنده گردانيده است‏ حتما خواهند گفت الله بگو ستايش از آن خداست با اين همه بيشترشان نمى ‏انديشند ( ۶۳) 

وَمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ﴿۶۴ ﴾ 

اين زندگى دنيا جز سرگرمى و بازيچه نيست و زندگى حقيقى همانا [در] سراى آخرت است اى كاش مى‏ دانستند ( ۶۴) 

فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ ﴿۶۵ ﴾ 

و هنگامى كه بر كشتى سوار مى‏ شوند خدا را پاكدلانه مى‏ خوانند و[لى] چون به سوى خشكى رساند و نجاتشان داد بناگاه شرك مى‏ ورزند ( ۶۵) 

لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ وَلِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ﴿ ۶۶ ﴾ 

بگذار تا به آنچه بديشان داده ‏ايم انكار آورند و بگذار تا برخوردار شوند زودا كه بدانند ( ۶۶) 

أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا حَرَمًا آمِنًا وَيُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ ﴿ ۶۷ ﴾ 

آيا نديده ‏اند كه ما [براى آنان] حرمى امن قرار داديم و حال آنكه مردم از حوالى آنان ربوده مى‏ شوند آيا به باطل ايمان مى ‏آورند و به نعمت‏ خدا كفر مى‏ ورزند ( ۶۷) 

وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءهُ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِّلْكَافِرِينَ ﴿ ۶۸ ﴾ 

و كيست‏ ستمكارتر از آن كس كه بر خدا دروغ بندد يا چون حق به سوى او آيد آن را تكذيب كند آيا جاى كافران [در] جهنم نيست ( ۶۸) 

وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ﴿ ۶۹ ﴾ 

و كسانى كه در راه ما كوشيده ‏اند به يقين راه ‏هاى خود را بر آنان مى ‏نماييم و در حقيقت‏ خدا با نيكوكاران است ( ۶۹) 

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ 

به نام خداوند رحمتگر مهربان 

الم ﴿ ۱ ﴾ 

الف لام ميم ( ۱) 

غُلِبَتِ الرُّومُ ﴿ ۲ ﴾ 

روميان شكست‏ خوردند ( ۲) 

فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَهُم مِّن بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ ﴿ ۳ ﴾ 

در نزديكترين سرزمين و[لى] بعد از شكستشان در ظرف چند سالى به زودى پيروز خواهند گرديد ( ۳) 

فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِن قَبْلُ وَمِن بَعْدُ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ ﴿ ۴ ﴾ 

[فرجام] كار در گذشته و آينده از آن خداست و در آن روز است كه مؤمنان از يارى خدا شاد مى‏ گردند ( ۴) 

بِنَصْرِ اللَّهِ يَنصُرُ مَن يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ﴿ ۵ ﴾ 

هر كه را بخواهد يارى مى ‏كند و اوست‏ شكست‏ ناپذير مهربان ( ۵) 

وَعْدَ اللَّهِ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿ ۶ ﴾ 

وعده خداست‏ خدا وعده ‏اش را خلاف نمى ‏كند ولى بيشتر مردم نمى ‏دانند ( ۶) 

يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِّنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ ﴿ ۷ ﴾ 

از زندگى دنيا ظاهرى را مى ‏شناسند و حال آنكه از آخرت غافلند ( ۷) 

أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنفُسِهِمْ مَا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّى وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ بِلِقَاء رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ ﴿ ۸ ﴾ 

آيا در خودشان به تفكر نپرداخته ‏اند خداوند آسمان ها و زمين و آنچه را كه ميان آن دو است جز به حق و تا هنگامى معين نيافريده است و [با اين همه] بسيارى از مردم لقاى پروردگارشان را سخت منكرند ( ۸) 

أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الْأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿ ۹ ﴾ 

آيا در زمين نگرديده ‏اند تا ببينند فرجام كسانى كه پيش از آنان بودند چگونه بوده است آن ها بس نيرومندتر از ايشان بودند و زمين را زير و رو كردند و بيش از آنچه آن ها آبادش كردند آن را آباد ساختند و پيامبرانشان دلايل آشكار برايشان آوردند بنابراين خدا بر آن نبود كه بر ايشان ستم كند ليكن خودشان بر خود ستم مى‏ كردند ( ۹) 

ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاؤُوا السُّوأَى أَن كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُون ﴿ ۱۰﴾ 

آنگاه فرجام كسانى كه بدى كردند [بسى] بدتر بود [چرا] كه آيات خدا را تكذيب كردند و آن ها را به ريشخند مى‏ گرفتند ( ۱۰) 

اللَّهُ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿ ۱۱ ﴾ 

خداست كه آفرينش را آغاز و سپس آن را تجديد مى‏ كند آنگاه به سوى او بازگردانيده مى‏ شويد ( ۱۱) 

وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ ﴿ ۱۲ ﴾ 

و روزى كه قيامت برپا شود مجرمان نوميد مى‏ گردند ( ۱۲) 

وَلَمْ يَكُن لَّهُم مِّن شُرَكَائِهِمْ شُفَعَاء وَكَانُوا بِشُرَكَائِهِمْ كَافِرِينَ ﴿ ۱۳ ﴾ 

و براى آنان از شريكانشان شفيعانى نيست و خود منكر شريكان خود مى‏ شوند ( ۱۳) 

وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَتَفَرَّقُونَ ﴿ ۱۴ ﴾ 

و روزى كه رستاخيز برپا گردد آن روز [مردم] پراكنده مى ‏شوند ( ۱۴) 

فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِي رَوْضَةٍ يُحْبَرُونَ ﴿ ۱۵ ﴾ 

اما كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده ‏اند در گلستانى شادمان مى ‏گردند ( ۱۵) 

وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَلِقَاء الْآخِرَةِ فَأُوْلَئِكَ فِي الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ ﴿ ۱۶ ﴾ 

و اما كسانى كه كافر شده و آيات ما و ديدار آخرت را به دروغ گرفته ‏اند پس آنان در عذاب حاضر آيند ( ۱۶) 

فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَحِينَ تُصْبِحُونَ ﴿ ۱۷ ﴾ 

پس خدا را تسبيح گوييد آنگاه كه به عصر درمى ‏آييد و آنگاه كه به بامداد درمى‏ شويد ( ۱۷) 

وَلَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشِيًّا وَحِينَ تُظْهِرُونَ ﴿ ۱۸ ﴾ 

و ستايش از آن اوست در آسمان ها و زمين و شامگاهان و وقتى كه به نيمروز مى ‏رسيد ( ۱۸) 

يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَيُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَكَذَلِكَ تُخْرَجُونَ﴿ ۱۹ ﴾ 

زنده را از مرده بيرون مى ‏آورد و مرده را از زنده بيرون مى ‏آورد و زمين را بعد از مرگش زنده مى ‏سازد و بدين گونه [از گورها] بيرون آورده مى‏ شويد ( ۱۹) 

وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ إِذَا أَنتُم بَشَرٌ تَنتَشِرُونَ ﴿ ۲۰ ﴾ 

