‌‌سیرابی تشنگان مسیر رودخانه

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز اراک؛ وقتی فیلم تهیه شده از رودخانه که نه، در گودال کم آب با صدها ماهی گرفتار که دست و پا می زدند  منتشر شد  ، هزاران کشاورز آن روستا و روستاهای اطراف گمان نمی کردند با همین فیلم کوتاه مشکل سالانه اشان حل شود.

این فیلم نشان می دهد کم آبی "قمرود" باعث  تلفات هزاران ماهی و خشکسالی کشت صدها کشاورز در ترسالی اخیر می شود‌.
گلایه ای از یک کشاورز اهل خمین که حرف دل بسیاری از روستائیان در مسیر قمرود بود.

قمرود کجاست؟
قد بیگی کارشناس آب منطقه ای استان مرکزی می گوید: قمرود با نام محلی "اناربار، گل‌افشان، لعل‌بار و لهل‌رود " از بلندی های زردکوه در استان چهارمحال بختیاری و ارتفاعات زاگرس راه می گیرد و پس از طی کردن گلپایگان در استان اصفهان به خمین، محلات، دلیجان در استان مرکزی می رسد در سد 15 خرداد دلیجان چرخی میزند و سپس به دریاچه نمک استان قم سرازیر می شود.
او افزود : این رودخانه طویل ۳۱۵ کیلومتر است و به جز سد 15 خرداد دلیجان ، 2 سد دیگر در گلپایگان در مسیر آن قرار دارد .

برداشت بیش از 200 میلیون مترمکعبی از رودخانه
سد اول گلپایگان هیچگاه مزارع روستاهای اطراف را تشنه نگذاشته است اما  مشکل کشاورزان از آنجا آغاز شد که پنج سال پیش سد دوم به نام "کوچری" و پس از سالها مطالعه و اجرا بر روی رودخانه ساخته شد .
اسناد 2 سد گلپایگان نشان می دهد ، حجم مخزنی سد دوم ۲۰۷ میلیون متر مکعب که با احتساب حجم سد اولی به 254 میلیون متر مکعب می رسد . حجمی که آغازی بود بر مشکلات کشاورزان پایین دست در شهرستان های خمین، دلیجان و محلات  تا فریادشان برای حقابه را به گوش همگان برسانند .

گلایه هایی از سر درد
راهی جنوب خمین که نزدیکترین شهر به گلپایگان است شدیم .
گلایه های روستائیان خمین گوش فلک را کر می کرد . هر کدام از دردی سخن می گفتند . یکی از احتمال خشک شدن2 هزار 100 هکتار اراضی کشاورزی ، دیگری از کم آبی مزارع پرورش ماهی ، دیگری از تابستان پرضرر و بیکاری کشاورزان می گفت و بالاخره همه راه ها به " روم" یعنی سد دوم گاپایگان و کم آبی ختم می شد .
آقای محمدی یکی از کشاورزان می گوید : تا قبل از احداث سد کوچری کشاورزی منطقه رونق داشت، آب به راحتی در پایین دست سد گلپایگان و بخشی از رودخانه اناربار که از این منطقه می گذرد جاری بود، اما با احداث سد کوچری همه چیز تغییر کرد و کشاورزان دچار کم آبی و کساد بازار کشاورزی شدند .
حسینی دیگر کشاورز جنوب خمین می گوید : گلپایگانی ها به دلیل اینکه سد کوچری در استان آنها واقع شده است، آب را به روی روستاهای پایین دست باز نمی کنند و همین باعث خشک شدن رودخانه اناربار و مزارع اطراف که در حوزه استحفاظی استان مرکزی و شهرستان خمین و دلیجان و محلات قرار دارند شده است.

کم آبی زیر سایه سنگ نگاره های باستانی
به روستای مزاین رفتیم. در 48 کیلومترین سد کوچری . روستایی که هنوز نقوش باستانی و سنگ نگاره هایش نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند و با زبان بی زبانی می گوید این روستا دیرینه است در کنار رودخانه اناربار خروشان که این روزها صدایی از خروشش به گوش نمی رسد.
حال روستا خوب نبود . کشاورزان با چهره های خسته وآفتاب سوخته ، بیل ها و ابزار کار را به دیوار خرابه ای تکیه داده بودند. این روستا نزدیکترین روستا به سد کوچری است که با لبهای تشنه منتظر کرامت گلپایگانی ها و البته حقابه چندین ساله اشان بودند .
موضوع را از آقای صفری عضو شورای اسلامی روستا مزاین جویا شدیم ، می گوید : روستای مزاین چاه آب ندارد و کشاوزی روستا وابسته به منابع آبی سنتی و دیرینه  روستا که همان رودخانه اناربار است می باشد که آن هم مدتی است به دلیل ایجاد سد کوچری و آزاد نکردن آب از سمت گلپایگاه در آستانه از بین رفتن شغل چند هزا ساله پدرانمان هستیم.