و از نشانه ‏هاى او اين است كه شما را از خاك آفريد پس بناگاه شما [به صورت] بشرى هر سو پراكنده شديد ( ۲۰) 

وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ﴿ ۲۱ ﴾ 

و از نشانه ‏هاى او اينكه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفريد تا بدان ها آرام گيريد و ميانتان دوستى و رحمت نهاد آرى در اين [نعمت] براى مردمى كه مى ‏انديشند قطعا نشانه ‏هايى است ( ۲۱) 

وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّلْعَالِمِينَ ﴿ ۲۲ ﴾ 

و از نشانه‏ هاى [قدرت] او آفرينش آسمان ها و زمين و اختلاف زبان هاى شما و رنگ هاى شماست قطعا در اين [امر نيز] براى دانشوران نشانه ‏هايى است ( ۲۲) 

وَمِنْ آيَاتِهِ مَنَامُكُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَابْتِغَاؤُكُم مِّن فَضْلِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَسْمَعُونَ﴿ ۲۳ ﴾ 

و از نشانه ‏هاى [حكمت] او خواب شما در شب و [نيم] روز و جستجوى شما [روزى خود را] از فزون‏بخشى اوست در اين [معنى نيز] براى مردمى كه مى‏ شنوند قطعا نشانه‏ هايى است ( ۲۳) 

وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ﴿ ۲۴ ﴾ 

و از نشانه‏ هاى او [اينكه] برق را براى شما بيم ‏آور و اميدبخش مى‏ نماياند و از آسمان به تدريج آبى فرو مى‏ فرستد كه به وسيله آن زمين را پس از مرگش زنده مى‏ گرداند در اين [امر هم] براى مردمى كه تعقل مى‏ كنند قطعا نشانه‏ هايى است ( ۲۴) 

وَمِنْ آيَاتِهِ أَن تَقُومَ السَّمَاء وَالْأَرْضُ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِذَا دَعَاكُمْ دَعْوَةً مِّنَ الْأَرْضِ إِذَا أَنتُمْ تَخْرُجُونَ ﴿ ۲۵ ﴾ 

و از نشانه ‏هاى او اين است كه آسمان و زمين به فرمانش برپايند پس چون شما را با يك بار خواندن فرا خوان د بناگاه [از گورها] خارج مى‏ شويد ( ۲۵) 

وَلَهُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ ﴿ ۲۶ ﴾ 

و هر كه در آسمان ها و زمين است از آن اوست همه او را گردن نهاده ‏اند ( ۲۶) 

وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿ ۲۷ ﴾ 

و اوست آن كس كه آفرينش را آغاز مى‏كند و باز آن را تجديد مى‏نمايد و اين [كار] بر او آسانتر است و در آسمان ها و زمين نمونه والا[ى هر صفت برتر] از آن اوست و اوست‏ شكست ‏ناپذير سنجيده‏ كار ( ۲۷) 

ضَرَبَ لَكُم مَّثَلًا مِنْ أَنفُسِكُمْ هَل لَّكُم مِّن مَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُم مِّن شُرَكَاء فِي مَا رَزَقْنَاكُمْ فَأَنتُمْ فِيهِ سَوَاء تَخَافُونَهُمْ كَخِيفَتِكُمْ أَنفُسَكُمْ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ﴿۲۸ ﴾ 

[خداوند] براى شما از خودتان مثلى زده است آيا در آنچه به شما روزى داده ‏ايم شريكانى از بردگانتان داريد كه در آن [مال با هم] مساوى باشيد و همان طور كه شما از يكديگر بيم داريد از آنها بيم داشته باشيد اين گونه آيات خود را براى مردمى كه مى ‏انديشند به تفصيل بيان مى ‏كنيم ( ۲۸) 

بَلِ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَهْوَاءهُم بِغَيْرِ عِلْمٍ فَمَن يَهْدِي مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ﴿ ۲۹ ﴾ 

نه [اين چنين نيست] بلكه كسانى كه ستم كرده ‏اند بدون هيچ گونه دانشى هوس هاى خود را پيروى كرده ‏اند پس آن كس را كه خدا گمراه كرده چه كسى هدايت مى‏ كند و براى آنان ياورانى نخواهد بود ( ۲۹) 

فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿ ۳۰ ﴾ 

پس روى خود را با گرايش تمام به حق به سوى اين دين كن با همان سرشتى كه خدا مردم را بر آن سرشته است آفرينش خداى تغييرپذير نيست اين است همان دين پايدار ولى بيشتر مردم نمى‏ دانند ( ۳۰) 

مُنِيبِينَ إِلَيْهِ وَاتَّقُوهُ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿ ۳۱ ﴾ 

به سويش توبه بريد و از او پروا بداريد و نماز را برپا كنيد و از مشركان مباشيد ( ۳۱) 

مِنَ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ ﴿ ۳۲ ﴾ 

از كسانى كه دين خود را قطعه قطعه كردند و فرقه فرقه شدند هر حزبى بدانچه پيش آن هاست دلخوش شدند ( ۳۲) 

وَإِذَا مَسَّ النَّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُم مُّنِيبِينَ إِلَيْهِ ثُمَّ إِذَا أَذَاقَهُم مِّنْهُ رَحْمَةً إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُم بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ ﴿ ۳۳ ﴾ 

و چون مردم را زيانى رسد پروردگار خود را در حالى كه به درگاه او توبه مى‏ كنند مى‏ خوانند و آنگاه كه از جانب خود رحمتى به آنان چشانيد بناگاه دسته ‏اى از ايشان به پروردگارشان شرك مى ‏آورند ( ۳۳) 

لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ فَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ ﴿ ۳۴ ﴾ 

بگذار تا به آنچه بدان ها عطا كرده ‏ايم كفران ورزند [بگو] برخوردار شويد زودا كه خواهيد دانست ( ۳۴) 

أَمْ أَنزَلْنَا عَلَيْهِمْ سُلْطَانًا فَهُوَ يَتَكَلَّمُ بِمَا كَانُوا بِهِ يُشْرِكُونَ ﴿ ۳۵ ﴾ 

يا [مگر] حجتى بر آنان نازل كرده ‏ايم كه آن [حجت] در باره آنچه با [خدا] شريك مى‏ گردانيده ‏اند سخن مى‏ گويد ( ۳۵) 

وَإِذَا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً فَرِحُوا بِهَا وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ إِذَا هُمْ يَقْنَطُونَ ﴿۳۶ ﴾ 

و چون مردم را رحمتى بچشانيم بدان شاد مى‏ گردند و چون به [سزاى] آنچه دستاورد گذشته آنان است صدمه ‏اى به ايشان برسد بناگاه نوميد مى ‏شوند ( ۳۶) 

أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَيَقْدِرُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿ ۳۷﴾ 

آيا ندانسته‏اند كه [اين] خداست كه روزى را براى هر كس كه بخواهد فراخ يا تنگ مى‏ گرداند قطعا در اين [امر] براى مردمى كه ايمان مى‏ آورند عبرت هاست ( ۳۷) 

فَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ ذَلِكَ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ يُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿ ۳۸ ﴾ 

پس حق خويشاوند و تنگدست و در راه‏ مانده را بده اين [انفاق] براى كسانى كه خواهان خشنودى خدايند بهتر است و اينان همان رستگارانند ( ۳۸) 

وَمَا آتَيْتُم مِّن رِّبًا لِّيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِندَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُم مِّن زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ ﴿ ۳۹ ﴾ 

و آنچه [به قصد] ربا مى‏ دهيد تا در اموال مردم سود و افزايش بردارد نزد خدا فزونى نمى ‏گيرد و[لى] آنچه را از زكات در حالى كه خشنودى خدا را خواستاريد داديد پس آنان همان فزونى‏ يافتگانند [و مضاعف مى‏ شود] (۳۹) 

اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ هَلْ مِن شُرَكَائِكُم مَّن يَفْعَلُ مِن ذَلِكُم مِّن شَيْءٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿ ۴۰ ﴾ 

خدا همان كسى است كه شما را آفريد سپس به شما روزى بخشيد آنگاه شما را مى ‏ميراند و پس از آن زنده مى‏ گرداند آيا در ميان شريكان شما كسى هست كه كارى از اين [قبيل] كند منزه است او و برتر است از آنچه [با وى] شريك مى‏ گردانند ( ۴۰) 

ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُم بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿ ۴۱ ﴾ 

به سبب آنچه دسته اى مردم فراهم آورده فساد در خشكى و دريا نمودار شده است تا [سزاى] بعضى از آنچه را كه كرده ‏اند به آنان بچشاند باشد كه بازگردند ( ۴۱) 

قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلُ كَانَ أَكْثَرُهُم مُّشْرِكِينَ ﴿۴۲ ﴾ 

بگو در زمين بگرديد و بنگريد فرجام كسانى كه پيشتر بوده [و] بيشترشان مشرك بودند چگونه بوده است( ۴۲) 

فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ الْقَيِّمِ مِن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لَّا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ يَوْمَئِذٍ يَصَّدَّعُونَ ﴿۴۳ ﴾ 

پس به سوى اين دين پايدار روى بياور پيش از آنكه روزى از جانب خدا فرا رسد كه برگشت ‏ناپذير باشد و در آن روز [مردم] دسته دسته مى‏ شوند ( ۴۳) 

مَن كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِأَنفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ ﴿ ۴۴ ﴾ 

هر كه كفر ورزد كفرش به زيان اوست و كسانى كه كار شايسته كنند [فرجام نيك را] به سود خودشان آماده مى‏ كنند ( ۴۴) 

لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِن فَضْلِهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْكَافِرِينَ ﴿ ۴۵ ﴾ 

تا [خدا] كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده ‏اند به فضل خويش پاداش دهد كه او كافران را دوست نمى‏دارد ( ۴۵) 

وَمِنْ آيَاتِهِ أَن يُرْسِلَ الرِّيَاحَ مُبَشِّرَاتٍ وَلِيُذِيقَكُم مِّن رَّحْمَتِهِ وَلِتَجْرِيَ الْفُلْكُ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿ ۴۶ ﴾ 

و از نشانه‏ هاى او اين است كه بادهاى بشارت ‏آور را مى‏فرستد تا بخشى از رحمتش را به شما بچشاند و تا كشتى به فرمانش روان گردد و تا از فضل او [روزى] بجوييد و اميد كه سپاسگزارى كنيد ( ۴۶) 

وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ رُسُلًا إِلَى قَوْمِهِمْ فَجَاؤُوهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَانتَقَمْنَا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ ﴿ ۴۷ ﴾ 

و در حقيقت پيش از تو فرستادگانى به سوى قومشان گسيل داشتيم پس دلايل آشكار برايشان آوردند و از كسانى كه مرتكب جرم شدند انتقام گرفتيم و يارى‏كردن مؤمنان بر ما فرض است ( ۴۷) 

اللَّهُ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَيَبْسُطُهُ فِي السَّمَاء كَيْفَ يَشَاءُ وَيَجْعَلُهُ كِسَفًا فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ فَإِذَا أَصَابَ بِهِ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ ﴿۴۸ ﴾ 

خدا همان كسى است كه بادها را مى ‏فرستد و ابرى برمى ‏انگيزد و آن را در آسمان هر گونه بخواهد مى‏ گستراند و انبوهش مى‏ گرداند پس مى‏ بينى باران از لابلاى آن بيرون مى ‏آيد و چون آن را به هر كس از بندگانش كه بخواهد رسانيد بناگاه آنان شادمانى مى ‏كنند ( ۴۸) 

وَإِن كَانُوا مِن قَبْلِ أَن يُنَزَّلَ عَلَيْهِم مِّن قَبْلِهِ لَمُبْلِسِينَ ﴿ ۴۹ ﴾ 

و قطعا پيش از آنكه بر ايشان فرو ريزد [آرى] پيش از آن سخت نوميد بودند ( ۴۹) 

فَانظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿ ۵۰ ﴾ 

پس به آثار رحمت ‏خدا بنگر كه چگونه زمين را پس از مرگش زنده مى‏ گرداند در حقيقت هم اوست كه قطعا زنده ‏كننده مردگان است و اوست كه بر هر چيزى تواناست ( ۵۰) 

وَلَئِنْ أَرْسَلْنَا رِيحًا فَرَأَوْهُ مُصْفَرًّا لَّظَلُّوا مِن بَعْدِهِ يَكْفُرُونَ ﴿ ۵۱ ﴾ 

و اگر بادى [آفت‏زا] بفرستيم و [كشت ‏خود را] زردشده ببينند قطعا پس از آن كفران مى‏ كنند ( ۵۱) 

فَإِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاء إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ ﴿ ۵۲ ﴾ 

و در حقيقت تو مردگان را شنوا نمى‏گردانى و اين دعوت را به كران آنگاه كه به ادبار پشت مى‏ گردانند نمى ‏توانى بشنوانى ( ۵۲) 

وَمَا أَنتَ بِهَادِي الْعُمْيِ عَن ضَلَالَتِهِمْ إِن تُسْمِعُ إِلَّا مَن يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا فَهُم مُّسْلِمُونَ ﴿۵۳ ﴾ 

و تو كوران را از گمراهى‏شان به راه نمى ‏آورى تو تنها كسانى را مى‏ شنوانى كه به آيات ما ايمان مى‏آورند و خود تسليمند ( ۵۳) 

اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفًا وَشَيْبَةً يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ ﴿ ۵۴ ﴾ 

خداست آن كس كه شما را ابتدا ناتوان آفريد آنگاه پس از ناتوانى قوت بخشيد سپس بعد از قوت ناتوانى و پيرى داد هر چه بخواهد مى ‏آفريند و هموست داناى توانا ( ۵۴) 

وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبِثُوا غَيْرَ سَاعَةٍ كَذَلِكَ كَانُوا يُؤْفَكُونَ ﴿ ۵۵﴾ 