حقابه؛ تنها خواسته
او تنها خواسته اهالی روستا را تامین حقابه می داند و اضافه می کند : در سال های خشکسالی که سد کوچری آبگیری بالایی نداشت، ما هم توقعی برای تامین حقابه خود نداشتیم اما اکنون که با ترسالی ها مواجهیم حقابه  روستائیان پایین دستی نیز باید داده شود .
پارسال هم که از نظر بارندگی سال خوبی برای مردم بود حقابه کشاورزان تامین شد و آنان درخواست دارند این مشکل به طور کل رفع شود .
بر اساس اسناد ، روستای مزاین ۳۵۰ لیتر در ثانیه حقابه از کوچری دارد که به گفته صفری عضو شورا به کمتر از نصف کاهش یافته است .
راهی روستای دیگری می شوم و به این می اندیشم آیا مسئولین راهکاری برای جلوگیری از خشک شدن 200 هکتار زمین کشاورزی تنها یک روستا ندارند . در حالیکه بیش از 50 روستا نیز در مسیر رودخانه اناربار قرار دارد .

کم آبی در کنار رود
به روستای " قیدو" میرسم . سنگ نگاره ها به استقبالمان می آیند . هنوز صدای تراش سنگ به وسیله  انسان های اولیه به گوش می رسد ، اما جانی نمی گیرد و در صدای دغدغه کشاورزان گم می شود . باورپذیر نیست روستایی با این قدمت ، و صاحب اولین سنگ نگاره های بشری در پیچ و خم کم آبی و حقابه اصالتش به بازی گرفته شود.
تابلوی ابتدای روستا حکایت از جمعیت ۱۶۶ نفری خبر می دهد که به فاصله اندکی از روستای قبلی در جوار سد کوچری قرار دارد.
احمدی یکی از کشاورزان قیدویی است . اوهم با اشاره به دوران بارش مناسب در سال زراعی جاری می گوید : قرار نیست سرنوشت صدها روستایی و کشاورز به دست عده ای باشد که نمی دانند با ممانعت از ورود آب به روستاهای پایین دستی چه خسارت هایی به بار می آید و چه مشکلات اقتصادی ، اجتماعی متعددی، رهاورد کم آبی یکباره در روستاهاست .

حقابه ی ما کجا می رود؟
او ادامه می دهد : در کنار باز نشدن دریچه های سد ، آب به وسیله موتور آب و تراکتور توسط روستاهای گلپایگان کشیده می شود .
مرشدی رییس شورای روستای قیدو است .او با تاکید بر اینکه نمی دانیم چرا با وجود سند تخصیص حقابه، این سهم توسط گلپایگان داده نمی شود، می گوید : اگر آب به روستا نرسد، ۶۰ درصد کشاورزی منطقه از بین می رود .
وی ادامه می دهد : از سوی دیگر باز شدن ۱۰ روز یا ۴۰ روز دریچه‌های سد کوچری تاثیر زیادی در رونق کشاورزی روستائیان ندارد و آب باید در رودخانه جاری شود ، در حالیکه این روزها نه تنها آب کشاورزی بلکه آب شرب سالم هم در اختیار روستائیان نیست و مردم از چاه های قدیمی استفاده می کنند که احتمال شیوع بیماری ها وجود دارد .

کشت به امید باران نه آب رودخانه
کشاورز دیگری که همان اطراف است ما را که می بیند با صدای بلند می گوید : رودخانه در گذشته به قدری آب داشت که امکان رد شدن از آن وجود نداشت، اما امروز آبی در آن جاری نیست و مردم فقط به امید باران کشت و کار می کنند.
تشنگی زمین زراعی دست کشاورزان را برای کشت و کار بسته است. در سالهای گذشته در مسیر رودخانه انواع محصولات همچون چغندر، پنبه، پیاز و ... کشت می شد که اکنون امکان این کار نیست . اکنون تنها منبع آبی روستائیان یکی دو چاه موجود در روستاست و سوآل کشاورزان این است که مازاد آب و حقابه روستائیان قرار است کجا هزینه شود .
آقای موسوی اهل روستای دیگری در جنوب خمین است . او با اشاره به اینکه 70 سال است در روستا زندگی می کند می گوید : تنها در سالهای اخیر است که  مشکل کم آبی و پرداخت نشدن حقابه هایمان را داریم .