و روزى كه رستاخيز بر پا شود مجرمان سوگند ياد مى‏ كنند كه جز ساعتى [بيش] درنگ نكرده ‏اند [در دنيا هم] اين گونه به دروغ كشانيده مى‏ شدند ( ۵۵) 

وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَالْإِيمَانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتَابِ اللَّهِ إِلَى يَوْمِ الْبَعْثِ فَهَذَا يَوْمُ الْبَعْثِ وَلَكِنَّكُمْ كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ﴿ ۵۶ ﴾ 

و[لى] كسانى كه دانش و ايمان يافته ‏اند مى‏ گويند قطعا شما [به موجب آنچه] در كتاب خدا[ست] تا روز رستاخيز مانده ‏ايد و اين روز رستاخيز است ولى شما خودتان نمى‏ دانستيد ( ۵۶) 

فَيَوْمَئِذٍ لَّا يَنفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ ﴿ ۵۷ ﴾ 

و در چنين روزى [ديگر] پوزش آنان كه ستم كرده‏اند سود نمى‏ بخشد و بازگشت به سوى حق از آنان خواسته نمى‏ شود ( ۵۷) 

وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِي هَذَا الْقُرْآنِ مِن كُلِّ مَثَلٍ وَلَئِن جِئْتَهُم بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ أَنتُمْ إِلَّا مُبْطِلُونَ ﴿ ۵۸ ﴾ 

و به راستى در اين قرآن براى مردم از هر گونه مثلى آورديم و چون براى ايشان آيه ‏اى بياورى آنان كه كفر ورزيده ‏اند حتما خواهند گفت‏ شما جز بر باطل نيستيد ( ۵۸) 

كَذَلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ ﴿ ۵۹ ﴾ 

اين گونه خدا بر دل هاى كسانى كه نمى‏ دانند مهر مى‏ نهد ( ۵۹) 

فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لَا يُوقِنُونَ ﴿ ۶۰ ﴾ 

پس صبر كن كه وعده خدا حق است و زنهار تا كسانى كه يقين ندارند تو را به سبكسرى واندارند ( ۶۰) 

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ 

به نام خداوند رحمتگر مهربان 

الم ﴿ ۱ ﴾ 

الف لام ميم ( ۱) 

تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ ﴿ ۲ ﴾ 

اين است آيات كتاب حكمت‏ آموز ( ۲) 

هُدًى وَرَحْمَةً لِّلْمُحْسِنِينَ ﴿ ۳ ﴾ 

[كه] براى نيكوكاران رهنمود و رحمتى است ( ۳) 

الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ ﴿ ۴ ﴾ 

[همان] كسانى كه نماز برپا مى ‏دارند و زكات مى ‏دهند و [هم] ايشانند كه به آخرت يقين دارند ( ۴) 

أُوْلَئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿ ۵ ﴾ 

آنانند كه از جانب پروردگارشان از هدايت برخوردارند و ايشانند كه رستگارانند ( ۵) 

وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿ ۶ ﴾ 

و برخى از مردم كسانى ‏اند كه سخن بيهوده را خريدارند تا [مردم را] بى[هيچ] دانشى از راه خدا گمراه كنند و [راه خدا] را به ريشخند گيرند براى آنان عذابى خواركننده خواهد بود ( ۶) 

وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا وَلَّى مُسْتَكْبِرًا كَأَن لَّمْ يَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْرًا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ﴿ ۷ ﴾ 

و چون آيات ما بر او خوانده شود با نخوت روى برمى‏ گرداند چنانكه گويى آن را نشنيده [يا] گويى در گوش هايش سنگينى است پس او را از عذابى پر درد خبر ده ( ۷) 

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِيمِ ﴿ ۸ ﴾ 

در حقيقت كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده ‏اند باغهاى پر نعمت‏ خواهند داشت ( ۸) 

خَالِدِينَ فِيهَا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿ ۹ ﴾ 

كه در آن جاودان مى ‏مانند وعده خداست كه حق است و هموست‏ شكست‏ ناپذير سنجيده ‏كار ( ۹) 

خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَى فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَن تَمِيدَ بِكُمْ وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ ﴿ ۱۰ ﴾ 

آسمان ها را بى‏ هيچ ستونى كه آن را ببينيد خلق كرد و در زمين كوه هاى استوار بيفكند تا [مبادا زمين] شما را بجنباند و در آن از هر گونه جنبنده ‏اى پراكنده گردانيد و از آسمان آبى فرو فرستاديم و از هر نوع [گياه] نيكو در آن رويانيديم ( ۱۰) 

هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ﴿ ۱۱ ﴾ 

اين خلق خداست [اينك] به من نشان دهيد كسانى كه غير از اويند چه آفريده ‏اند [هيچ] بلكه ستمگران در گمراهى آشكارند ( ۱۱) 

وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ﴿ ۱۲ ﴾ 

و به راستى لقمان را حكمت داديم كه خدا را سپاس بگزار و هر كه سپاس بگزارد تنها براى خود سپاس مى ‏گزارد و هر كس كفران كند در حقيقت‏ خدا بى‏ نياز ستوده است ( ۱۲) 

وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ ﴿ ۱۳ ﴾ 

و [ياد كن] هنگامى را كه لقمان به پسر خويش در حالى كه وى او را اندرز مى ‏داد گفت اى پسرك من به خدا شرك مياور كه به راستى شرك ستمى بزرگ است ( ۱۳) 

وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ ﴿ ۱۴ ﴾ 

و انسان را در باره پدر و مادرش سفارش كرديم مادرش به او باردار شد سستى بر روى سستى و از شير باز گرفتنش در دو سال است [آرى به او سفارش كرديم] كه شكرگزار من و پدر و مادرت باش كه بازگشت [همه] به سوى من است ( ۱۴) 

وَإِن جَاهَدَاكَ عَلى أَن تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿ ۱۵ ﴾ 

و اگر تو را وادارند تا در باره چيزى كه تو را بدان دانشى نيست به من شرك ورزى از آنان فرمان مبر و[لى] در دنيا به خوبى با آنان معاشرت كن و راه كسى را پيروى كن كه توبه‏ كنان به سوى من بازمى‏گردد و [سرانجام] بازگشت‏ شما به سوى من است و از [حقيقت] آنچه انجام مى‏داديد شما را با خبر خواهم كرد (۱۵) 

يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِن تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَكُن فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ ﴿ ۱۶ ﴾ 

اى پسرك من اگر [عمل تو] هم وزن دانه خردلى و در تخته‏ سنگى يا در آسمان ها يا در زمين باشد خدا آن را مى ‏آورد كه خدا بس دقيق و آگاه است ( ۱۶) 

يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ﴿ ۱۷ ﴾ 

اى پسرك من نماز را برپا دار و به كار پسنديده وادار و از كار ناپسند باز دار و بر آسيبى كه بر تو وارد آمده است‏ شكيبا باش اين [حاكى] از عزم [و اراده تو در] امور است ( ۱۷) 

وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ﴿۱۸ ﴾ 

و از مردم [به نخوت] رخ برمتاب و در زمين خرامان راه مرو كه خدا خودپسند لافزن را دوست نمى ‏دارد ( ۱۸) 

وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ ﴿ ۱۹ ﴾ 

و در راه‏ رفتن خود ميانه‏ رو باش و صدايت را آهسته‏ ساز كه بدترين آوازها بانگ خران است ( ۱۹) 

أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُّنِيرٍ ﴿ ۲۰ ﴾ 

آيا ندانسته‏ ايد كه خدا آنچه را كه در آسمان ها و آنچه را كه در زمين است مسخر شما ساخته و نعمت هاى ظاهر و باطن خود را بر شما تمام كرده است و برخى از مردم در باره خدا بى[آنكه] دانش و رهنمود و كتابى روشن [داشته باشند] به مجادله برمى ‏خيزند ( ۲۰) 

وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءنَا أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ ﴿ ۲۱ ﴾ 

و چون به آنان گفته شود آنچه را كه خدا نازل كرده پيروى كنيد مى‏ گويند [نه] بلكه آنچه كه پدرانمان را بر آن يافته ‏ايم پيروى مى‏ كنيم آيا هر چند شيطان آنان را به سوى عذاب سوزان فرا خواند ( ۲۱) 

وَمَن يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ ﴿ ۲۲ ﴾ 

و هر كس خود را در حالى كه نيكوكار باشد تسليم خدا كند قطعا در ريسمان استوارترى چنگ درزده و فرجام كارها به سوى خداست ( ۲۲) 

وَمَن كَفَرَ فَلَا يَحْزُنكَ كُفْرُهُ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ﴿ ۲۳ ﴾ 

و هر كس كفر ورزد نبايد كفر او تو را غمگين گرداند بازگشتشان به سوى ماست و به [حقيقت] آنچه كرده ‏اند آگاهشان خواهيم كرد در حقيقت‏خدا به راز دل ها داناست ( ۲۳) 

نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلًا ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَى عَذَابٍ غَلِيظٍ ﴿ ۲۴ ﴾ 

[ما] آنان را اندكى برخوردار مى‏ سازيم سپس ايشان را در عذابى پر فشار درمانده مى‏ كنيم ( ۲۴) 

وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ﴿ ۲۵ ﴾ 

و اگر از آنها بپرسى چه كسى آسمان ها و زمين را آفريده است مسلما خواهند گفت‏ خدا بگو ستايش از آن خداست ولى بيشترشان نمى ‏دانند ( ۲۵) 

لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ﴿ ۲۶ ﴾ 

آنچه در آسمان ها و زمين است از آن خداست در حقيقت ‏خدا همان بى‏ نياز ستوده[صفات] است ( ۲۶) 

وَلَوْ أَنَّمَا فِي الْأَرْضِ مِن شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِن بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَّا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿ ۲۷ ﴾ 

و اگر آن چه درخت در زمين است قلم باشد و دريا را هفت درياى ديگر به يارى آيد سخنان خدا پايان نپذيرد قطعا خداست كه شكست‏ ناپذير حكيم است ( ۲۷) 

مَّا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ ﴿ ۲۸ ﴾ 

آفرينش و برانگيختن شما [در نزد ما] جز مانند [آفرينش] يك تن نيست كه خدا شنواى بيناست ( ۲۸) 

أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿ ۲۹ ﴾ 

آيا نديده ‏اى كه خدا شب را در روز درمى‏ آورد و روز را [نيز] در شب درمى‏آورد و آفتاب و ماه را تسخير كرده است [كه] هر يك تا وقت معلومى روانند و [نيز] خدا به آنچه مى‏ كنيد آگاه است ( ۲۹) 

ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ ﴿۳۰ ﴾ 

اين[ها همه] دليل آن است كه خدا خود حق است و غير از او هر چه را كه مى‏ خوانند باطل است و خدا همان بلندمرتبه بزرگ است ( ۳۰) 

أَلَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِيُرِيَكُم مِّنْ آيَاتِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ ﴿ ۳۱ ﴾ 

آيا نديده ‏اى كه كشتی ها به نعمت ‏خدا در دريا روان مى‏گردند تا برخى از نشانه‏ هاى [قدرت] خود را به شما بنماياند قطعا در اين [قدرت نمايى] براى هر شكيباى سپاسگزارى نشانه‏ هاست ( ۳۱) 

وَإِذَا غَشِيَهُم مَّوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ ﴿ ۳۲ ﴾ 

و چون موجى كوه ‏آسا آنان را فرا گيرد خدا را بخوانند و اعتقاد [خود] را براى او خالص گردانند و[لى] چون نجاتشان داد و به خشكى رساند برخى از آنان ميانه ‏رو هستند و نشانه‏ هاى ما را جز هر خائن ناسپاسگزارى انكار نمى ‏كند ( ۳۲) 

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَاخْشَوْا يَوْمًا لَّا يَجْزِي وَالِدٌ عَن وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَن وَالِدِهِ شَيْئًا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ﴿ ۳۳ ﴾ 

اى مردم از پروردگارتان پروا بداريد و بترسيد از روزى كه هيچ پدرى به كار فرزندش نمى ‏آيد و هيچ فرزندى [نيز] به كار پدرش نخواهد آمد آرى وعده خدا حق است زنهار تا اين زندگى دنيا شما را نفريبد و زنهار تا شيطان شما را مغرور نسازد ( ۳۳) 

إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ﴿ ۳۴ ﴾ 

در حقيقت‏ خداست كه علم [به] قيامت نزد اوست و باران را فرو مى‏ فرستد و آنچه را كه در رحم هاست مى‏ داند و كسى نمى ‏داند فردا چه به دست مى‏ آورد و كسى نمى‏ داند در كدامين سرزمين مى‏ ميرد در حقيقت‏ خداست [كه] داناى آگاه است ( ۳۴) 

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ 

به نام خداوند رحمتگر مهربان 

الم ﴿ ۱ ﴾ 

الف لام ميم ( ۱) 

تَنزِيلُ الْكِتَابِ لَا رَيْبَ فِيهِ مِن رَّبِّ الْعَالَمِينَ ﴿ ۲ ﴾ 

نازل شدن اين كتاب كه هيچ [جاى] شك در آن نيست از طرف پروردگار جهان هاست ( ۲) 

أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ بَلْ هُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّا أَتَاهُم مِّن نَّذِيرٍ مِّن قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ ﴿ ۳ ﴾ 

آيا مى‏ گويند آن را بربافته است [نه چنين است] بلكه آن حق و از جانب پروردگار توست تا مردمى را كه پيش از تو بيم‏دهنده ‏اى براى آنان نيامده است هشدار دهى اميد كه راه يابند ( ۳) 

اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ مَا لَكُم مِّن دُونِهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ ﴿ ۴ ﴾ 

خدا كسى است كه آسمان ها و زمين و آنچه را كه ميان آن دو است در شش هنگام آفريد آنگاه بر عرش [قدرت] استيلا يافت براى شما غير از او سرپرست و شفاعتگرى نيست آيا باز هم پند نمى‏ گيريد ( ۴) 

يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَ ﴿ ۵ ﴾ 

كار [جهان] را از آسمان [گرفته] تا زمين اداره مى ‏كند آنگاه [نتيجه و گزارش آن] در روزى كه مقدارش آن چنان كه شما [آدميان] برمى ‏شماريد هزار سال است به سوى او بالا مى‏ رود ( ۵) 

ذَلِكَ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ﴿ ۶ ﴾ 

اوست داناى نهان و آشكار كه شكوهمند مهربان است ( ۶) 

الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِينٍ ﴿ ۷ ﴾ 

همان كسى كه هر چيزى را كه آفريده است نيكو آفريده و آفرينش انسان را از گل آغاز كرد ( ۷) 

ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِن سُلَالَةٍ مِّن مَّاء مَّهِينٍ ﴿ ۸ ﴾ 

سپس [تداوم] نسل او را از چكيده آبى پست مقرر فرمود ( ۸) 

ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِيهِ مِن رُّوحِهِ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا مَّا تَشْكُرُونَ﴿ ۹ ﴾ 

آنگاه او را درست ‏اندام كرد و از روح خويش در او دميد و براى شما گوش و ديدگان و دل ها قرار داد چه اندك سپاس مى‏ گزاريد ( ۹) 

وَقَالُوا أَئِذَا ضَلَلْنَا فِي الْأَرْضِ أَئِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ بَلْ هُم بِلِقَاء رَبِّهِمْ كَافِرُونَ ﴿ ۱۰ ﴾ 

و گفتند آيا وقتى در [دل] زمين گم شديم آيا [باز] ما در خلقت جديدى خواهيم بود [نه] بلكه آن ها به لقاى پروردگارشان [و حضور او] كافرند ( ۱۰) 

قُلْ يَتَوَفَّاكُم مَّلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ ﴿ ۱۱ ﴾ 

بگو فرشته مرگى كه بر شما گمارده شده جانتان را مى‏ ستاند آنگاه به سوى پروردگارتان بازگردانيده مى ‏شويد ( ۱۱) 

وَلَوْ تَرَى إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاكِسُو رُؤُوسِهِمْ عِندَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ ﴿ ۱۲ ﴾ 

و كاش هنگامى را كه مجرمان پيش پروردگارشان سرهاشان را به زير افكنده ‏اند مى‏ ديدى [كه مى‏ گويند] پروردگارا ديديم و شنيديم ما را بازگردان تا كار شايسته كنيم چرا كه ما يقين داريم ( ۱۲) 

وَلَوْ شِئْنَا لَآتَيْنَا كُلَّ نَفْسٍ هُدَاهَا وَلَكِنْ حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّي لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ ﴿ ۱۳ ﴾ 

و اگر مى‏ خواستيم حتما به هر كسى [از روى جبر] هدايتش را مى‏ داديم ليكن سخن من محقق گرديده كه هر آينه جهنم را از همه جنيان و آدميان خواهم آكند ( ۱۳) 

فَذُوقُوا بِمَا نَسِيتُمْ لِقَاء يَوْمِكُمْ هَذَا إِنَّا نَسِينَاكُمْ وَذُوقُوا عَذَابَ الْخُلْدِ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۱۴ ﴾ 

پس به [سزاى] آنكه ديدار اين روزتان را از ياد برديد [عذاب را] بچشيد ما [نيز] فراموشتان كرديم و به [سزاى] آنچه انجام مى‏ داديد عذاب جاودان را بچشيد ( ۱۴) 

إِنَّمَا يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا الَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ﴿ ۱۵ ﴾ (سجده)

تنها كسانى به آيات ما مى‏ گروند كه چون آن [آيات] را به ايشان يادآورى كنند سجده‏ كنان به روى درمى‏ افتند و به ستايش پروردگارشان تسبيح مى‏ گويند و آنان بزرگى نمى ‏فروشند ( ۱۵)(سجده) 

تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ﴿ ۱۶﴾ 

پهلوهايشان از خوابگاه ها جدا مى‏ گردد [و] پروردگارشان را از روى بيم و طمع مى‏ خوانند و از آنچه روزيشان داده ‏ايم انفاق مى‏ كنند ( ۱۶) 

فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاء بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿ ۱۷ ﴾ 

هيچ كس نمى‏ داند چه چيز از آنچه روشنى‏ بخش ديدگان است به [پاداش] آنچه انجام مى ‏دادند براى آنان پنهان كرده ‏ام ( ۱۷) 

أَفَمَن كَانَ مُؤْمِنًا كَمَن كَانَ فَاسِقًا لَّا يَسْتَوُونَ ﴿ ۱۸ ﴾ 

آيا كسى كه مؤمن است چون كسى است كه نافرمان است ‏يكسان نيستند ( ۱۸) 

أَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَى نُزُلًا بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿ ۱۹﴾ 

اما كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏ اند به [پاداش] آنچه انجام مى‏ دادند در باغ هايى كه در آن جايگزين مى ‏شوند پذيرايى مى‏ گردند ( ۱۹) 

وَأَمَّا الَّذِينَ فَسَقُوا فَمَأْوَاهُمُ النَّارُ كُلَّمَا أَرَادُوا أَن يَخْرُجُوا مِنْهَا أُعِيدُوا فِيهَا وَقِيلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّذِي كُنتُم بِهِ تُكَذِّبُونَ ﴿ ۲۰ ﴾ 

و اما كسانى كه نافرمانى كرده ‏اند پس جايگاهشان آتش است هر بار كه بخواهند از آن بيرون بيايند در آن بازگردانيده مى‏ شوند و به آنان گفته مى‏ شود عذاب آن آتشى را كه دروغش مى ‏پنداشتيد بچشيد ( ۲۰) 

وَلَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿ ۲۱ ﴾ 

و قطعا غير از آن عذاب بزرگتر از عذاب اين دنيا [نيز] به آنان مى‏ چشانيم اميد كه آن ها [به خدا] بازگردند ( ۲۱)

وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنتَقِمُونَ ﴿ ۲۲ ﴾ 

و كيست بيدادگرتر از آن كس كه به آيات پروردگارش پند داده شود [و] آنگاه از آن روى بگرداند قطعا ما از مجرمان انتقام‏ كشنده ‏ايم ( ۲۲) 

وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَلَا تَكُن فِي مِرْيَةٍ مِّن لِّقَائِهِ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ ﴿۲۳ ﴾ 

و به راستى [ما] به موسى كتاب داديم پس در لقاى او [با خدا]ترديد مكن و آن [كتاب] را براى فرزندان اسرائيل [مايه] هدايت قرار داديم ( ۲۳) 

وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ ﴿ ۲۴ ﴾ 

و چون شكيبايى كردند و به آيات ما يقين داشتند برخى از آنان را پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما [مردم را] هدايت مى ‏كردند ( ۲۴) 

إِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ﴿ ۲۵ ﴾ 

در حقيقت پروردگار تو خود روز قيامت در آنچه با يكديگر در باره آن اختلاف مى ‏كردند ميانشان داورى خواهد كرد ( ۲۵) 

أَوَلَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنَا مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَسَاكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ أَفَلَا يَسْمَعُونَ ﴿ ۲۶ ﴾ 