صدقه نمی خواهیم
وی اضافه می کند : با توجه به مشکل جمعی کشاورزان چندین بار به صورت شفاهی و مکتوب مشکل را با مسئولین خمین و استان مطرح کردیم و امید داریم این مشکل رفع  شود .
این کشاورز خمینی ادامه می دهد : صدقه نمی خواهیم تنها تقاضای ما تامین حقابه است ، تا زمین هایمان سیراب شوند و ما غم تشنگی زمین را در چشمان هم ولایتی هایمان نبینیم .
فرمانداری شهرستان خمین مقصد دیگرم بود . احمد طهرانی سکاندار فرمانداری خمین است .
عینکش را بر چشم جابجا می کند و با تایید گلایه های روستائیان می گوید : ما همسو و همراه با کشاورزان هستیم و به اختصاص حقابه آنان از سد کوچری اعتقاد داریم .

آسیب کم آبی رود و خبر خوش فرماندار
او اضافه کرد : احداث دو سد ، نه تنها در تامین حقابه کشاورزان اشکال ایجاد کرده است بلکه در زمینه زیست محیطی طبیعت منطقه را تهدید می کند .
او سهم و حقابه استان مرکزی از سد کوچری را ۴۰ میلیون مترمکعب دانست و گفت : خبر خوشی برای روستائیان این است که پیگیر تامین حقابه هستیم .
فرماندار خمین اضافه می کند: برداشت بیش از حد مجاز در منطقه گلپایگان و ایجاد سر دهانه و کارگزاری لوله های غیرمجاز و برداشت آب به وسیله موتور دیزلی مورد نقد است و مسئولین گلپایگان حتما بر این امر نظارت داشته باشند .

لزوم مدیریت بی طرف
طهرانی می گوید : تاکنون بیش از ۵۰ صفحه مکاتبه با مسئولان استان مرکزی و گلپایگان صورت گرفته، اما باید به مدیریت سد کوچری توجه شود. این سد، سدی بین استان های مرکزی، اصفهان و قم است و شاید بهتر باشد در آینده مدیریت آن به استانی بی طرف داده شود تا بهره برداری از آن مشکلی به دنبال نداشته باشند.
او با اشاره به مکاتبات و گلایه های کشاورزان می گوید : براساس پیگیری های صورت گرفته و بارش خوب در اسفندماه سال ۹۸ و سال ۹۹ ، قول تامین حقابه روستائیان گرفته شده است .

خبر خوشی که تکمیل می شود
با خبر خوش طهرانی راهی اراک شدم. ساختمان آب منطقه ای و گفتگو با عزت اله آمره ای مدیر عامل آب منطقه ای استان مرکزی . می گوید مشکل را می داند و بازدیدی هم از منطقه صورت گرفته است .
او در مورد خبر خوش فرماندار خمین می گوید : شهر خمین و ۴۲ روستای این شهرستان چندسالی است از آب کوچری استفاده می کنند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان مرکزی ادامه می دهد : زین پس با در نظر گرفتن سرریز کوچری توسط مدیریت این سد، ۸ متر مکعب در ثانیه آب از دریچه کوچری در رودخانه اناربار یا همان قمرود جریان پیدا می کند .

جان کلام
حالا با تلاش مدیران ، دوباره شنیدن غرش رودخانه اناربار گوش نوازترین صدا برای روستائیان آفتاب سوخته جنوب خمین است که دوباره امید به زندگی و کار را برای آنان به ارمغان می آورد .
رودخانه ای که از ابتدای تشکیل آن ، در طول قرون متمادی همراه با شاخه های فرعی آن، مهمترین منبع تامین آب و آبیاری مناطق و شهرها و روستاهای مجاور از جمله دشت‌های گلپایگان، خوانسار، خمین، محلات و دلیجان و نیزار و سلفچگان و بالاخره دشت قم بوده است.

زهرا نوری