آيا براى آنان روشن نگرديده كه چه بسيار نسل ها را پيش از آن ها نابود گردانيديم [كه اينان] در سراهايشان راه مى‏ روند قطعا در اين [امر] عبرت هاست مگر نمى ‏شنوند ( ۲۶) 

أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْمَاء إِلَى الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعًا تَأْكُلُ مِنْهُ أَنْعَامُهُمْ وَأَنفُسُهُمْ أَفَلَا يُبْصِرُونَ ﴿ ۲۷ ﴾ 

آيا ننگريسته ‏اند كه ما باران را به سوى زمين باير مى‏ رانيم و به وسيله آن كشته ‏اى را برمى‏ آوريم كه دام هايشان و خودشان از آن مى‏ خورند مگر نمى‏ بينند ( ۲۷) 

وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْفَتْحُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ﴿ ۲۸ ﴾ 

و مى ‏پرسند اگر راست مى ‏گوييد اين پيروزى [شما] چه وقت است ( ۲۸) 

قُلْ يَوْمَ الْفَتْحِ لَا يَنفَعُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِيمَانُهُمْ وَلَا هُمْ يُنظَرُونَ ﴿ ۲۹ ﴾ 

بگو روز پيروزى ايمان كسانى كه كافر شده ‏اند سود نمى ‏بخشد و آنان مهلت نمى ‏يابند ( ۲۹) 

فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَانتَظِرْ إِنَّهُم مُّنتَظِرُونَ ﴿ ۳۰ ﴾ 

پس از ايشان روى برتاب و منتظر باش كه آن ها نيز در انتظارند ( ۳۰) 

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ 

به نام خداوند رحمتگر مهربان 

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا ﴿ ۱ ﴾ 

اى پيامبر از خدا پروا بدار و كافران و منافقان را فرمان مبر كه خدا همواره داناى حكيم است ( ۱) 

وَاتَّبِعْ مَا يُوحَى إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا ﴿ ۲ ﴾ 

و آنچه را كه از جانب پروردگارت به سوى تو وحى مى‏ شود پيروى كن كه خدا همواره به آنچه مى‏ كنيد آگاه است ( ۲) 

وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا ﴿ ۳ ﴾ 

و بر خدا اعتماد كن همين بس كه خدا نگهبان [تو]ست ( ۳) 

مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءكُمْ أَبْنَاءكُمْ ذَلِكُمْ قَوْلُكُم بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ ﴿ ۴ ﴾ 

خداوند براى هيچ مردى در درونش دو دل ننهاده است و آن همسرانتان را كه مورد ظهار قرار مى ‏دهيد مادران شما نگردانيده و پسرخواندگانتان را پسران [واقعى] شما قرار نداده است اين گفتار شما به زبان شماست و[لى] خدا حقيقت را مى‏ گويد و او[ست كه] به راه راست هدايت مى ‏كند ( ۴) 

ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ فَإِن لَّمْ تَعْلَمُوا آبَاءهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُم بِهِ وَلَكِن مَّا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا﴿ ۵ ﴾ 

آنان را به [نام] پدرانشان بخوانيد كه اين نزد خدا عادلانه ‏تر است و اگر پدرانشان را نمى‏ شناسيد پس برادران دينى و موالى شمايند و در آنچه اشتباها مرتكب آن شده ‏ايد بر شما گناهى نيست ولى در آنچه دل هايتان عمد داشته است [مسؤوليد] و خداست كه همواره آمرزنده مهربان است ( ۵) 

النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُوْلُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَن تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِيَائِكُم مَّعْرُوفًا كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا ﴿ ۶ ﴾ 

پيامبر به مؤمنان از خودشان سزاوارتر [و نزديكتر] است و همسرانش مادران ايشانند و خويشاوندان [طبق] كتاب خدا بعضى [نسبت] به بعضى اولويت دارند [و] بر مؤمنان و مهاجران [مقدمند] مگر آنكه بخواهيد به دوستان [مؤمن] خود [وصيت ‏يا] احسانى كنيد و اين در كتاب [خدا] نگاشته شده است ( ۶) 

وَإِذْ أَخَذْنَا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثَاقَهُمْ وَمِنكَ وَمِن نُّوحٍ وَإِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنَا مِنْهُم مِّيثَاقًا غَلِيظًا ﴿ ۷ ﴾ 

و [ياد كن] هنگامى را كه از پيامبران پيمان گرفتيم و از تو و از نوح و ابراهيم و موسى و عيسى پسر مريم و از [همه] آنان پيمانى استوار گرفتيم ( ۷) 

لِيَسْأَلَ الصَّادِقِينَ عَن صِدْقِهِمْ وَأَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا أَلِيمًا ﴿ ۸ ﴾ 

تا راستان را از صدقشان باز پرسد و براى كافران عذابى دردناك آماده كرده است ( ۸) 

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا ﴿ ۹ ﴾ 

اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد نعمت‏ خدا را بر خود به ياد آريد آنگاه كه لشكرهايى به سوى شما [در]آمدند پس بر سر آنان تندبادى و لشكرهايى كه آن ها را نمى‏ ديديد فرستاديم و خدا به آنچه مى‏ كنيد همواره بيناست( ۹) 

إِذْ جَاؤُوكُم مِّن فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنكُمْ وَإِذْ زَاغَتْ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا ﴿ ۱۰ ﴾ 

هنگامى كه از بالاى [سر] شما و از زير [پاى] شما آمدند و آنگاه كه چشم ها خيره شد و جانها به گلوگاه ها رسيد و به خدا گمان هايى [نابجا] مى ‏برديد ( ۱۰) 

هُنَالِكَ ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُونَ وَزُلْزِلُوا زِلْزَالًا شَدِيدًا ﴿ ۱۱ ﴾ 

آنجا [بود كه] مؤمنان در آزمايش قرار گرفتند و سخت تكان خوردند ( ۱۱) 

وَإِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ مَّا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا غُرُورًا ﴿ ۱۲ ﴾ 

و هنگامى كه منافقان و كسانى كه در دل هايشان بيمارى است مى‏ گفتند خدا و فرستاده ‏اش جز فريب به ما وعده ‏اى ندادند ( ۱۲) 

وَإِذْ قَالَت طَّائِفَةٌ مِّنْهُمْ يَا أَهْلَ يَثْرِبَ لَا مُقَامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَيَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِّنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنَا عَوْرَةٌ وَمَا هِيَ بِعَوْرَةٍ إِن يُرِيدُونَ إِلَّا فِرَارًا ﴿ ۱۳ ﴾ 

و چون گروهى از آنان گفتند اى مردم مدينه ديگر شما را جاى درنگ نيست برگرديد و گروهى از آنان از پيامبر اجازه مى‏خ واستند و مى‏ گفتند خانه‏ هاى ما بى‏ حفاظ است و[لى خانه ‏هايشان] بى‏ حفاظ نبود [آنان] جز گريز [از جهاد] چيزى نمى‏ خواستند ( ۱۳) 

وَلَوْ دُخِلَتْ عَلَيْهِم مِّنْ أَقْطَارِهَا ثُمَّ سُئِلُوا الْفِتْنَةَ لَآتَوْهَا وَمَا تَلَبَّثُوا بِهَا إِلَّا يَسِيرًا ﴿ ۱۴ ﴾

و اگر از اطراف [مدينه] مورد هجوم واقع مى ‏شدند و آنگاه آنان را به ارتداد مى ‏خواندند قطعا آن را مى ‏پذيرفتند و جز اندكى در اين [كار] درنگ نمى‏ كردند ( ۱۴) 

وَلَقَدْ كَانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِن قَبْلُ لَا يُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَكَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْؤُولًا ﴿ ۱۵ ﴾ 

با آنكه قبلا با خدا سخت پيمان بسته بودند كه پشت [به دشمن] نكنند و پيمان خدا همواره بازخواست دارد ( ۱۵) 

قُل لَّن يَنفَعَكُمُ الْفِرَارُ إِن فَرَرْتُم مِّنَ الْمَوْتِ أَوِ الْقَتْلِ وَإِذًا لَّا تُمَتَّعُونَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿ ۱۶ ﴾ 

بگو اگر از مرگ يا كشته شدن بگريزيد هرگز اين گريز براى شما سود نمى‏ بخشد و در آن صورت جز اندكى برخوردار نخواهيد شد ( ۱۶) 

قُلْ مَن ذَا الَّذِي يَعْصِمُكُم مِّنَ اللَّهِ إِنْ أَرَادَ بِكُمْ سُوءًا أَوْ أَرَادَ بِكُمْ رَحْمَةً وَلَا يَجِدُونَ لَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا ﴿ ۱۷ ﴾ 

بگو چه كسى مى‏ تواند در برابر خدا از شما حمايت كند اگر او بخواهد براى شما بد بياورد يا بخواهد شما را رحمت كند و غير از خدا براى خود يار و ياورى نخواهند يافت ( ۱۷) 

قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنكُمْ وَالْقَائِلِينَ لِإِخْوَانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنَا وَلَا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿۱۸ ﴾ 

خداوند كارشكنان [و مانع ‏شوندگان] شما و آن كسانى را كه به برادرانشان مى گفتند نزد ما بياييد و جز اندكى روى به جنگ نمى‏ آورند [خوب] مى‏ شناسد ( ۱۸) 

أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذَا جَاء الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشَى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذَا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُم بِأَلْسِنَةٍ حِدَادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُوْلَئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا ﴿ ۱۹ ﴾ 

بر شما بخيلانند و چون خطر فرا رسد آنان را مى ‏بينى كه مانند كسى كه مرگ او را فرو گرفته چشمانشان در حدقه مى ‏چرخد [و] به سوى تو مى‏ نگرند و چون ترس برطرف شود شما را با زبان هايى تند نيش مى‏ زنند بر مال حريصند آنان ايمان نياورده ‏اند و خدا اعمالشان را تباه گردانيده و اين [كار] همواره بر خدا آسان است (۱۹) 

يَحْسَبُونَ الْأَحْزَابَ لَمْ يَذْهَبُوا وَإِن يَأْتِ الْأَحْزَابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُم بَادُونَ فِي الْأَعْرَابِ يَسْأَلُونَ عَنْ أَنبَائِكُمْ وَلَوْ كَانُوا فِيكُم مَّا قَاتَلُوا إِلَّا قَلِيلًا ﴿ ۲۰ ﴾ 

اينان [چنين] مى ‏پندارند كه دسته‏ هاى دشمن نرفته‏ اند و اگر دسته‏ هاى دشمن بازآيند آرزو مى ‏كنند كاش ميان اعراب باديه ‏نشين بودند و از اخبار [مربوط به] شما جويا مى‏ شدند و اگر در ميان شما بودند جز اندكى جنگ نمى‏ كردند ( ۲۰) 

لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا ﴿ ۲۱ ﴾ 

قطعا براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست براى آن كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد و خدا را فراوان ياد مى‏ كند ( ۲۱) 

وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا ﴿ ۲۲ ﴾ 

و چون مؤمنان دسته‏ هاى دشمن را ديدند گفتند اين همان است كه خدا و فرستاده ‏اش به ما وعده دادند و خدا و فرستاده ‏اش راست گفتند و جز بر ايمان و فرمانبردارى آنان نيفزود ( ۲۲) 

مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن يَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا ﴿ ۲۳ ﴾ 

از ميان مؤمنان مردانى ‏اند كه به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا كردند برخى از آنان به شهادت رسيدند و برخى از آن ها در [همين] انتظارند و [هرگز عقيده خود را] تبديل نكردند ( ۲۳) 

لِيَجْزِيَ اللَّهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ إِن شَاء أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴿ ۲۴ ﴾ 

تا خدا راستگويان را به [پاداش] راستى‏ شان پاداش دهد و منافقان را اگر بخواهد عذاب كند يا بر ايشان ببخشايد كه خدا همواره آمرزنده مهربان است ( ۲۴) 

وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْرًا وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ وَكَانَ اللَّهُ قَوِيًّا عَزِيزًا ﴿ ۲۵ ﴾ 

و خداوند آنان را كه كفر ورزيده ‏اند بى ‏آنكه به مالى رسيده باشند به غيظ [و حسرت] برگرداند و خدا [زحمت] جنگ را از مؤمنان برداشت و خدا همواره نيرومند شكست ‏ناپذير است ( ۲۵) 

وَأَنزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُم مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِن صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقًا ﴿ ۲۶ ﴾ 

و كسانى از اهل كتاب را كه با [مشركان] همپشتى كرده بودند از دژهايشان به زير آورد و در دل هايشان هراس افكند گروهى را مى‏ كشتيد و گروهى را اسير مى‏ كرديد ( ۲۶) 

وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَّمْ تَطَؤُوهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرًا ﴿۲۷ ﴾ 

و زمينشان و خانه ‏ها و اموالشان و سرزمينى را كه در آن پا ننهاده بوديد به شما ميراث داد و خدا بر هر چيزى تواناست ( ۲۷) 

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ إِن كُنتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا ﴿ ۲۸ ﴾ 

اى پيامبر به همسرانت بگو اگر خواهان زندگى دنيا و زينت آنيد بياييد تا مهرتان را بدهم و [خوش و] خرم شما را رها كنم ( ۲۸) 

وَإِن كُنتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا﴿ ۲۹ ﴾ 

و اگر خواستار خدا و فرستاده وى و سراى آخرتيد پس به راستى خدا براى نيكوكاران شما پاداش بزرگى آماده گردانيده است ( ۲۹) 

يَا نِسَاء النَّبِيِّ مَن يَأْتِ مِنكُنَّ بِفَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ يُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَيْنِ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا ﴿ ۳۰ ﴾ 

اى همسران پيامبر هر كس از شما مبادرت به كار زشت آشكارى كند عذابش دو چندان خواهد بود و اين بر خدا همواره آسان است ( ۳۰)